Morgunblaðið - 03.05.1992, Qupperneq 21

21
MORGUNBIAÐIÐ. SUNÍWÐAQUR 3( MAI 1992
Nýlega fóru fram forstjóraskipti við Hrafnistu í Hafnarfirði. Pétur
Sigurðsson lét af forstjórastarfinu eftir 18 ár en við tók Guðmundur
Hallvarðsson. Myndina tók Björn Pálsson við þetta tækifæri.
lagðist hinum megin við hafnargarðr
inn. Veðrið var gott og dagurinn og
kvöldið og nóttin leið í glaumi og
gleði. í frétt í Morgunblaðinu þriðju-
daginn 10. júní 1952 stóð eftirfar-
andi frá fréttaritara blaðsins á Húsa-
vík:
„Húsavík, 9. júní. Sjómannadags-
hátíðahöldin voru mjög fjölmenn á
Húsavík. Auk heimabáta lágu hér í
höfn Eimskipafélagsskipin Goðafoss
og Lagarfoss, bæði fánum skrýdd
stafna á milli. Setti það hátíðasvip
á bæinn og daginn, sem einnig var
fyrsti góðviðrisdagurinn eftir 12
daga vonskuveður. Keppni fór fram
í ýmsum íþróttagreinum og voru
skipveijar á Goðafossi þátttakendur
í þeim flestum. Vakti það ánægju
Húsvíkinga, sem hylltu þá sérstak-
lega að lokinni keppni."
Það var því yfirmáta eðlilegt að
seint gengi að ræsa mannskapinn
þegar átti að færa skipið tii í höfn-
inni morguninn eftir sjómannadag-
inn. Nokkrir voru þó ræs, þar á
meðal léttmatrósinn Pétur. Við
færslu skipsins slitnaði trossa og við
það komst á of mikill skrið og næsta
víst að skaði hlytist af ef ekki yrði
strax brugðist við. Yfirstýrimaður
var frammi á bakkanum og var
mannfár. Hann kallaði strax að láta
akkeri falla til að taka skrið af skip-
inu. Pétur var uppi á tunnustaflan-
um, stökk niður og að akkerisvind-
unni en í leiðinni steig hann á nagla-
spýtu og naglinn gekk upp úr rist-
inni. Pétur sinnti þessu engu heldur
hljóp með naglaspýtuna að vindunni
og náði að láta akkerið falla á síð-
asta augnabliki. Þar með var skað-
anum forðað en þá tók við að draga
naglann úr fætinum. Eitthvað stakk
Pétur við næstu daga en enginn sá
honum bregða og hann gekk að öll-
um störfum eins og aðrir. Það var
stuttu eftir þetta að hann var gerður
bátsmaður á skipinu.
- Ég var svo bátsmaður á Goða-
fossi í nokkur ár. Þarna var mikill
úrvalsmannskapur. Besti maður sem
ég hefi unnið með á þilfari er nafni
minn, Pétur H. Ólafsson. Hann var
stórkostlegur sjómaður. Hann er líka
góður dansmaður eins og við sáum
í sjónvarpinu nýlega. Annar ógleym-
anlegur var Sigurður Einarsson
timburmaður.
Ég fór af Goðafossi þegar Sigurð-
ur Jónsson sem var þar 1. stýrimað-
ur varð skipstjóri á es. Selfossi. Þetta
var elsta skipið í flotanum, hét áður
Willemoes. Þarna varð ég afleysing-
astýrimaður. Mér er minnisstætt að
þarna um borð fékk ég skeyti þess
efnis að okkur hjónunum væri fædd-
ur sonur. Það var fyrsta barnið og
hlaut nafnið Sigurður. Eftir nokkur
ár á gamla Selfossi var ég á Lagar-
fossi um tíma og síðar á Gullfossi.
Varð þar 3. stýrimaður og það var
þar um borð sem þáttaskil urðu.
SKEYTIÐ SEM OLLI
ÞÁTTASKILUM
Það var einu sinni sem oftar sum-
arið 1959 að Gullfoss fór frá Kaup-
mannahöfn áleiðis til Leith og
Reykjavíkur. Ég var 2. stýrimaður
í þessari ferð, 1. stýrimaður var
Hannes Hafstein. Gullfoss var á leið
út sundin og þegar ég kom upp í
brú til að leysa Hannes af í mat var
mikil umferð og margs að gæta við
siglinguna. Við Hannes spjölluðum
saman nokkur augnablik en í því
kom Friðþjófur Jóhannesson loft-
skeytamaður skipsins á stjórnpallinn
með skeyti og rétti mér. Ég leit laus-
lega á skeytið, sem var frá Baldvin
Tryggvasyni sem þá var formaður
fulltrúaráðs sjálfstæðismanna í
Reykjavík. Efni þess: Myndi Pétur
Sigurðsson sjómaður vilja taka 7.
sæti á framboðslista Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík ef samþykkt
yrði?
Ég var með allan hugann við sigl-
inguna og rétti Hannesi blaðið. Hann
las en kom svo og sló mig þéttings-
fast á öxlina og sagði: „Auðvitað
gerir þú þetta, drengur."
Þegar þetta gerðist var ég búinn
að vera töluvert í pólitík, hefi m.a.
verið fulltrúi sjómanna á þingum
Alþýðusambands íslands frá 1956
til þessa dags.
Þó ég færi þama í baráttusæti
sat ég á Alþingi næstu 28 árin. Á
þessum tíma vakti fyrir mér að verða
áfram hjá Eimskip, verða skipstjóri
þegar röðin kæmi að mér. Skeytið
frá Baldvin og það sem á eftir fór
breytti þeim áformum.
Fyrstu þijú árin sem ég var á
Alþingi sigldi ég á sumrin en var á
þingi á vetrum. Síðar urðu störfín
þar viðameiri og þá fór ég í land.
- Hvernig var sjómanninum tekið
á Alþingi?
- Ég held að þeir sem voru þarna
fyrir hafí ekki verið neitt yfír sig
hrifnir - hafi ekki búist við miklu
af manni sem var háseti og stýrimað-
ur. En þeir hlustuðu töluvert á mig.
Voru ekki vanir sjómönnum þarna
innan dyra. Sjómenn höfðu áður
sest inn á Alþingi, þó aðallega í for-
föllum.
Eftir að maður kynntist mönnum
og vinnubröðum kunni ég bara vel
við þingstörfin. Aðvitað lenti maður
stundum í snerru við aðra þing-
menn, bæði úr röðum samheija og
andstæðinga. En samvinna var oft-
ast góð og mér þykir gott að hugsa
til þess tíma sem við unnum að
málum um öryggismál sjómanna og
um reykingabannsfrumvarpið, svo
fátt eitt sé talið. Þama unnu menn
úr öllum stjómmálaflokkum saman
af heilindum.
FORMAÐUR
SJÓMANNADAGSRÁÐS
- En hvenær fékk Pétur Sigurðs-
son áhuga fyrir velferðarmálum
aldraðra sjómanna?
- Ég fór inní Sjómannadagsráð
árið 1960 og var kosinn formaður
þess 1962. Þetta var að ýmsu leyti
erfitt vegna óeiningar innan ráðsins.
Þarna vom margir ágætir menn en
áttu sumir erfítt með að vinna sam-
an. Við Guðmundur H. Oddsson
ræddum þessi mál. Urðum sammála
um að Sjómannadagsráð héldi áfram
að byggja yfir aldraða. Sameiginleg
markmið myndu sætta menn. Hrafn-
ista í Reykjavík var í byggingu og
við héldum því starfi áfram.
Happdrætti DAS var bakhjarlinn
og með framlegð frá því og Lauga-
rásbíói gátum við haldið áfram. Ef
Happdrættis DAS hefði ekki notið
við væru Dvalarheimili aldraðra sjó-
manna ekki svipur hjá sjón.
Það hjálpaði líka mikið að við
eignuðumst marga góða vini sem
ánöfnuðu Hrafnistu hluta eigna
sinna. Mörg félagasamtök studdu
okkur rausnarlega og svo mætti
lengi telja.
Við í Sjómannadagsráði og sem
stjómum dvalarheimilunum höfum
ekki bundið vistun hér við Reykjavík-
ursvæðið heldur er hér fólk víðsveg-
ar að af landinu. Meirihluti em þó
sjómenn og sjómannskonur og -ekkj-
ur. Það er eðlilegt eins og til mál-
anna var stofnað.
- Þig dreymir eflaust um áfram-
haldandi uppbyggingu Hrafnistu-
heimilanna, til dæmis hér í Hafnar--
firði?
AÐ HAPPDRÆTTIDAS
GANGIVEL
- Já, það er rétt, í mínum huga
er næsta mál að byggja hér deildir
fyrir sjúka. Ég veit að t.d. í Garðabæ
vantar hjúkrunardeild og hana
mætti byggja hér og nýta sameigin-
lega þjónustu sem nú þegar er hér
fyrir hendi. Svipað og gert er í
Reykjavík, þar sem Skjól nýtir eld-
hús og þvottahús Hrafnistu. Hér er
ennþá fleira sem mætti samnýta, til
dæmis sundlaug, líkamsrækt og end-
urhæfing. Hér er öll þessi þjónusta
fyrir hendi. Ég tel að besta leiðin
fyrir Garðabæ væri að fara þessa
leið.
Þá er það draumur minn að koma
upp deild fyrir alzheimer-sjúklinga.
Hér mætti byggja tveggja hæða
álmu sem á engan hátt hindrar út-
sýni - sem öllum er jú mikils virði
- og nýta hluta hennar fyrir þá
starfsemi.
Hér þarf líka að koma upp hjúkr-
unardeild fyrir fólk sem farið er að
förlast - og æskilegast er að ekki
þurfí að blanda saman vistmönnum
sem eru mjög misjafnlega á sig
komnir líkamlega og andlega. Verk-
efnin eru mörg en fátt verður gert
ef fjármagnið vantar. Þess vegna
er öll frekari uppbygging háð því
að Happdrætti DAS gangi vel. Ég
sé ekki annað en að með nýjum
áherslum og vinningsmöguleikum
ætti það að takast. Ef okkur tekst
að koma upp deildunum sem ég
minntist á þá er ég viss um að við
leysum stórkostleg vandamál
margra.
- Nú hefir Hrafnista í Hafnarfirði
stundum verið kölluð „kraftaverkið
hans Péturs". Hvemig fórstu að
þessu?
- Kraftaverk og kraftaverk, segir
Pétur og brosir. Þetta er fyrst og
fremst vinna. Þegar við fengum ekki
það landrými til frekari uppbygging-
ar í Reykjavík sem okkur hentaði
þá fórum við hingað suður eftir. Það
var 1971-1972 sem þetta byijaði.
Margir kostir voru skoðaðir, m.a.
Hvaleyrin hér fyrir sunnan. Þá var
skoðað svæði austan Keflavíkurveg-
ar en það hentaði ekki. Við fengum
svo þessa lóð hér, 4,4 hektara frá
Garðabæ og 2,2 hektara frá Hafnar-
firði, en hluti af því landrými er
ennþá undir vegi. Það er gamli veg-
urinn út á Álftanes sem liggur hér
rétt við húsið. Þar er eitthvert feg-
ursta byggingasvæði fyrir verndaðar
íbúðir í líkingu við þær sem við höf-
um byggt hjá Hrafnistu í Reykjavík
og hér við Hrafnistu í Hafnarfirði.
Meðan ég var á Alþingi var ég í
Norðurlandaráði og oft á þingum
þess. Einnig sótti ég þing Évrópu-
ráðsins og var tvisvar fulltrúi á þing-
um Sameinuðu þjóðanna. Ég notaði
í þessu sambandi öll tækifæri til
þess að kynna mér málefni aldraðra
í þessum löndum. Enda þótt fundir
væru þarna margir og langir voru
þó alltaf stundir inni á milli sem
hægt var að nýta til þessara athug-
ana. Þarna sá maður margt, sumt
sem hægt var að nota en annað
ekki. Drýgst held ég að hafi orðið
að skoða málefni aldraðra hjá frænd-
um okkar á hinum Norðurlöndunum.
í Bandaríkjunum eru aðstæður ólík-
ari en þar var margt forvitnilegt.
Mér er til dæmis minnisstætt að sjá
á dvalarheimili í Bandaríkjunum
einskonar kapellu sem var þannig
útbúin að með smábreytingum hent-
aði hún mörgum trúarbrögðum.
Þessu þurfum við ekki á að haida
hér en forvitnilegt var að sjá þetta.
Eftir að hafa skoðað margt í þess-
um málum gat ég sagt samstarfs-
mönnum mínum í Sjómannadagsráði
frá ýmsu og hugmyndir voru ræddar
fram og aftur. Þá var reynslan af
Hrafnistu í Reykjavík dýrmæt.
Þegar kom að byggingu hér voru
ýmsar hugmyndir og upplýsingar
sameinaðar og síðan var teiknað.
En kraftaverk og kraftaverk. Mér
hefði aldrei tekist þetta ef ég hefði
ekki haft mér við hlið mann sem hét
Guðmundur H. Oddsson. Hann var
gjaldkeri samtakanna okkar - og
hafði vit fyrir manni þegar maður
vildi fara offari. Guðmundur H.
Oddsson var ákaflega glöggur og
séður í fjármálum.
FÉLÖG OG SAMTÖK
STUDDU OKKUR
DYGGDLEGA
Það var komið að því að fyrsta
skóflustunga hér yrði tekin. Við
Guðmundur H. Oddsson horfðumst
í augu. Hvor okkar ætlaði að gera
þetta? Allt í einu laust niður í hug
okkar - ég held beggja - hugmynd.
Við biðjum Gísla Sigurbjömsson for-
stjóra Elli- og hjúkrunarheimilisins
Grundar að taka fyrstu skóflustung-
una. Og það varð. Gísli Sigurbjöms-
son hefir í áratugi unnið ómetanlegt
starf í þágu aldraðra.
Ég hefi áður sagt frá því hvemig
bygging Hrafnistu í Hafnarfirði var
fjármögnuð. Bakhjarlinn var auðvit-
að Happdrætti DAS. Ég fór á fundi
forráðamanna ýmissa sveitarfélaga
án þess að það gæfi mikið í aðra
hönd. Síðan á fundi í félögum og
klúbbum. Alls held ég um 80 fundi.
Þessi félög og forráðamenn þeirra
sýndu mikla rausn. Sum þeirra em
enn i dag stuðningsaðilar okkar.
Húsið komst upp og hér eru hátt
á þriðja hundrað aldraðir. Ég held
þeim líði flestum vel. Við höfum
fengið góð ummæli innlendra og
erlendra aðila sem hafa skoðað sig
hér um fyrir hve vel hafi til tekist
og hve vel sé búið að heimilisfólkinu.
Hrafnista í Reykjavík var opnuð
1954 og þá var þörfin fyrir heimili
fyrir aldraða sjómenn mjög brýn.
Þess vegna urðu vistmenn þar fleiri
en fyrirhugað var í fyrstu. Þar var
um tima þröngt en fólk hafði þak
yfir höfuðið. Nú er unnið að því á
Hrafnistu í Reykjavík að rýmra sé
um heimilisfólkið og að það hafi
betri aðstöðu til vinnu og tómstunda-
iðkana en fyrr. Það nýjasta er vinnu-
stofan Súðin sem var tekin í notkun
sl. janúar.
Við Hrafnistu í Reykjavík þurfum
við líka að byggja þjónustumiðstöð.
Hún myndi þjóna heimilisfólki þar
og einnig fólki úr Norðurbrún, Skjóli
og úr næsta nágrenni. Þetta kostar
mikið en verður vonandi gert áður
langt um líður.
- Nú þegar Pétur Sigurðsson
hætti sem forstjóri Hrafnistu í Hafn-
arfirði og afhenti eftirmanni sinum,
Guðmundi Hallvarðssyni, lyklavöldin
- og hverfur alveg til starfa í Sjó-
mannadagsráði, hvað var honum þá
efst í_ huga?
- Ánægja yfir því að góður maður
tók við forstjórastarfinu og þakkir
til allra samstarfsmanna í þau 18
ár sem ég hefi veitt staðnum for-
stöðu. Enda þótt margt sé ógert og
við skuldum ennþá í þessu þá er
gott að minnast áfangasigranna
varðandi málefni aldraðra. Við mun-
um halda starfmu áfram og ég trúi
því og vona að þjóðin standi með
okkur í því.
Pétur Sigurðsson t.v. og Sigurður Kolbeinsson Pétur Sigurðsson og Guðmundur Árnason
á togaranum Þórólfí. Pétur er þarna nýbúinn bræðslumaður á togaranum Þórólfi. Ljósmyndari
að leysa frá pokanum. Ljósmyndari óþekktur. óþekktur.
TTO^'-T
WM&æœXBJÍ&í •<-*~rlMiuhi —JPIi .ltM- _ “**mp■ “ 'j jj i k W /
Hásetar á ms. Goðafossi sumarið 1952. Fremri röð frá vinstri: Birg-
ir Indriðason, Garðar Bjarnason, Sigurður Einarsson timburmaður,
Pétur H. Ólafsson, Jóhann Guðbjörnsson, Ástþór Markússon. Aftari
röð frá vinstri: Pétur Sigurðsson, Roy Ólafsson, Finnbogi Gislason
og Bragi Sigurðsson. Myndin var tekin í fyrstu ferð Péturs Ólafsson-
ar á Goðafossi. Ljósmyndari Sveinn Sæmundsson.