Morgunblaðið - 18.09.1992, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1992
Vatnsborð Indus hækkar stöðugt í Pakistan
Heilsu Spasskis hrakar
Tíundu ein-
vígisskák-
inni frestað
EMS-kerfið átti að tryggja stöðugleika en er í upplausn
Brottflutningur fólks af
flj ótsbökkunum hafinn
Sveti Stefan. Reuter.
TÍUNDU einvígisskák þeirra
Bobby Fischers og Borísar
Spasskís var frestað í Sveti Stef-
an á strönd Svartfjallalands í
gær. Farið var að beiðni Spassk-
ís um frestun eftir að læknar
hans sögðu andlegri og líkam-
legri heilsu heimsmeistarans
fyrrverandi hafa hrakað.
Svefnleysi og hár blóðþrýstingur
hrellir hinn 55 ára gamla Spasskí.
Hann á við blöðruhálskirtilsvanda
að etja, á þess vegna erfitt með
að einbeita sér að taflinu og gerir
alvarleg mistök. Spasskí var í
svitabaði í lok níundu skákarinnar
við Fischer í fyrradag. Staða ein-
vígisins er nú 4-2 Fischer í vil og
þeir setjast væntanlega næst að
tafli á morgun, laugardag.
Multan í Pakistan. Reuter.
EKKERT lát er á flóðunum í
Pakistan sem kostað hafa nær
1.000 manns lífið, auk þess eru
margir týndir. Herlið hefur flutt
um milljón manna á brott frá
hættusvæðum á láglendi í
Punjab-fylki. Aukinn vöxtur í
Indusfljóti, sunnar í landinu, olli
því að fólk sem býr í þorpum í
grennd við stórfljótið var flutt á
brott síðdegis í gær. Um þijár
milljónir manna eru heimilis-
lausar vegna flóðanna.
Flóðin eru talin hin verstu frá
árinu 1921. Alls hafa um 5.000
þorp við árnar Jhelum og Chenab
og við borgina Multan horfið undir
vatn síðustu vikur. Verkfræðinga-
sveitir nota jarðýtur til að hlaða upp
varnargörðum á bökkum fljóta sem
ógna nú fijósömum sléttum í mið-
hluta landsins, einnig er sandpokum
hlaðið upp. Sums staðar hafa menn
rofið skörð í fljótsbakka til að
minnka þrýstinginn á öfluga varn-
argarða við mikilvæg akurlönd.
Gríðarlegar monsúnrigningar
hafa valdið vatnavöxtunum og víða
hafa aurskriður valdið tjóni og
mannskaða. Hætta er á að flókið
kerfi af stíflum og orkuverum sem
nefnt er Panjnad, á svæði þar sem
fjögur stórfljót koma saman í mið-
hluta Pakistans, verði fyrir tjóni og
afleiðingarnar af því lítt fyrirsjáan-
legar. Stíflurnar miðla vatni til
áveitna í Punjab.
Um 60% af útflutningstekjum
Pakistana koma frá baðmullarsölu
og talið er að allt að helmingur
uppskerunnar á ekrunum hafi eyði-
lagst í hamförunum, að sögn emb-
ættismanna.
-------♦------------
Reuter
Mubarak hvetur Sýrlendinga til þolinmæði
Hosni Mubarak (t.h.), forseti Egyptalands, ræddi við sýrlenskan starfsbróður sinn, Hafez al-Assad, á miðvikudag
í Alexandríu. Egypski forsetinn hvatti Assad ákaft til að gæta þolinmæði í fjölþjóðaviðræðum sem nú fara fram
í Washington um lausn á deilumálum ísraela við nágrannaríkin og Palestínumenn. Talið var að þokast hefði í
samkomulagsátt undanfama daga í umræðum um Gólanhæðimar sýrlensku sem ísraelar hersitja. Síðdegis í
gær sagði talsmaður viðræðunefndar Sýrlendinga á hinn bóginn að þær virtust ætla að enda í hnút.
Kóreurík-
in semja
Embættismenn frá Norður-
Kóreu og Suður-Kóreu undir-
rituðu í gær tímamótasamn-
inga þar sem kveðið er á um
bætt og aukin samskipti ríkj-
anna tveggja. Settar verða á
laggirnar nefndir sem tryggja
eiga auknar samgöngur, póst-
þjónustu og fjarskipti milli
ríkjanna, einnig ráðstafanir til
að koma í veg fyrir átök vegna
misskilnings. Tollar verða afn-
umdir í verslunarviðskiptum.
Frestað var að leysa alvarleg-
asta ágreiningsefnið, kröfu
S-Kóreumanna um að fá að
kanna hvort norðanmenn séu
að smíða kjarnorkusprengju.
Rússar vilja af-
borganafrest
FULLTRÚI Rússlands hjá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum (IMF)
og Alþjóðabankanum, Konst-
antín Kagalovskí, segir að
stjóm Borís Jeltsíns reyni nú
að fá 10 - 15 ára frest á
greiðslu afborgana af erlend-
um lánum ríkisins. Þau nema
nú 84 milljörðum Bandaríkja-
dóllara eða um 4.600 milljörð-
um ÍSK, aðallega er um lánar-
drottna á Vesturlöndum að
ræða.
Súdanar fá
meiri aðstoð
TALSMENN Sameinuðu þjóð-
anna skýrðu frá því í gær að
náðst hefði samkomulag við
stjórn Súdans um að hjálpar-
flug yrði aukið. Enn væri eftir
að semja um leyfi til að fara
landveg með mat um svæði
þar sem stjórnarhermenn beij-
ast við uppreisnarmenn. Jan
Eliasson, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Mannréttinda-
nefndar SÞ, sagði að aðstoð
við fólk á afskekktum þurrka-
svæðum væri enn til umræðu.
Frjálslyndir
vilja samstarf
FRJÁLSLYNDIR jafnaðar-
menn í Bretlandi vilja eiga
viðræður við aðra stjómarand-
stöðuflokka, þ. á m. Verka-
mannaflokkinn, um leiðir til
að binda enda á 13 ára sam-
fellda stjórnarforystu íhalds-
flokksins. Á ársþingi flokksins
í Harrogate fékk formaðurinn,
Paddy Ashdown, heimild til
viðræðna en ekki til þess að
mynda kosningabandalag.
Fijálslyndir fengu 18% at-
kvæða í síðustu kosningum en
vegna kosningafyrirkomulags
'í landinu hlutu þeir aðeins 20
þingsæti.
Rekstur SÞ til
athugunar
PAUL Volcker, fyrrverandi
seðlabankastjóri Bandaríkj-
anna, og Shijuro Ogata, er
áður stjórnaði Þróunarbanka
Japans, verða í forsvari hóþs
sérfræðinga er eiga að finna
leiðir til að losa samtök Sam-
einuðu þjóðanna við skulda-
baggann sem er að sliga þau.
Aðrir í hópnum eru m.a. Pehr
Gyllenhammar, fyrrverandi
forstjóri Volvo, og Karl Otto
Pöhl, áður stjómarformaður
þýska seðlabankans. Banda-
ríkjamenn hafa harðlega
gagnrýnt bruðl og ofmönnun
hjá stofnuninni þar sem æðstu
embættismenn njóta hárra og
skattfijálsra launa auk ýmissa
annarra vildarkjara.
Framtíð myntsamstarfs Evrópu-
bandalagsríkjanna talin í hættu
TILGANGURINN með Evrópska myntsamstarfinu, EMS (European
Monetary System), sem hófst árið 1979, var að tryggja stöðugleika
gjaldmiðla EB-ríkjanna. Fljótandi gengi hafði verið tekið upp hjá
helstu gjaldmiðlum Evrópu 1973 en það kerfi leiddi til meiri gengis-
sveiflna en menn höfðu búist við. EMS, sem kvað á um fast gengi
mynta aðildarlandanna og sameiginlegt flot gagnvart öðrum myntum,
fór frekar brösulega af stað. Þurfti oft að breyta hinni samræmdu
gengisskráningu, innan Gengissamstarfs Evrópu - ERM (Exchange
Rate Mechanism), þeirra mynta sem þátt tóku í EMS eða alls átta
sinnum milli 1979 og 1983. Á síðari hluta níunda áratugarins komst
hins vegar verulegur stöðugleiki á. Því var fyrst og fremst hinni
ströngu peningalegu aðhaldsstefnu þýska seðlabankans (Bundesbank)
að þakka og ERM varð fyrirmyndin að peningalegum samruna Evrópu-
bandalagsríkjanna í eina mynt innan Myntbandalags Evrópu EMU
(Economic and Monetary Union). Með Maastricht-sáttmálanum, sem
undirritaður var í desember í fyrra, var samþykkt að stefna bæri að
því að koma á EMU á tímabilinu 1997-1999.
Seðlabankar þeirra ríkja sem þátt
taka í Evrópska myntsamstarfinu
skuldbinda sig til að halda gengi
gjaldmiðils síns stöðugu innan
ákveðinna ERM-marka sem í flest-
um tilvikum leyfa 2,25% sveiflur
gagnvart Evrópsku mynteiningunni
(ECU). Heildarsvigrúmið er því
4,5%. Á þetta við um þýska markið,
franska frankann, hollenska gyllinið,
ítölsku líruna, dönsku krónuna, írska
pundið og belgíska frankann. Þrír
„veikir" gjaldmiðlar, sem nýlega
fengu aðild að EMS, búa hins vegar
tímabundið við víðari mörk eða 6%.
Eru það breska pundið, portúgalski
escúdóinn og spænski pesetinn.
Grikkir einir EB-þjóða hafa ekki átt
aðild að EMS.
Reynt að tryggja stöðugleika
Þá eru innan ERM einnig fast-
ákveðin gengismörk einstaks
gjaldmiðils gagnvart öllum öðrum
EMS-gjaldmiðlum. Má innbyrðis
gengi tveggja gjaldmiðla innan EMS
ekki sveiflast um meira en 2,25%.
Svigrúmið er samt mun þrengra en
þessi tala segir til um því gjaldmið-
ill verður jafnt að vera innan leyfi-
legs ramma gagnvart ECU sem
gagnvart öllum hinum gjaldmiðlun-
um.
í Maastricht var svo samþykkt
Mikið hefur verið um að vera á gjaldeyrismörkuðum um allan heim
þessa vikuna. Hér má sjá önnum kafna miðlara í verðbréfahöllinni
í Frankfurt í gær.
að þau lönd sem vildu taka þátt í
myntbandalaginu, EMU, yrðu að
virða 2,25% mörkin innan ERM í að
minnsta kosti tvö ár að því tilskildu
að það hefði ekki í för með sér mikla
peningalega spennu.
Samkvæmt núverandi reglum
ERM verða seðlabankar að grípa í
taumana ef gengi einnar myntar
innan kerfisins gagnvart einhverri
annarri mynt fer að nálgast leyfileg
mörk. Ef til dæmis breska pundið
lækkar gagnvart þýsku marki ber
Englandsbanka að kaupa pund og
þýska seðlabankanum að selja mörk.
Ef þess háttar aðgerðir duga ekki
til verða seðlabankar eða ríkisstjórn-
ir að hækka vexti til að draga til