Morgunblaðið - 11.09.1992, Síða 14

tU
14
MtlMa'NMEj :)'l }U!i.)AM l'li'.u i HlLfA.Ul/UOlUM
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1992
Dregnr að leikslokum í kirkju
deilunni í Digranessókn
eftir Bjarna Braga
Jónsson
Senn dregur að leikslokum í
þeirri deilu, sem staðið hefur um
kirkjubyggingu Digranessóknar á
Heiðavallasvæðinu austan Víghóls.
Andmælendur þessarar fram-
kvæmdar eru fyrst og fremst
nokkrir sérgæðingar í grennd
kirkjustæðisins; sem telja sig missa
einhvers í höfðinglegri forréttinda-
aðstöðu sinni til opins svæðis og
útsýnis, er sé orðin að hefð. Þeim
hefur tekist að lokka til sín og virkja
allnokkum hóp misjafnlega hrekk-
lausra sálna, sem telur sér trú um,
að barist sé hugsjónabaráttu fyrir
náttúruvernd og öðrum verðmætum
æðri en kirkjustarfí. Til iiðs við
þann hóp hefur svo að sjálfsögðu
slegist sá fjöldi, sem ætíð er til í
mótmæli og uppsteyt. Þessi hópur
hefur af einstöku harðfylgi og
frekju og með aðstoð hæfs lögfræð-
ings gert allt hugsanlegt til að ve-
fengja gjörðir sóknamefndar og þar
til bærra stjórnvalda og troða eðli-
legan rétt safnaðarins fótum. Þótt
þeim hafi þannig tekist að tefja
kirkjubygginguna um heilt sumar
og þrengja nokkuð kosti stærðar
og hönnunar, hafa stjórnvöld sýnt
það þolgæði og þann skapgerðar-
styrk að hrinda öllum þeim árásum.
Stendur Digranessöfnuði því opið
að hefja framkvæmdir samkvæmt
þeim vandaða undirbúningi, sem
farið hefur fram, og eru fram-
kvæmdir raunar þegar hafnar, enda
ekki seinna vænna á harðnandi
hausttíð. En þá leggst ekki meira
fyrir kappana, sem hafa árangurs-
laust gert allt til að kúga söfnuðinn
utan frá, en að þeir hyggjast vinna
söfnuðinn innan frá á næsta aðal-
safnaðarfundi, fá hann til að afsala
sér harðsóttum réttindum í þágu
sérgæðinganna og standa uppi lóð-
ar- og kirkjulausan. Og til að bíta
höfuðið af skömminni ætla þeir að
sníkja herkostnaðinn gegn söfnuð-
inum út úr sjóðum hans sjálfs.
Svo rækilega hafa rangfærslur
Víghólasamtakanna verið hraktar,
síðast og best í Safnaðarbréfi
Digranessóknar í ágúst, og þeir
orðið að hörfa úr hverju víginu á
fætur öðru, að ekki ætti að þurfa
mikla uppriijun efnisatriða. Ég hvet
sóknarfólk til að lesa safnaðarbréf-
ið vandlega og nálgast það hjá
sóknarnefnd, hafi útburður þess
misfarist. Þó er ljóst, ekki síst af
miður sannferðugu fluguriti sam-
takanna, að flestar blekkinganna
verða vaktar upp á ný um leið og
blásið verður til smölunar á safnað-
arfundinn. Verður því að takast á
hendur þá annars óljúfu skyldu að
rifja upp nokkur meginatriði, um
leið og reifuð verður afstaða safnað-
arins fram til þessa og umboð sókn-
arnefndar til athafna, en nú er lögð
megináhersla á að rægja af sóknar-
nefndinni bæði umboð og æru.
Kirkjuskipan, þarfir og
fjárhagur
Söfnuður er sjálfstæð starfsleg
og fjárhagsleg eining innan þjóð-
kirkjunnar. Lög gera ráð fyrir, að
hver söfnuður sé sér um kirkju og
hafi hennar full ráð og not. Auk
hins trúarlega kjarna felst marg-
þætt félagsleg og menningarleg
þjónusta í nútíma safnaðarstarfi.
Sambýli fleiri safnaða um kirkju
flækir málin því mjög óæskilega.
Er því með öllu ófullnægjandi fyrir
Digranessöfnuð, hinn stærsta í
Kópavogi, að vera í tvíbýli um
Kópavogskirkju, fagra að vísu en
um leið snauða að allri þjónustuað-
stöðu og sveigjanleika rýmis, fyrir
einn söfnuð, hvað þá tvo. Tekju-
stofn kirkna gerir ráð fyrir þessu,
eftir því sem auðið er, og hafa fyrri
sóknarnefndir séð til þess af ráð-
deild sinni, að safnast hefur gildur
byggingarsjóður, sem ekki verður
varið til annarra nota. Allt tal um
þetta sem almannafé horfir burt frá
því að hér er í reynd um sjálfseign-
arstofnun að ræða með sérstakan
tilgang og sjálfstæðan fjárhag, sem
ekki verður við annað blandað, hve
æskilegt og fagurt markmið sem
það kann annars að hafa.
Þrátt fyrir þessa sjálfstæðu stöðu
safnaða og misjafna reynslu af
samrekstri fleiri í einni kirkju, taldi
sóknarnefnd rétt og skylt að fara
opnum huga í viðræður við Hjalla-
sókn um hugsanlega sambyggingu
til skemmri eða lengri tíma. Þar
náðist sú sameiginlega og vinsam-
lega niðurstaða, að hvorug sóknin
réði yfir nægilega rúmgóðri lóð til
að sjá fyrir sameiginlegum þörfum
beggja, þótt hagrætt væri eftir
bestu getu. þetta var að sjálfsögðu
afflutt af andmælendum. Sama
máii gegndi um þær ásakanir, að
við hefðum ekkert samráð haft við
grannbyggjana. Staðreyndin var
þvert á móti sú, að sóknarnefndin
Innilegar þakkir sendi ég öllum ástvinum mín-
um, sem glöddu mig með blómum, gjöfum og
yndislegri samverustund á 75 ára afmœli mínu
þann 17. ágúst sl.
Guö blessi ykkur öll.
ísól Karlsdóttir.
Innilegt þakklceti til barna okkar, tengdabarna
og barnabarna, sem glöddu okkur á gullbrúÖ-
kaupsdegi okkar 6. september sl. meÖ veglegu
samsæti og margskonar skemmtun.
Píanóleikur og kórsöngur barnanna er ógleym-
anleg stund.
Okkar bestu þakkir til ættingja og vina, sem
lögöu sitt af mörkum aö gera okkur daginn
ánægjulegan meÖ bráÖskemmtilegum ávörpum,
góÖum óskum, gjöfum og heillaskeytum.
AÖ baki þessara oröa er sterk hugsun til ykkar
allra um góða heilsu og bjarta framtíÖ.
Meö bestu kveÖju.
Jóhanna Dagbjört Jónsdóttir,
Jóhann Helgason.
hóf undirbúning áforma á því að
ganga hús úr húsi á heiðarsvæðinu
og leita samráðs og gagnkvæms
skilnings við íbúana. Ennfremur
hefur því verið haldið fram, að
gengið hafí verið á svig við lög og
öllu spillt með því að efna ekki til
hugmyndasamkeppni um hönnun
kirkjunnar. í því efni var einkum
verið að forðast, af fenginni reynslu
annarra, að missa forræði um stærð
og kostnað kirkjubyggingarinnar í
hendur dómnefndar. Unnið var í
öllu tilliti að hönnun byggingarinn-
ar með það fyrir augum, að sem
minnstri umhverfisröskun ylli og
sem geðþekkast væri fyrir nágrenn-
ið.
Staðarvalið og heiðin viðhorf
á heiðinni
Frá upphafí Digranessafnaðar
hefur hann, eða hinn virki hluti
safnaðarins, haft augastað á lóð,
sem væri fremur miðsvæðis og
bæri fremur hátt, svo kirkjan nyti
sín vel að útliti og minnti vel á sig.
Þetta er í góðu samræmi við við-
horf til kirkjubygginga og raunar
hvers konar mustera frá örófi alda,
en féll einnig vel að ríkjandi skipu-
lagshugmyndum í Kópavogi frá
upphafí bæjarins. Eftir því sem
fram leið, án þess að fyrirhyggja
um þarfir safnaðarins hafi verið
viðhöfð, takmarkist staðaivalið æ
meir við þá lóð, sem nú hefur verið
úthlutað. Þegar síðasta atrenna
hófst með ályktun aðalsafnaðar-
fundar 1989, þótti eigi að síðUr
rétt og sanngjarnt að hefja opna
og óstaðbundna umsókn við bæjar-
yfirvöld. Þeim gafst þannig færi á
að koma fram með haganlega úr-
lausn út frá almennu byggingar-
sjónarmiði, enda er það skylda
bæjaryfírvalda að veita kirkjulóð
innan sóknarmarka. Bent var af
þeirra hálfu á fjóra staði til athug-
unar, en hinir þrír voru mjög óhag-
anlega á útjöðrum sóknarinnar,
einn jafnvel utan væntanlegra
frambúðarmarka. Síðar var bent á
lóð innst við Digranesveg og Skála-
heiði í tengslum við hugsanlega
sambyggingu sóknanna, mjög
óhaganlega jaðarlóð í brekku. Eftir
að þau áform voru lögð af, var
þeirri lausn ekki haldið frekar fram,
enda önnur nýting þess svæðis þeg-
ar áformuð og að sumu leyti áorð-
in. Þannig má með góðum rökum
staðhæfa, að ekki sé kostur annarr-
ar frambærilegrar kirkjulóðar innan
sóknar. Þetta ber að hafa ríkt í
huga í sambandi við mótmæli Víg-
hólasamtakanna. Þau jafngilda
þannig beinni neitun á kirkjulóð
almennt og á rétti Digranessafnað-
ar til eigin kirkju. Frammi fyrir
þessum rökum reyndu fulltrúar
samtakanna að benda sóknarnefnd-
inni á tvær lóðir. Af hálfu bæjaryfir-
valda var báðum hafnað, annarri
sökum þrengsla, en hinni af ríkari
umhverfisástæðum en talin séu eiga
við um Hólavallasvæðið. Sé þetta
rétt metið, sem ég tel hafið yfir
efa, virðist sóknarnefnd og aðal-
safnaðarfundur ekki geta vikist
undan þeirri lagaskyldu að sjá fyrir
kirkjuþörf sóknarinnar með því að
byggja á lóðinni.
Allir hljóta að viðurkenna, að
umhverfi og útsýni Heiðavallar-
svæðis er viðkvæmt og verðmætt.
Hefur sóknarnefndin sem og arki-
tekt hennar og bæjaryfirvöld um-
gengist þessi verðmæti af virðingu
og nærfærni. Öll erum við náttúru-
verndarsinnar. Þar fyrir verðum við
öll að viðurkenna, að gæði og rými
jarðar eru takmörkuð, og það því
fremur sem unnið er innan þröngra
marka einnar sóknar. Verður því
að finna friðsamlega málamiðlun
milli mismunandi en jafngildra
verðmæta. Heilsteyptar mannverur
geta ekki valið einhíiða eitt viðhorf,
ein verðmæti, en öskrað allt annað
til fjandans, eins og vígamenn Víg-
hólasamtakanna. Þeir heiðabyggjar
hafa þegar langtum meira útsýni
en nánast allir aðrir Kópavogsl úar.
Digraneskirkja mun tæpast trufla
annað útsýni en þegar er truflað
af fyrirliggjandi byggð, og það síst
frá útsýnisskífunni skoðað. Én sum-
ir þessara höfðingja virðast krefjast
þess að geta snúið sér á tá og hafa
órofa útsýni allan hringinn. Slíks
verður ekki krafist í bæjarbyggð,
heldur verða menn að þola aðra
býggð og hverskonar samfélags-
þjónustu í kringum sig. Við
hvammabúar verðum að þola marg-
háttað ónæði af íþróttasvæðinu í
Kópavogsdal, Sunnuhlíð tók vestur-
sól frá sumum, og þannig mætti
lengi telja. Leiðrétta verður einu
sinni enn, að ekki stendur til að
byggja á vernduðu svæði, heldur
aðeins nærri svæði undir sérstöku
eftirliti, þar sem raunar kæmi sam-
kvæmt almennum reglum til greina
að byggja kirkju. Ekki verður kom-
ið nálægt Víghól sjálfum, sem er
náttúruvætti.
Sá skortur á þolgæði og umburð-
arlyndi, sem fram kemur hjá and-
mælendum kirkjubyggingar, ber
þannig vott um djúptæka eigingirni
og veraldarhyggju, sem kenna má
til heiðinna viðhorfa. Þessi viðhorf
eru ekki aðeins andkristileg og and-
kirkjuleg, heldur einnig andfélags-
leg. I ljósi þessa má afstaða „félags-
hyggjuaflanna" í minnihluta bæjar-
stjórnar vekja furðu. Pulltrúum
þeirra gleymist, að söfnuðurinn er
félagsheiid með þarfir og réttindi
og fús til að taka á sig ýmsa samfé-
lagsþjónustu. Þess í stað taka þeir
einhliða málstað sérgæðinganna og
lepja upp allar þeirra rangfærslur
og blekkingar. Sóknarnefndin vildi
síst gera þetta að pólitísku máli,
en það hafa fulltrúar minnihlutans
sjálfir gert. Þó má koma fram, að
sem meirihluti fyrir síðustu kosn-
ingar tóku þeir allvel í hugmyndir
sóknarnefndar, en söðluðu um við
minnsta mótbyr og afgreiddu okkur
með aulafyndni um hörku trúar-
bragðastyijalda.
Hlutverkaskipan og ábyrgð
Andmælendur veitast að sóknar-
nefnd fyrir að láta sig ekki varða
umhverfisvernd og réttindi húseig-
enda í grenndinni og margt fleira.
Þetta er að sjálfsögðu fjarstæða.
Enda þótt okkur sem einstaklingum
sé ekkert mannlegt óviðkomandi,
er hlutverkum svo skipt milli hinna
ýmsu samfélagsaðila, að sóknar-
nefnd er aðeins falin ábyrgð á full-
nægjandi kostum fyrir hönd kirkj-
unnar og safnaðarins, en aðrir
þættir eru á valdi opinberra stjórn-
valda. Hversu víðtæk lóðarréttindi
íbúanna eru, heyrir undir bæjaryfir-
völd, sem þetta fólk hefur sjálft
aðgang að án milligöngu sóknar-
nefndar. Skipulag og umhverfi
heyra undir bæjaryfirvöld, Skipu-
lagsstjórn ríkisins og umhverfis-
ráðuneyti. Þegar málin hafa hlotið
afgreiðslu þessara aðila, og það
jafnvel í tvígang svo sem hér hefur
verið borið, hlýtur sóknarnefnd að
taka þessi stjórnvöld gild, en getur
ekki sett sig yfir þau. Að þeim heim-
ildum fengnum, getur sóknarnefnd
ekki látið sig annað varða, stjórn-
skipulega séð, en hvort aðstaðan
sé fullnægjandi til kirkjubyggingar
og kirkjureksturs.
Sóknarmörk eru annað atriði,
sem að vísu er á valdi þjóðkirkjunn-
ar innan marka laganna, en alls
ekki sóknarnefnda eða aðalsafnað-
arfunda, enda þótt leita megi álits
þeirra. Mergurinn málsins er hins
vegar sá, að enginn hefur hreyft
óskum um breytt mörk Digranes-
sóknar, þar til henta þótti til að
þóknast umræddum sérhagsmuna-
mönnum og grafa undan uppbygg-
ingarstarfi safnaðarins. Að sjálf-
sögðu gætu sóknarmörk verið að
einhveiju leyti önnur en nú eru, en
ekki tjóar að elta ólar við breytilega
skólaskipan, heldur yrðu að fara
Bjarni Bragi Jónsson
„Sóknarnefndin á held-
ur ekki að þurfa að
vera í neinni varnar-
stöðu, heldur hefur hún
mjög vandaða og fagra
kirkjuhönnun upp á að
bjóða. Að þessu vann
hún af alúð ásamt arki-
tekt, öðrum hönnuðum
og bæjarskipulagi,
meðan andspyrnuöflin
kostuðu kapps um að
grafa undan og rífa nið-
ur.“
fram viðræður um gagnkvæmt til-
lit. Áður hafði Digranessókn verið
vísað á þá lóð, sem Hjallasókn
byggir nú á, og væri hámark rangs-
leitni og óskammfeilni að höggva
aftur í sama knérunn. Kirkjuyfir-
völd taka slíkt ekki í mál, og eru
þau áform úr sögunni.
Safnaðarsamþykktir og umboð
sóknarnefndar
Síðasta hálmstrá andmælend-
anna er að vefengja umboð sóknar-
nefndar til þeirra aðgerða, sem
framkvæmdar hafa verið og þeirra
sem framundan eru. Það hefur þó
verið aðalreglan að gera aðalsafn-
aðarfundi hvers árs fulla grein fyr-
ir framvindu mála og fá aðgerðir
staðfestar með misjafnlega form-
föstum hætti. Almennar reglur um
formlegar afgreiðslur slíkra mála
munu ekki hafa verið mótaðar á
vegum þjóðkirkjunnar, enda yfir-
leitt fjallað um þau mál af ein-
drægni, og gildir hið sama um okk-
ar söfnuð, þar til á þessu ári, að
sundurlyndisfjandinn var leiddur
inn í búðirnar. Aldrei hefur neinn
vafi leikið á því, að aðalsafnaðar-
f-undir samþykktu að sækja um
margrædda lóð og byggja þar. Opin
samþykkt árið 1989 var ekki gerð
til þess að hafna þeirri langákjósan-
legustu lóð, heldur sem fyrr segir
til þess að veita bæjarstjórn færi á
að bjóða aðra fram og miðla mál-
um. Aðalsafnaðarfundi 1990 var
gerð grein fyrir framvindunni, at-
hugasemdalaust af hálfu fundar-
manna, og voru þar þó einhveijir
verðandi andmælendur, væntanlega
í liðskönnun. Síðasti aðalsafnaðar-
fundur, snemmsumars 1991, varð
hins vegar átakafundur. Rækilegar
umræður fóru fram um byggingar-
málin, með og á móti, og að þeim
loknum fóru fram kosningar, sem
veittu sóknarnefnd yfirburðastuðn-
ing í endurkjöri þriggja fulltrúa.
Þessi niðurstaða veitir fulla vissu
fyrir umboði sóknarnefndar fram
til þessa og jafnframt til þeirra
ákvarðana, sem reynast bindandi
fyrir framtíðina.
Þegar þessi mál koma næstu
daga enn einu sinni fyrir aðalsafn-
aðarfund, munu andmælendur gera
úrslitatilraun til að hnekkja gjörð-
um sóknarnefndar og eyðileggja
allt það mikla starf, sem unnið hef-
ur verið í þágu safnaðarins. Sóknar-
nefndin mun á hinn bóginn æskja
staðfestingar byggingaráforma og