Morgunblaðið - 25.04.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. APRÍL 1992
B 3
nú að breytast en til skamms tíma
var litið á þýðendur sem einhvers-
konar annarsflokks rithöfunda, en
það eru þeir alls ekki. Helgi Hálf-
danarson er þannig einn af okkar
stóru bókmenntamönnum á þessari
öld, Magnús Ásgeirsson er annar,
í dag er Sverrir Hólmarsson á
ágætri leið með að taka hans hlut-
verk að sér og einnig má minnast
á þýðingar Ingibjargar Haralds-
dóttur, Þorgeirs Þorgeirssonar,
Thors Vilhjálmssonar og Guðbergs
Bergssonar. Þá er það líka mjög
mikill kostur að rithöfundar eru
famir að þýða meira en áður, fólk
sem hefur stíl á valdi sínu.“
Alls hefur Sigurður þýtt um
fímmtán bækur. „Áður en ég hrekk
upp af ætla ég að reyna að klára
að þýða Söng um sjálfan mig eftir
Walt Whitman. Mér fínnst fyrir
neðan allar hellur að hann sé ekki
til á íslensku, og þó það sé ekki
nema bara sá söngur, en þetta
kvæði er mjög stór hluti af bók
hans Leaves of Grass, og er oft
gefíð út sér. Þegar ég hef lokið við
seinni hluta Odysseifs og þetta
kvæði, ætla ég að láta af þýðingum
í bili.“
laust mál og grísku! Þá sást varla
ferðamaður í landinu, en á síðustu
þremur áratugum hefur orðið bylt-
ing hvað varðar heimsóknir útlend-
inga til Grikklánds og hafa fom-
minjar þar mikið aðdráttarafl. Sig-
urður segir að í dag séu Grikkir
mjög opnir, allir tala einhveija
ensku og gestrisnin er ákaflega
mikil. „Ef maður er gestur þeirra
þá er ekkert nógu gott fyrir mann.
Þetta er nákvæmlega eins og þegar
maður kom út í sveit á íslandi fýr-
ir tuttugu, þijátíu ámm. Svo er það
loftslagið, það er sól allt sumarið,
hitinn er þurr og alltaf hafgola.
Maður er alltaf í námunda við haf,
landið er svo vogskorið og klettótt.“
— Strax árið 1953 skrifaðir þú
bók um Grikkland og þú hefur þýtt
grískar bókmenntir, er það köllun
þín að kynna Grikkland?
„Já, það má kannski segja það,“
svarar Sigurður og brosir. „Þegar
ég var búinn að dveljast í landinu
og kynnast því hvaða sess Grikk-
land skipar í menningarsögu okkar,
þá þótti mér það makalaust hvað
við áttum lítið af bókum um landið
og sögu þess. Ég hafði því þessa
köllun, eða hvað sem má kalla það,
er fyrir utan alla meginstrauma,
er ekki gefinn út í Grikklandi fýrr
en eftir dauða sinn og lítt þekktur
þar áður. En auðvitað sækja þessi
skáld öll eitthvað af yrkisefnum,
vísunum og myndum aftur til fortíð-
arinnar, en á misáberandi hátt.
En það er merkilegast með
stærsta prósaskáldið, Kazantzakis,
að hann er mjög lítið lesinn í Grikk-
landi. Hann gerði nú það sama og
Laxness, fór um sveitir landsins og
skrifaði upp orð og orðfæri fólks-
ins. Laxness síaði úr þessu það sem
féll að texta hans, og svo er aldroi
eins mikill munur á mállýskum hér
og í Grikklandi. En Kazantzakis fór
um allt og skrifaði niður í belg og
biðu öll skrýtin orð, orðatiltæki og
svoleiðis, úr öllum mögulegum mál-
lýskum, og setti þetta svo bara allt
inn í bækurnar. Þannig er alveg
ógnvænlegt að lesa þær. Þetta ér
bara hræra úr öllum áttum, og ég
get vel skilið að Grikkir kjósi frekar
að lesa hann á ensku! En hann er
engu að síður hreint makalaus höf-
undur.“
Grikkir líkastir íslendingum
Grískt samfélag hefur tekið mikl-
um breytingum, í dag býr um helm-
ingur þessarar níu milljóna þjóðar
á Stór-Aþenusvæðinu, og að mörgu
leyti virðist ýmislegt vera líkt með
Grikkjum og íslendingum.
„Ég segi að Grikkir séu líkastir
okkur Islendingum af öllum þjóð-
um, og landið er líka líkast Íslandi
af Evrópulöndunum, það er hijóstr-
ugt og vogskorið - en að vísu er
allnokkur munur á loftslaginu. Ég
er ekkert viss um að skyldleiki okk-
ar liggi í genunum, en annars skrif-
aði frægur maður, sem heitir Rob-
ert Graves, bók sem heitir The
White Goddess. Hann kemur þar
fram með þá kenningu að Pelops-
skagi og írland hafi verið í mjög
nánum menningarlegum tengslum
Systursonur James
Joyce, Ken Monag-
han, við styttu af
Joyce í aðalverslun-
Ijósmynd/Sigurður A. Magnússon
Ljósmynd/Bragi Þ. Jósepsson
Sigurður með hóp ferðamanna í Mýkenu
ó Grikklandi.
Köllun að kynna Grikkland
— Þú ert einnig að ganga frá
bók um Grikkland.
„Já, fyrir um sjö árum byijaði
ég að skipuleggja svokallaðar
Menningarferðir um Grikkland.
Þær hafa verið mjög vinsælar og í
september í fyrra, þegar ég var að
fara af stað með einn hópinn, þá
kom Þorsteinn Thorarensen hjá
Fjölva-útgáfunni að máli við mig,
hann vildi senda ljósmyndara með
í ferðina og fá mig til að skrifa
bók. Það varð úr að Bragi Þ. Jóseps-
son ljósmyndari slóst með í förina
og tók ógrynni af einstaklega fal-
legum myndum. Það varð kveikjan
að þessari bók. Ég skrifaði bók um
Grikkland fyrir fjörutíu árum, en
sá í hendi mér að með þessum
myndum væri hægt að gera allt
öðruvísi bók, þarna er komið á alla
helstu sögustaði landsins."
— Er þetta þá einhverskonar
ferðahandbók.
„Nei, ég hef engar upplýsingar
um hótel eða slíkt. Ekkert prak-
tískt. Ég hugsa bókina fyrir hinn
almenna lesanda, flestir hafa ekki
komið til Grikklands og fara
kannski aldrei, hún er ekki síður
hugsuð iyrir það fólk. Að það geti
á sinn hátt notið sögufrægra staða
heima í sófa. Þetta er náttúrlega
fyrst og fremst fræðandi bók um
landið, en um leið um rætur okkar.
í Grikklandi liggja rætur vestrænn-
ar menningar, og mér fínnst það
synd hvað Islendingar vita lítið um
þær rætur, um uppruna menningar-
innar. Þarna liggja allar rætur
menningar okkar, jafnvel kristin
trú. Menn segja hana komna frá
gyðingalandi en Nýjatestamentið
er skrifað á grískú, höfundar þess
eru allir grískmenntaðir, nota grísk
hugtök og grískar líkingar, það er
algjörlega mótað af grískri hugs-
un.“
Þegar Sigurður var að koma fyrst
til Grikklands skildu Grikkir ekkert
í sérvisku þessa manns, að vera að
leggja á sig að læra jafn gagns-
til að gera eitthvað í málinu.
En það má ekki gleyma menn-
ingu Grikkja í dag, grísk Ijóðlist er
þannig með því merkilegasta í Ijóð-
list Evrópu á þessari öld. Aragon,
Gide og fleiri töluðu um að grísk
ljóðlist væri toppurinn. Því þótti
mér full ástæða til að kynna það
með ljóðaþýðingum."
— Má í verkum grískra rithöf-
unda og ljóðskálda í dag sjá bein
tengsl við hina klassísku menningu?
„Það er auðvitað misjafnt. Það
sést mikið hjá ljóðskáldinu og Nób-
elsverðlaunahafanum Seferís, hann
er þrúgaður af öllu þessu gijóti, er
alltaf að yrkju um þessa steina sög-
unnar. Hann er mjög mótaður af
þessu. Eins er sjálfsagt með Elýtis
en á annan hátt, hann er súrreal-
isti og lýsir umhverfínu, náttúr-
unni, ljósinu. Kavafis bjó í Alex-
andríu og hann er algjörlega mótað-
ur af grísku menningunni í Mikla-
garði. Hann hefur kannski verið
stærsta skáld Grikkja á öldinni en
á forsögulegum tíma í írlandi. Ef
sú kenning er rétt, þá höfum við
náttúrlega tengingu yfir írland, til
Islands. Ég hejd við séum nefnilega
miklu meiri írar en flestir vilja
meina. Rétt eins og við eru Grikkir
með fortíð sem er að drepa þá,
báðar þessar þjóðir eiga gullöld sem
er erfítt að axla, sem menn eru
alltaf að bera sig saman við og eru
alltaf léttvægir fundnir. Rétt eins
og við gengu þeir í gegnum kúgun,
urðu viðskila við allt sem var að
gerast í Evrópu, öll þróun fór fram
hjá þeim. Loks fengu þeir sjálf-
stæði á síðustu öld, eru að feta sig
áfram og að drepast úr minnimátt-
arkennd sem brýst út í ógurlegu
stærilæti og monti; að þeir séu
gáfaðasta þjóð í heimi og allt það.
Þeir hugsa aldrei um morgundag-
inn, bara líðandi stund; eyðslu og
spennu, gera það sem hægt er hér
og nú. Er ekki alveg eins og ég sé
að lýsa íslendingum?“
Viðtal: Einar Falur Ingólfsson
SIGNY SÆMUNDSDOTTIR OG JONASINGIMUND-
ARSON Á LJÓÐATÓNLEIKUM í GERÐUBERGI
Uppáhalds-
lögín klæða
hana vel
Á FIMMTU og síðustu ljóðatónleikum Gerðubergs á þessu starfs-
ári koma fram þau Signý Sæmundsdóttir sópran og Jónas Ingi-
mundarson píanóleikari. Á tónleikunum, sem verða í dag klukk-
an 17 og nk. mánudagskvöld kl. 20.30, flytja þau fjölbreytta
dagskrá með lögum úr ýmsum áttum. Tónleikarnir verða síðan
endurteknir á Akranesi, nánar tiltekið í safnaðarheimili kirkj-
unnar, næstkomandi miðvikudagskvöld. „Þetta verða heitir og
tilfinningaríkir tónleikar," segja þau Signý og Jónas.
Signý Sæmundsdóttir: „Þetta verða heitir og tilfinningaríkir tónleikar."
•ranz Liszt hefur lengi ist þeim,“ segir hann.
Ln verið í uppáhaldi hjá „Duparc var merkilegt tónskáld
» mér og ég var stað- fýrir margra hluta sakir og hann
ráðin í að syngja hefur haft gífurleg áhrif á franska
nokkur lög eftir hann tónlistarmenn," segir Signý.
á þessum tónleikum," segir Signý. „Hann varð fjörgamall en veiktist
Jónas segist hafa fagnað því mjög ungur og svo virðist sem
mjög, því nánast ekkert hafí hann hafí eyðilagt stóran hluta
heyrst hér á landi af tónsmíðum af tónverkum sínum. Eftir hann
þessa „föður píanóleikara nútím- liggja þó 17 sönglög og eitt stutt
ans“, eins og hann kýs að lýsa hljómsveitarverk. Það er í raun-
Liszt. „Lögin hans klæða Signýju inni merkilegt hversu stór og góð
svo vel,“ segir hann. Spjallið fer öll lögin hans eru. Hvert og eitt
fram í huggulegri setustofu þeirra er sérstakt.“ Þijú lög eftir
Gerðubergs og talið berst að tón- Duparc verða flutt á þessum tón-
leikaröðinni sem nú er að ljúka. leikum.
i Gerðubergi hafa undanfarin Signý stundaði nám við tónlist-
fjögur ár verið haldnar tónleikar- arháskólann í Vín í sex ár, en
aðir þar sem fram hafa komið áður hafði hún verið í söngnámi
fremstu söngvarar landsins og í Tónlistarskóla Kópavogs og
flutt fjölbreytta dagskrá. Jónas Söngskólanum í Reykjavík. Hún
hefur leikið á píanóið á öllum hefur tekið þátt í uppfærslum ís-
þessum tónleikum og lætur vel lensku óperunnar og síðast í
af. „Þetta er gott hús og hér er „Töfraflautu“ Mozarts. Hún hefur
gott að halda tónleika,“ segir ennfremur haldið fjölda tónleika
hann en stenst ekki freistinguna bæði hér á landi og erlendis, og
og bætir við: „En auðvitað vantar komið fram með kammerhópum
okkur gott alvöru tónlistarhús." af ýmsum toga og með Sinfóníu-
Tónleikarnir verða hljóðritaðir hljómsveit íslands. Um þessar
eins og reyndar aðrir ljóðatónleik- mundir er hún að ljúka öðru ári
ar sem haldnir hafa verið í hús- sínu sem kennari við Nýja tónlist-
inu. Nýlega var einmitt gefinn út arskólann. „Söngvarar hér á landi
geisladiskur með völdum köflum þurfa að vera ansi fjölhæfir,“ seg-
nokkurra tónleika og er það annar ir hún. „Flestir þurfa að fram-
geisladiskurinn af þessu tagi. fleyta sér með kennslu og geta
Ætlunin er, að sögn Jónasar, að sungið við alls kyns ólík tæki-
gefa út einn slíkan „úrvalsdisk" færi. Ljóðasöngur heillar mig mik-
á ári í framtíðinni. ið, og reyndar gerir óperan það
Auk laga Liszt munu Signý ög líka. Hið klassíska form ljóðsins
Jónas flytja lög eftir Maurice gerir miklar kröfur til flytjenda,
Ravel, Henri Duparc, Alberto Gin- ramminn er þrengri en í óperunni
astera og Eric Satie. Sá síðast- og maður hefur engan búning,
nefndi segja þau að sé „upphafið sviðsmynd, mótleikara eða leik-
kaffíhúsatónskáld“. Lög Liszts ræna tjáningu til að skýla sér
eru gerð við ljóð ýmissa ljóð- bakvið.
skálda, Goethes, Corneliusar og Mér fínnst skipta máli að geta
Heines svo einhveijir séu nefndir. skapað góða stemmningu á ljóða-
Tvö lög Ravels eru gerð við jid- tónleikum, ná sambandi við áhorf-
dískan og kaddískan texta og er endur. Ljóðaflutningur er þess
annað þeirra bæn fyrir dauðann eðlis að hann verður að fara fram
og hitt um spurninguna eilífu sem í litlu rými og aðstæður hér eru
mannkynið spyr endalaust og fær Vel til þess fallnar. Mér finnst
alltaf sama svarið við. Það var dagskráin góð og fjölbreytt. þetta
Jónas sem átti hugmyndina að verða heitir og tilfínningaríkir
því lög Ravels yrðu flutt, „af þeirri tónleikar, og ef áhorfendur fara
einföldu ástæðu að fáir þekkja lög ánægðir heim er ég ánægð.“
hans og tímabært að fleiri kynn- Viðtal: Brynja Tomer