Morgunblaðið - 18.09.1992, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1992
15
Um réttar kenningar o g rangar
eftír Krisljón
Kolbeins
í Morgunblaðinu hinn 8. þ.m.
birtist grein eftir Óskar Þór Karls-
son, sem er að mörgu leyti góð
en þó er full ástæða til að gera
athugasemd við nokkur atriði.
Fullyrt er að fiskihagfræðingar
hafí enga þekkingu á því sam-
bandi sem ríkir á milli veiðisókn-
ar, afla og þess arðs sem hægt
er að hafa af veiðunum og á hvem
hátt er hægt að hafa áhrif á stofn-
stærð með breytingum á sókn.
Forsendur þeirra eru taldar rangar
eða aðeins hálfsannleikur. Hér er
reitt til höggs og hreinlega gefíð
í skyn að ofveiði sé ekki til sem
slík heldur einvörðungu hugarfóst-
ur fískifræðinga og hagfræðinga
þar sem kjaminn í fískihagfræð-
inni er einmitt áhrif veiðanna á
afkomu afla og stofnstærð.
Reynslan sýnir aftur á móti að
með breytingum á sókn er hægt
að hafa áhrif á stofnstærð, veiði-
þol og arðsemi veiða. Nærtæk
dæmi em veiðar á humri, rækju,
skelfiski, síld og loðnu. Það sama
á við um þorskinn en ekki hefír
náðst samstaða um nauðsynlegar
aðgerðir til að byggja upp stofninn
fyrr en nú. Því hefír hingað tii
verið borið við að þjóðarbúið þyldi
ekki þá tekjuskerðingu sem um
nokkurt skeið hlyti óhjákvæmilega
að fylgja í kjölfar minni sóknar í
þorskstofnin. Öllum ætti einnig
að vera kunnugt um hvemig
þorskafli á íslandsmiðum hefir
stóraukist á sóknareiningu eftir
tímabundna friðun, samanber við
lok heimsstyrjaldarinnar síðari.
Kanadamenn og þjóðimar við
Eystrasalt hafa ákveðið að grípa
til róttækra aðgerða við friðun
þorskstofna sinna og Rússar og
Norðmenn gerðu slíkt hið sama
vegna þorsksins í Barentshafí.
Út frá aflatölum og aldursdreif-
ingu aflans er hægt að áætla stærð
einstakra árganga botnfíska. Þeg-
ar þeirra hættir að gæta í veiðun-
um liggur ljóst fyrir hvað þeir
hafa gefíð af sér og hversu stórir
þeir hafa verið upphaflega að
gefnum ákveðnum náttúrlegum
dánarstuðlum. Vegna þess hversu
háir fiskveiðidánarstuðlarnir em
hafa breyttar forsendur um nátt-
úrulega dánarstuðla lítil áhrif á
stofnstærðarútreikinga. Því meira
sem veitt er af fjögurra og fímm
ára físki úti fyrir Norðurlandi og
Vestfjörðum þeim mun minna
hlýtur að koma til hrygningar á
vetrarvertíð við Suður- og Vestur-
land. Þessar staðreyndir ættu að
vera augljósar. Stór hrygningar-
stofn ætti því að vera hagsmuna-
mál Sunnlendinga og Vestlend-
inga. Þrátt fyrir að þorskurinn sé
dreifður um stórt hafsvæði hefír
tekist með núveandi sókn, að veiða
flesta árganga hans upp á fjórum
til fimm ámm því hans gætir lítið
í veiðinni fyrr en hann er fímm
ára og er að mestu uppurinn tíu
ára.
Annað atriði sem full ástæða
er til að gera athugsasemd við er
mat á fæðuþörf þorsksins. Óskar
Þór metur fæðuþörf botnfíska 6-7
falda þyngd þeirra og að 7-15%
fæðuþarfar þorsksins séu minni
bræður hans. Samkvæmt því ætti
þqrskstofn sem væri í jafnstöðu
um 2 milljónir tonna að éta á bil-
inu 840 þúsund til 2,1 milljón
tonna af þorski á ári. Slíkar full-
yrðingar era ofar mannlegum
skilningi en ef réttar væra, er allt
hjal um aflatakmarkanir tómt
hjóm og komin ný fískifræði til
sögunnar. Deilur um það hvort
kvótinn ætti að vera 10 þúsund
tonnum meiri eða minni hljómuðu
þá eins og brandari.
Samspilið á milli sóknar, afla
og afkomu er flókið en nú er kjör-
Jð tækifæri til að fylgjast með því
þar sem fundinn er nýr stofn,
búri sem ekki hefír verið nýttur
áður. Énn sem komið er, stunda
fá skip veiðarnar, mokfíska og fá
mjög gott verð fyrir aflann.
Samkvæmt kenningum físki-
hagfræðinnar er ákveðin sjávarr-
enta bundin í búramiðum þar sem
búraveiðar virðast arðsamari en
aðrar veiðar. Nú má búst við að
sókn í búra aukist. Gera má ráð
fyrir að stofninn minnki og sömu-
leiðis afli á sóknareiningu þegar
sóknin er komin fram úr vissu
marki. Of mikil einföldun er að
halda fram að þessara áhrifa gæti
strax og skipum ijölgar úr einu í
tvo eins og sýnt er á teikningu í
grein Óskars til skýringar kenn-
„Samspilið á milli sókn-
ar, afla og afkomu er
flókið en nú er kjörið
tækifæri til að fylgjast
með því þar sem fund-
inn er nýr stofn, búri
sem ekki hefir verið
nýttur áður.“
ingum Gordons. Hugsanlegt er
þess vegna að hægt sé að halda
með góðu móti úti tíu til fímmtán
skipum á þessum miðum áður en
samdráttar í afla verður vart.
Óheft sókn mun þó óhjákvæmilega
leiða til þess að afli hættir að
aukast með auknum fjölda skipa
þar sem afrakstursgetu stofnsins
era takmörk sett og búraveiðar,
sem nú virðast gróðavænlegar,
verða ekki arðsamari en aðrar
veiðar. Dæmi um slíkt eru því
miður mýmörg í íslenskum sjávar-
útvegi þar sem ákveðnum afla
hefír verið skipt niður á það mörg
skip og vinnslustöðvar að allt
hangir á horriminni og þeim arði
sem auðlindin hefði getað gefíð
af sér með skynsamlegri nýtingu
er sóað í óþarfa kostnað.
Höfundur er viðskiptafræðingur. Kristjón Kolbeins
M
nnudag 12-16
EINS
TÆKIFÆRI
Allir fá gos og Marabou sœlgœti
SÉRTILBOÐ:

■Vr;#; z
AÐINNRETTINGUM
OG FATASKÁPUM
meo bœoi hvitlokkuoum
og Fulingo huröum.
meo bœói hvitlökkuöum
og plasthuröum.
.
MOGNUÐ VERSLUN I MJODD
Álfabakka 16 @ 670050
■N* GILDIR EKKI A INNRETTINGUM OG HEIMILISTÆKJUM