Morgunblaðið - 20.06.1992, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1992
KEES VISSER RÆÐIR VIÐ
FRÖNSKU LISTAMENNINA
PERRODIN OG VERJUX
Um sköpun
og hugmyndir
FRONSKU listamennirnir Francois Perrodin og Michel
Verjux sýna verk sín í sölum Nýlistasafnsins um þessar
mundir, á sýningu sem tengist Listahátíð í Reykjavík og
stendur til 28. júní. Sýningin er styrkt af franska ríkinu
og til komin eftir heimsókn menningarmálaráðherra
Frakka, Jack Lang, í Nýlistasafnið í september 1990. Lista-
mennirnir Perrodin og Veijux eru báðir fæddir árið 1956
og þykja í hópi athyglisverðari franskra listamanna af hinni
yngri kynslóð í dag. Myndlistarmaðurinn Kees Visser ræddi
við þá um listsköpun þeirra og verkin á sýningunni.
MICHEL VERJUX: Dyr,
FRANCOIS
PERRODIN
- Geturðu gert grein fyrir hugmyndinni
að baki verkum þínum?
„Tengslin við staðinn og áhorfendur eru
grundvallaratriði í verkum mínum; ég er að
vinna með og setja fram hluti með ákveðin
einkenni, og þeir eru skiljanlegir á sama
hátt og hlutir eru almennt. Hvemig verkin
eru skynjuð er háð stöðugt breytilegri grein-
ingu rýmisins sem þau eru staðsett í, og í
því er fólgin hugmyndin að baki þeim. Verk-
in má skilgreina sem reynslu af þeim tengsl-
um sem hluturinn eða verkið myndar milli
áhorfanda og rýmisins."
— Jafnvel þótt verk þín séu ekki málverk
í þrengstu merkingu þess orðs, þá er um
mjög sterkar skírskotanir til þess miðils að
ræða. Mér sýnist þú vinna innan tiltekins
sögulegs samhengis, með skírskotun til þró-
unar og framfara, á sama tíma og mjög
margir listamenn í dag vitna stöðugt í sög-
una og hafna þessum möguleikum; svo ekki
sé minnst á afturhvarfíð til klassískrar mál-
aralistar. Hvað finnst þér um það ástand sem
við búum við í dag?
„Það sem mér heyrist skipta mestu máli
í spumingu þinni eru tengslin við söguna sem
skilyrða alla aðra þætti, hvort sem um er
að ræða skilgreiningu þeirra hluta sem um
er að ræða eða kringumstæðumar.
Stór hluti verka minna hefur augljós tengsl
við málverkið en á umsnúinn hátt. Ég tel að
í dag geti málverkið ekki iengur verið annað
en bygging í hinu raunverulega rými, en
ekki tilbúið rými. Þess vegna mætti eins tala
um skúlptúr. Ég tel að hlutur sem hengdur
er upp á vegg eigi ennþá erindi, að miklu
leyti vegna þeirrar fjarlægðar sem hann
skapar og að nokkru leyti vegna „hlédrægni
sinnar"; þ.e. þeirrar hugmyndar um nærveru
og fjarveru sem hann býr einn yfir.
Hvað varðar hugmyndina um framfarir,
þá skulum við strax útiloka algengustu merk-
ingu hugtaksins með því að fullyrða að ekki
séu til framfarir í listum. Ég held hins vegar
að tala megi um umsköpun, að sagan haldi
áfram, sem og söguleg átök sem tengjast
módemistahugtakinu. Fagurfræðileg verk
halda áfram að tengjast augnablikinu sem
þau eru búin til á og þeim aðferðum sem
notuð eru við vinnslu þeirra og sem ákvarða
þau.
Mér fínnst að í dag sé að verða grundvall-
arbreyting á þeim skilningi á listaverki sem
hefur verið að festa sig í sessi síðastliðin 80
ár og er enn ekki fullkomnaður — jafnvel
þótt við getum í dag með ákveðinni fjarlægð
á hlutina greint visst samhengi. í framúr-
stefnulist tuttugustu aldar sé ég grundvöllinn
að þeim djúpstæðu breytingum sem orðið
hafa á framsetningu listaverks sem ég hef
sérstakan áhuga á, bæði fagurfræðilegan og
fræðilegan."
— Hvemig skilgreinir þú fullkomið sam-
hengi sýningar?
„Sérhver sýning teflir saman verki á til-
teknu þróunarstigi og stað. Með stað á ég
við hugtakið í sinni víðustu merkingu, þ.e.
rými og hugsanlega áhorfendur. Það fylgir
því óvissa í hvert skipti að reyna að búa til
heild sem myndar bæði samhengi og spennu.
Ég tel því að hið fullkomna samhengi sé
ekki til, og held því raunar fram að sú hug-
mynd sé í andstöðu við verkið."
- Hver er afstaða þín til opinberrar listar?
„Ennþá hef ég ekki nema takmarkaða
reynslu af opinberri list, en hún hlýtur að
tengjast náið hugmyndinni um arkitektúr -
að því marki að um er að ræða skipulagn-
ingu ákveðins rýmis. Mér fínnst að þegar
um opinberan stað er að ræða, þá verði að
laga sig að aðstæðum sem hafa ekki lengur
nein einkenni innileika, en það breytir sam-
bandi okkar við verkið í grundvallaratriðum.
Sköpunarverk verður að taka tillit til sér-
kenna hvers staðar, hvemig hann er skynjað-
ur og hvaða áhrif hann hefur á fólk sem
sækir hann; búa þarf til aðstæður þar sem
fólk getur upplifað tengsl sín við þetta sér-
staka rými.
Með því að leiða þessar vangaveltur aðeins
lengra, þá má ímynda sér að ef um væri að
ræða innsetningu í ákveðið ytra rými, þá
yrði óhjákvæðilega að búa til innra rými á
staðnum og það hefði mjög sérstaka virkni.
Þetta leiðir okkur aftur að hugmyndinni um
arkitektúr; ég held að maður sleppi ekki
undan viðmiðunum eða hugmyndinni um
minnisvarðann sem hefur aðeins gildi sem
tákn og engin áhrif fyrir utan það.“
MICHEL
VERJUX
- Ýmsar spumingar hljóta að vakna hjá
þeim sem kunnugir em samtímalist en sjá
verk þín í fyrsta skipti. Við að sjá ljóskastar-
ana gæti maður undrast þær myndir sem
„ready-made“ getur tekið á sig, eða við að
sjá enga hluti í rýminu talið verkið vera kons-
eptverk. Er um annað hvort eða kannski
hvorugt að ræða?
„Ljóskastaramir j eru auðvitað „ready-
made“ í þeim skilningi að þeir eru tilbúnir
hlutir, þeir eru til áður en ég nota þá. En
þeir eru ekki hlutlausir hlutir sem slitnir
hafa verið úr samhengi við upphaflegt hlut-
verk sitt og notagildi; þetta eru virkir hlutir,
verkfæri sem notuð era til að varpa ljósi, til
að lýsa upp. Kastararnir era ekki til sýnis í
sjálfu sér, heldur eru þeir hluti af því gang-
virki sem myndar verk mín. Og þeir eru
aðeins einn þáttur af því og það er alls ekki
hægt að líta á verk mín sem ljóskastara sem
hengdir eru upp hér og þar.
Það er „staða" sýningarinnar, gangvirki
hennar, og því sérhver þeirra þátta sem
mynda hana, sem ég er í raun og vera að
sýna. Það er óhugsandi að ætla sér að fela
einhvem hluta hennar, lýsinguna til dæmis.
Við það að fela ljóskastarana fengi verkið
ekki hugmyndafræðilega vídd, heldur yrði á
allan hátt óraunveralegra, dularfyllra.
Verk mín hafa mjög skýrt hugmynda-
fræðilegt inntak, en slíkt inntak þarf ekki
að vera ósamþættanlegt útliti verkanna. Ef
við veltum þessu aðeins fyrir okkur, þá sjáum
við strax að á meðal þeirra hluta sem sem
eiga sér efnislega, líkamlega tilvera era sum-
ir sem ekki era náttúraleg afurð, heldur af-
rakstur okkar eigin hugarleikfimi og hugtak-
asmíðar; þeir era manngerðir. En umfram
allt þá geta þessir hlutir, sem í eðli sínu era
bæði andlegir og áþreifanlegir, vakið hjá
sérhveiju okkar tilfínningar, haft varanleg
sálræn áhrif á okkur - þótt ekki sé nema
andartak. Þetta gildir um flest listaverk, en
á líka við um ýmsa aðra hluti, athafnir og
atburði, hvort sem þeir era aírakstur náttúr-
unnar eða menningarinnar. Verk mín era
ekki undantekningar frá þessu, þau era í
senn áþreifanlegir hlutir, hugmyndafræðileg-
ir hlutir og huglæg reynsla."
- Ef skilgreina má verkin sem „listaverk
sem staður", hvaða þýðingu hefur það fyrir
tilfærslu þeirra milli staða eða eignarrétt á
þeim?
„Ég skilgreini verkin ekki sem „listaverk
sem staður“. Þau eru sýningarverk, lýsingar-
verk. Verkin byggjast á beitingu Ijóss f
ákveðnu rými; á fleti þess, á rúmtak þess, á
þau efni sem það samanstendur af, þannig
að það verði sjánlegt. Og það era til margar
leiðir til að sýna tiltekið rými með lýsingu.
Aðlögunarhæfni mismunandi lýsingar að
mismunandi rými er mjög breytileg. Sumar
lýsingar má auðveldlega færa úr stað og
nota við mismunandi aðstæður, á meðan
aðrar er erfíðara eða ómögulegt að færa
milli staða. Spumingin um eignarrétt þessar
eða hinnar lýsingarinnar þerf ekki endilega
að tengjast möguleikum á tilfærslu milli
staða, það sem skiptir máli er það sem eig-
andinn ætlast til af verkinu."
— Mætti hugsa sér eitthvert fullkomið
samhengi fyrir þig að sýna verk þín í; gætir
þú hugsað þér verk þín sem opinbera list?
„Það er ekki tii 'neitt fullkomið samhengi
fyrir verk mín. Það fer allt eftir samhenginu
hveiju sinni hvort ein tegund lýsingar kann
að henta betur en önnur. Verk mín skfrskota
ávallt til samhengis síns, hvert sem það er.
Það hafa ekki ósvipuð áhrif og tungumálið
sem hjálpar okkur við að hafa samskipti,
ekki einungis okkar á milli, heldur við allt
umhverfí okkar. Að því er varðar verk mín
sem opinber verk, þá get ég ekki hugsað
mér þau öðruvísi. Um leið og verk er sýnt
er það gert opinbert, hvort sem það er í safni,
listamiðstöð, galleríi, sem opinber pöntun og
svo framvegis.
Verkið á sér opinbera vídd, bæði sem
áþreifanlegur og andlegur hlutur - við getum
talað um hann án þess að vera endilega sam-
mála - en það á sér líka einkavídd; sem er
sú reynsla sem hvert okkar hefur af því.“
Þýðandi: Auður Ólafsuóttir