Morgunblaðið - 05.02.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRUAR 1992
13
Landsbyggð í fjötr-
um ríkisvalds
eftir Svein Andra
Sveinsson
Nýverið leit dagsins ljós fyrsta
fréttabréf Samtaka sveitarfélaga
á höfuðborgarsvæðinu. í leiðara
þess fréttabréfs er fjallað um
byggðamál og virðist sem með
þeim sjónarmiðum sem þar var
varpað fram hafi verið brotið gegn
einkarétti valinkunnra manna á
umræðu um byggðamál. Þingmað-
ur sem annars hefur sig lítið í
frammi sá ástæðu til þess að gagn-
rýna ummæli leiðarans í umræðu
á þinginu, án þess að geta borið
fyrir sig málefnanlegum rökum
og tvÖ blöð, Dagur og Tíminn réð-
ust að leiðarahöfundi með offorsi
og rangtúlkunum, þannig að jaðr-
ar við vísvitandi róg. Það sem það
svarar vart fyrirhöfn að stinga
niður penna í þeim tveimur blöð-
um, telur undirritaður, höfundur
viðkomandi leiðara rétt að bera
hönd fyrir höfuð sér í blaði allra
landsmanna.
Umfjöllun leiðarans
í stuttu máli fjallaði leiðari
fréttabréfsins um tvennt. í fyrsta
lagi var það gagnrýnt að fyrirtæki
annars vegar á höfuðborgarsvæð-
inu og hins vegar víða á lands-
byggðinni byggju ekki við sam-
bærilegt rekstrarumhverfi, þar eð
afskipti stjórnmálamanna væru
óeðlilega mikil af rekstri fyrir-
tækja á landsbyggðinni. Var full-
yrt að afskipti þessi væru fyrir-
tækjunum óholl, þegar til langs
tíma væri litið og að slíkur munur
á samkpppnisaðstöðu væri óheppi-
legur. í öðru lagi var á það bent
að það væri ekkert óeðlilegt við
það að menntað og þjálfað vinnu-
afi leitaði til höfuðborgarsvæðis-
ins, þar eð í ljósi stærðar þess
atvinnusvæðis væri flest tækifæri
að finna. Fólk leitar þangað sem
tækifærin eru.
Ummæli þessi hafa verið túlkuð
á undarlegan hátt; annars vegar
hefur verið sagt að hin fyrri séu
fullyrðing um almennan aumingja-
skap á landsbyggðinni og sagt að
ekki sé hægt að bera saman fyrir-
tæki á landsbyggðinni og á höfuð-
borgarsvæðinu, þar sem mun
meira er í húfi í litlum byggðalög-
um ef stór atvinnufyrirtæki leggja
upp laupana. Hin síðari hafa verið
túlkuð á þann einstaka hátt að
það sé skoðun leiðarahöfundar að
flytja eigi allt hæfasta fólkið suð-
ur.
Það er skoðun höfundur að þessi
sýnishorn beri vott um að umræða
um byggðamál er í ógöngum.
Menn mega ekki vera annarrar
skoðunar en sjálfskipaðir verndar-
ar landsbyggðarinnar, sem rísa
upp eins og heilagar kýr fullar
vanþóknunar og vandlætingar. í
umræðu um byggðamál er mönn-
um hollt að líta á aðrar hliðar og
vera sjálfum sér samkvæmir.
Misjöfn staða skipaiðnaðar
Tökum sem dæmi skipaiðnað.
íslendingar gagnrýna mjög Evr-
ópubandalagið fyrir 'að styrkja
skipaiðnað á sínu markaðssvæði.
Hafa þeir styrkir veikt mjög sam-
keppnisaðstöðu íslensk skipa-
iðnaðar. Þrátt fyrir þessa gagnrýni
er hér innanlands ekki um jafna
samkeppnisaðstöðu að ræða inn-
byrðis milli íslenskra fyrirtækja í
skipaiðnaði. Annars vegar höfum
við til dæmis ríkisrekna skipa-
smíðastöð, Slippstöðina á Akureyri
og Þorgeir og Ellert hf. á Akra-
nesi sem bæjarfélagið þar á meiri-
hlutann í. Hins vegar höfum við
Stálsmiðjuna í Reykjavík, sem
keppir um verkefni við hinar smiðj-
urnar, án allra ríkisstyrkja eða
þátttöku sveitarfélags. Slík
mismunandi samkeppnisaðstaða
eftir landshlutum er að sjálfsögðu
óeðlileg, auk þess sem afskipti
hins opinbera hljóta að slæva alla
rekstrarlega vitund og lama allt
frumkvæði, þegar til lengri tíma
er litið. Að sjálfsögðu eiga önnur
lögmál ekki við um aðrar atvinnu-
greinar. Þegar til lengdar lætur
gengur ekki að hafa mismunandi
samkeppnisaðstöðu og rekstrar-
grundvöll fyrirtækja eftir því í
hvaða landshluta þau eru; með því
Sveinn Andri Sveinsson
„Þegar til lengdar læt-
ur gengur ekki að hafa
mismunandi samkeppn-
isaðstöðu og rekstrar-
grundvöll fyrirtækja
eftir því í hvaða lands-
hluta þau eru; með því
móti er landið ekki eitt
markaðssvæði.“
móti er landið ekki eitt markaðs-
svæði. Og afskipti hins opinbera
hljóta að slæva sjálfsbjargarvið-
leitni fyrirtækjastjórnenda og
dugnað og til langs tíma hafa lam-
andi áhrif á atvinnustarfsemi á
viðkomandi svæði.
Hvað ræður búsetu?
Búseta manna er breytingum
undirorpin. Menn velja sér aðsetur
út frá mismunandi forsendum.
Samsetning byggðar landsins, eins
og hún hefur verið, á sinn uppruna
í frumatvinnugreinum þjóðarinn-
ar, landbúnaði og sjávarútvegi.
Eftir því sem fólki fækkar hlut-
fallslega í frumvinnslugreinunm,
aukning verður í iðnaði og þjón-
ustugreinum, breytist búseta
manna og fólki fjölgar í þéttbýli.
Þetta er þróun sem allir viður-
kenna að hafi orðið undanfarin ár
og áratugi. Sitt kann hveijum að
sýnast um þessa þróun, en eitt er
víst; henni verður ekki afstýrt með
afskiptum stjórnvalda; ef eitthvað
er þá ýta ríkisafskiptin undir hana,
því með þeim batnar ekki atvinnu-
ástand landsbyggðarinnar.
Sú hlið málanna sem velt var
upp í umræddum leiðara var, hvort
það gæti verið æskileg þróun að
byggð efldist á höfuðborgarsvæð-
inu. Hver þjóð þarf öflugt borgar-
samfélag til að geta staðist sam-
keppi annarra þjóða um menntað
og hæft vinnuafl. Þeir sem hlotið
hafa góða menntun eða mikla sér-
hæfingu, hljóta að leita þangað
sem tækifærin eru mest; hérlendis
eða erlendis og að sjálfsögðu eru
tækifærin mest í mannmörgum
samfélögum. Aðeins sterkt
borgarsamfélag getur hindrað
þann atgervisflótta úr landinu sem
við höfum átt við að stríða undan-
farin ár og áratugi. En vel að
merkja þarfnast stór borgarkjarni
sterkrar undirstöðu sem hinar
dreifðu byggðir eru. Einungis þar
sem einstaklingsframtakið fær sín
notið fjarri afskiptum ríkisvaldsins
í heilbrigðu rekstrarumhverfi fær
. byggð þrifist með eðlilegum hætti.
Það þjónar því hagsmunum allra
að landsbyggðin sé leyst úr fjötr-
um ríkisvaldsins.
Höfundur er borgarfulltrúi í
Reykjavík og formaður Samtaka
sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu.
Tannverndar-
dagurinn, 1992
Þótt ísland eigi mjög góðum
tannlæknum á að skipa, þá hafa
tannskemmdir hér verið allt of
algengar. Þetta er ömurleg stað-
reynd þegar haft er í huga, að það
er að mestu á
valdi hvers ein-
staklings, hvort
tennur hans
verða góðar eða
slæmar.
Öll viljum við
líta sem best út,
rt'íNAR 10 en stundum vill
gleymast, að lykillinn að falegu
brosi er hreinar, heilbrigðar tenn-
Rannsóknir undanfarinna ára
sýna, að tannheilsa íslendinga er
verri en hjá hinum Norðurlanda-
þjóðunum. Þessu þurfum við að
breyta með sameiginle^u átaki.
Ymsir ráðamenn þjóðarinnar
hafa á undanförnum árum reynt
að breyta þessu ástandi, meðal
annars með stofnun Tannverndar-
ráðs og menntun aðstoðarfólks
tannlækna.
Hlutverk Tannverndarráðs er
að skipuleggja fræðslu um tann-
sjúkdóma fyrir almenning, semja
fræðsluefni og reka áróður fyrir
bættri tannheilsu. Storf aðstoðar-
fólks tannlækna fara að mestu
fram á tannlæknastofum undir
handleiðslu tannlækna, og þá fel-
ast störfin, meðal annars, í því að
leiðbeina sjúklingum um rétta
tannhirðu.
Nokkur undanfarin ár hefur
aðstoðarfólk tannlækna gefið
vinnu sína í þágu tannverndar á
Tannverndardögum, sem undan-
farin ár hafa verið fyrstu dagar
febrúar. Að beiðni Tannverndar-
ráðs hefur verið séð um kynningar
í stórmörkuðum. Þar hefir verið
reynf að vekja athygli almennings
á mikilvægi réttrar tannhirðu og
mataræðis, fræðsluefni þar að lút-
andi dreift til fólks, og er það
Erla Ingólfsdóttir
„Rannsóknir undanfar-
inna ára sýna, að tann-
heilsa Islendinga er
verri en hjá hinum
Norðurlandaþjóðunum.
Þessu þurfum við að
breyta með sameigin-
legu átaki.“
mjög ánægjuleg staðreynd, að sí-
fellt fleira fólk sýnir þessari
fræðslu áhuga frá ári til árs.
Tannverndardagur 1992 er
föstudagurinn 7. febrúar, og er
það einlæg von Félags astoðar-
fólks tannlækna, að sem flestir
þiggi þá þjónustu, sem þá er boð-
in í stórmörkuðum, og stuðli þann-
ig að bættri tannheilsu.
Félag aðstoðarfólks tannlækna,
Erla Ingólfsdóttir, formaður.
Saltoðumeð
Of hár blóðþrýstingur er algengur sjúkdómur og er talið að 5. hver full-
orðinn íslendingur þjáist af honum.
Þú getur reynt að halda þessum sjúkdómi niðri með því að: Borða
hollari fæðu • Minnka reykingar • Hreyfa þig • Nota SELTIN í stað
venjulegs salts.
SELTIN inniheldur kalium og magnesium, auk venjulegs matarsalts.
Venjulegt matarsalt hækkar blóðþrýsting en kalium vinnur gegn þess-
ari hækkun. Magnesium minnkar hættuna á hjartsláttartruflunum.
SELTIN erframleitt í samráði við sænska lækna. Saltaðu með SELTIN,
ef þú vilt lifa heilbrigðara lífi, án þess að neita þér um salt.
Fæst í apótekum og helstu stórmörkuðum.
NÚ ER SELTIN
EINNIG FÁANLEGT SEM JURTASALT,