Morgunblaðið - 02.07.1993, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐE) FÖSTUDAGUR 2. JÚLÍ 1993
B 3
1
vinnunni og skilgreindu fyrir þér
hvaða þættir í fari þínu geta breytt
hlutunum. Á þennan hátt bregstu
við eigin þiýstingi.
Lærðu meira. Farðu á námskeið.
Lestu bækur. Því samkeppnisfærari
sem þú ert, þeim mun meiri stjóm
hefurðu á frama þínum úti á vinnu-
markaðnum.
Hafðu stjóm á eins mörgum hlið-
um í lífi þínu og þú mögulega getur
því ef allt gengur á afturfótunum í
vinnunni, er gott að einblína á þá
þætti í einkalífinu sem þér finnst þú
hafa stjóm yfir.
Forðastu fullkomleika. Reyndu
bara að gera eins vel og þú getur.
Að lokum, lærðu slökun til þess
að draga úr stressi. ■
JI
Kynntar voru ýmsar brennsluaðferðir á mismunandi tegundum kaffibauna.
Morgunbiaðið/Einar Falur
Kaffió sötrað
með miklum tilþrifum
og síðan spýtt aftur í bollann
Launabil
kynjanna snýst
um völd, efnahag og viðhorf
NÝTT sjónarhorn á kaffi-
drykkju var kynnt á kaffinám-
skeiði sem Aðalheiður Héðins-
dóttir hjá kaffibrennslunni Kaf-
fitár hétt nýlega á kaffihúsinu
Tíu dropum við Laugarveg.
í máli Aðalheiðar kom meðal
annars fram að til eru tvær teg-
undir af kaffibaunatijám, Arabica
og Robusta. Kvað hún mikinn
gæðamun á afurðum þessara
tveggja tegunda og þau sýnishom
sem hún hafði meðferðist staðfestu
mál hennar. Arabica-baunimar
sem hún sýndi vom allar heilar og
fallegar, en Robusta-baunimar
sumar ormétnar og illa leiknar.
„Menn auglýsa ekki að þeir noti
Robusta-baunir. Ef ekki stendur
utan á kaffipakkanum að í honum
séu 100% Arabica-baunir má fast-
lega gera ráð fyrir að lélegum
Robusta-baunum sé blandað sam-
an við,“ sagði hún.
Aðalheiður gaf einnig nokkur
ráð varðandi uppáhellingu, en til
að ná bestum árangri skiptir máli
að brennsla og mölun bauna sé
rétt. „Það er jafn mikilvægt að
kunna að hella vel uppá eins og
kunna að kaupa góðar baunir."
Gamaldags: Kaffi sem hellt er
uppá á gegnum kaffitrekt á hita-
brúsa er piýðisaðferð að mati Að-
alheiðar. „Vatnið er þá um 95
gráðu heitt, sem er kjörhitastig,
þegar það kemst í snertingu við
kaffið. Máli skiptir að vera fljótur
að hella uppá, því annars getur
kaffið orðið rammt.
Sjálfvirkar könnur: eru jafn mis-
jafnar og þær eru margar. Til em
hitamælar sem mæla hita vatns-
ins, en Neytendasamtökin gerðu
góða úttekt á gæðum ýmissa teg-
unda af kaffikönnum fyrir nokkr-
um mánuðum. Úr góðum sjálfvirk-
um könnum er hægt að fá gott
kaffi.
Pressukönnur: Kaffi úr þeim
verður bragðmeira en þegar hellt
er uppá með gamla laginu. Þar sem
korgur er í könnunni, er kaffiolía
þar einnig og hún veldur sterkara
bragði. Í þessar könnur þarf gróf-
malað kaffi og er sjóðandi vatni
hellt ofan á. 4-5 mínútur tekur að
úthúa kaffi á þennan hátt.
Mokka-könnun Þær laga sterkt
kaffi og eiga baunir að vera fin-
malaðar. Könnumar era settar á
heita eldavélarhellu og þegar hvín
í vélinni er kaffið í þann mund að
verða tilbúið.
Aðalheiður Héðinsdóttir hafði frá ýmsu að segja varðandi kaffi-
menningu viðsvegar í heiminum, auk þess sem hún kenndi mann-
skapnum að smakka kaffi með tilheyrandi gauragangi.
Expresso-könnur: hafa verið
hannaðar til heimilisnota og fyrir
kaffihús, en ódýrar gerðir em yfir-
leitt lélegar. Til era góðar heimilis:
vélar en þær eru yfirleitt dýrar. í
þessar vélar þarf fínmalaðar kaffi-
baunir og em yfirieitt notaðar
mikið brenndar baunir. Expresso-
kaffi er drukkið úr iitlum bollum.
Oft er þeytari á vélunum fyrir
mjólk út í cappucino, en nánast
ógjömingur er að þeyta nýmjólk í
ódýmm vélum og er þá hægt að
notast við G-mjólk.“
Sötrafi og spýtt
Það var gaman að fylgjast með
Aðalheiði þegar kaffismökkunin
sjálf hófst. Hellt var uppá nokkrar
mismunandi tegundir af baunum,
sem brenndar höfðu verið á mis-
munandi hátt. Byijað var á að
hræra upp í heitu kaffi með korgi
og þefa af hverri tegundinni af
annari. Aðalheiður benti á að lykt-
arskyn okkar væri mun næmara
en bragðskynið og því sniðugt að
þefa af kaffinu áður en það væri
drukkið. Með því möti yrði kaffi-
neyslan fyllri.
Þefafiogspýtt
Þegar búið er að þefa, er froðu
fleytt af, hafi hún myndast. Mat-
skeið er fyllt af kaffi, sem síðan
er sötrað af mikilli áfergju. Aðal-
heiður lagði áherslu á að sötrið
væri hávært og síðan væri smjatt-
að á kaffinu áður en því væri spýtt
í glas eða bolla. Þegar verið er að
smakka kaffi á nefnilega ekki að
drekka það fyrr en að smökkun
lokinni.
Hún greindi einnig frá mismun-
andi gæðastöðlum á kaffibaunum
eftir löndum. Þannig er SHB hæsti
gæðaflokkur á baunum frá Costa
Rica, AA hæsti flokkur á baunum
fiá Kenya og Supremo í Kolumbíu.
„Kaffibragð er afar mismunandi
eftir því hvar það er ræktað," sagði
hún. í Costa Rica sagði hún að
varla væri hægt að fá kaffi sem
drekkandi væri, en hins vegar
væri kaffi þaðan talið mjög gott.
„Ástæðan er einfaldlega sú að
baunir í tveimur hæstu gæðaflokk-
unum fara nánast allar í útflutn-
ing, en sjálfir drekka Costa Rica-
menn lélegt kaffi.“
Varðandi geymslu á kaffi, sagði
hún geymsluþol oft ofmetið. „Kaffi
á að geyma í frysti í lofttæmdum
umbúðum. Baunir geymast mun
lengur en malað kaffi, en þegar
búið er að brenna kaffibaunir
minnkar geymsluþolið vemlega og
eftir langa geymslu við rangar
aðstæður missir kaffið einkenni
sín.“
Ekki var laust við að mannskap-
urinn væri orðinn kaffiþyrstur eft-
ir fyrirlesturinn og þegar smökkun
hófst sötruðu sumir eftir kúnstar-
innar reglum, hátt og snjallt, en
aðrir laumuðust til að fa sér sopa.
■
Bryiija Tomer
I ótal rannsóknum hefur launamunur kynjanna fengist staðfestur
og í nýútkominni bók, „Kvinnelönnas mysterier“, sem Norræna jafn-
launaverkefnið hefur gefíð út, er fjallað um það hvernig launamun-
ur kynja verður til og hvernig honum er viðhaldið. Bókin afhjúpar
ýmsar goðsagnir um kynbundinn launamun og kvennalaun og sýnir
fram á að málið snýst einkum um völd, efnahag og viðhorf. Mennt-
un og reynsla skýra aðeins lítinn hluta af þeim launamun, sem
mælist milli kvenna og karla.
Bókin er safn sjálf-
stæðra greina eftir nor-
ræna fræðimenn, full-
trúa aðila vinnumarkað-
arins á Norðurlöndum
og fulltrúa í Norræna
jafnlaunaverkefninu.
Fjallað er um ýmsar
staðreyndir og leitað er
svara við spumingum er
varða launamun kynja
og launamyndun.
í bókinni er að finna grein eftir
Lilju Mósesdóttur hagfræðing sem
hún nefiiir „Hvað vitum við og
hvað vitum við ekki um laun
kvenna og karla á íslandi". Þar
kemur fram að vegna smæðar
vinnumarkaðarins séu störf mjög
mismunandi og því erfitt að koma
með staðlaðar starfslýsingar, sem
gætu auð-
veldað
launasa-
manburð.
„Upplýs-
ingar um
stöðu ís-
lenskra
karla og
kvenna
byggjast á
könnunum
en ekki
rannsókn-
um þar sem
reynt er að
gefa vís-
indalegar
útskýring-
ar. Tíðar og
miklar
efnahags-
sveiflur geta hæglega breytt þeirri
mynd, sem kannanir hafa gefið
af stöðu íslenskra kvenna.“
Ennfremur segir í samantekt:
„Það einkennir gagnasöfnun um
félagslega og efnahagslega stöðu
íslenskra kvenna að enginn virðist
bera ábyrgð á að slíkum upplýs-
ingum sé haldið til haga og unnið
sé úr þeim og leiðir þetta af sér
að upplýsingar eru slitróttar og
ósambærilegar á aílan hátL Hvort
sem bomar era saman árstekjur,
mánaðarlaun, vikulaun eða tíma-
kaup, era konur ætíð með lægri
laun en karlar.
Launaskrið og einstaklings-
samningar hafa færst í vöxt síðan
1980, en það er óljóst hvemig laun
ákvarðast í slíkum samningum þar
„Hvað vit um
við og hvað vit-
um við ekki um
laun kvenna og
karla á íslandi"
er heiti greinar
í bókinni eftir
Lilju Móses-
dóttur hag-
fræðing.
sem atvinnurekendum er mikið í
mun að leynd hvíli yfir launaupp-
lýsingum. Samningaviðræður hafa
áhrif á samningsstöðu kvenna en
það er ekki enn komið á daginn
hversu óháðar þær era kynferði
eða hvort þær dragi úr eða auki
kynbundinn launamun. Þá er ekki
vitað hvort aðgerðir stjómvalda
í bókinni er m.a. leitað svara við því hvers vegna kon-
ur fá lægri laun en karlar og hvort það sé eitthvað I
sjálfri launamynduninni sem geti skýrt það.
veikja stöðu kvenna markvisst eða
af tilviljun. Á íslandi era efnahags-
sveiflur algengar og hafa þær af-
leiðin£ar fyrir launamun kynj-
anna.
Kynbundinn launamunur er
hvað minnstur í fiskiðnaði en þar
kemur bónus á móti lágu tíma-
kaupi kvennanna. Launamunur er
mestur meðal verslunarfólks á
höfuðborgarsvæðinu eða allt að
27%. Um það bil 66% kvenna fá
laun samkvæmt töxtum, en aðeins
39% karla," segir m.a. í grein Lálju
Mósesdóttur í bók Norræna jafn-
launaverkefiiisins.
Bókin, sem er á dönsku, fæst
hjá Máli og menningu og kostar
1.370 krónur. ■
JI