Morgunblaðið - 07.11.1993, Síða 5

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1993
B 5
orti líka ljóð þegar hann gekk á
Heklu með Gaimard 30. júní 1836,
á undan Jónasi. Upphafið er svona:
„Du haut du Mont Hecla sur ce
sommet glacé.“ Victor Hugo fær ljóð
um Geysi. Konurnar fá sín ljóð. í
ljóði Til annarra ástkvenna 7. ágúst
kemur fyrir Helga „ma belle“. En
ljóðið til Fríðu 16. júní nefnir hann
hann Melancolie: „Je connais une
vierge, une vierge du Nord/Son front
est pale, hélas! mais douee son
image“... Og hann talar um kirkju-
garðinn, þar sem þau virðast hafa
hist.
Grínfígúra Jónasar og
Gröndals
í gamansögu Jónasar Hallgríms-
sonar, jafnaldra Marmiers, Þegar
drottningin á Englandi fór í orlof
sitt, lætur hann Marmier vera skutil-
svein Frakklandsdrottningar, sem
segir: „Marmier minn!“ (því það er
Marmier sem inn kom; hann er nú
orðinn jarl) „farðu“, segir hún, „út
og láttu hann Guðmund litla hlaupa
á næsta bæ eftir ijóma“.
Þegar Marmier heimsækir Bessa-
staðaskóla, sér hann 10 ára son rekt-
ors, Benedikt Gröndal, sem um 1850
notar hann í Heljarslóðarorustu sinni.
„í liði Napóleons var maðr einn er
Marmier hét, hann var spekingr að
viti... Við hestaatið á Marengsvöllum
er hann Loðvík Napóleon til ráðgjaf-
ar. Napóleon mælti: „Það vil eg gera
Marmier og hefur þú lengi heilráðr
verið. Þá var hesturinn leiddr fram
á völlinn og gekk Marmier fram
með; hann hafði broddstaf í hendi;
þann broddstaf hafði Kristján í
Stóradal gefið Marmier, og hrút feit-
an lét hann fylgja stafnum og kvað
hann eigi mundu hrútlausan meðan
hann ætti hrútinn, og eigi staflausan
meðan hann ætti stafinn. En þá var
Marmier búinn að lóga hrútnum fyr-
ir laungu, því hann gaf Lamartine
hrútinn í sumargjöf.“ Seinna er
Marnier svo kominn frá Ítalíu og
lendir í heilmiklum bardúsi með kú
eina í París, þar sem koma fyrir
Alexander Dumas og Lamartine,
Pelissier o.fl.“
Giselle finnst mjög ósanngjarnt
hvernig Xavier Marmier hefur af
þessum gamansögum orðið eins og
hálfgerð grínfígúra í augum Islend-
inga. Hún segir að nú sé litið á hann
í Frakklandi sem frumkvöðul í sam-
anburðarmálfræði, enda talinn sér-
fræðingur í germönskum tungumál-
um á fyrri hluta 18. aldar. Hann var
líka skáldsagnahöfundur og bók-
menntaverk hans komu út í 80 bind-
um. Lettre sur Islande var fyrsta
verk hans af fjölmörgum um lönd
og þjóðir. Marmier dó 1890, meðlim-
ur akademíunnar og hlaðinn marg-
víslegum heiðri. Hún telur síðari hluti
ævi hans merkastan. Eftir að hafa
misst konu sína eftir eins árs hjóna-
band og son sinn, lætur hann alger-
lega af þessu lífi rómantíska elskhug-
ans og kvennamannsins. Aður hafði
hann trúlofast og yfirgefið dóttur
danska skáldsins Ohlenslagers og átt
sömu ástkonu og Victor Hugo,
Leonie. Hann hafði unnið með Ge-
orge Sand, Musset, Hugo, Ste Be-
uve, Lamartine, Alexander Dumas
við ritið Revue des 2 Monde, þar sem
íslandsbréfin hans voru fyrst birt.
Hann var konungssinni og átti ekki
eins upp á pallborðið eftir að Napo-
leon III var velt úr sessi. Hann dreg-
ur sig því ungur í hlé og eyðir því
sem eftir er ævinnar við skriftir.
„Journal" hans, sem er samtímasag-
an frá 1848-1890, 3.000 síðna rit,
þykir ómetanlegur vitnisburður um
stjórnmál og félagsmál þessa um-
brotatíma. Hann umgekkst líka
skáldin frægu. Andlát hans og útför
var því stórviðburður meðal bók-
mennta- og hefðarfólks í París.
20. nóvember 1892 var í salar-
kynnum Grand Véfour efnt til glað-
værrar erfidrykkju. Xavier Marmier
hafði látið eftir sig fyrirmæli: „Til
minningar um þær hamingjustundir
sem ég hefi átt meðal bókasalanna
á vinstri bakka Signu, sem ég tel
vera einhveijar ánægjulegustu
stundirnar í lífi mínu, eftirlæt ég
þessum ágætu götusölum 1.000
franka. Ég óska eftir því að þessi
upphæð verði notuð handa þessum
um það bil 50 sölumönnum, til að
greiða fyrir fjörugt kvöldverðarboð,
þár sem þeir eyða um klukkutíma í
að minnast mín.“
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
Dekurkynslóðin
KynslóðabH er alþekkt hugtak í Danmörku,
rétt eins og á íslandi og þýðir það sama, nefni-
lega að hinir eldri skilji ekki þá yngri og öfugt.
En athyglin er líka smám saman að beintast
að annars konar bili, sem skiptir kynslóðunum.
Það er bilið milli þeirra, sem fengu allt og að
mestu fyrirhafnarlaust og svo hinna sem fá
lítið og þá aðeins með ærinni fyrirhöfn. Til
kynslóðarinnar, sem fékk allt, dekurkynslóðar-
innar, teljast þeir, sem fæddust skömmu fyr-
ir, á eða rétt eftir stríðsárin. Börn þeirra þurfa
hins vegar að hafa ærlega fyrir lífinu, miðað
við foreldrana. Þau ólust upp við að allt batn-
aði, en þegar kom að þeim, var batinn á enda
og samdráttur kominn í staðinn. Að vissu leyti
eru þau týnda kynslóðin. Kynslóðin, sem komst
ekki almennilega að.
Steiktar gæsir á
flugi með rauðvínsglasi
Þeir Danir sem fæddust um miðja öldina,
fæddust inn í velmektarskeið og uppsveiflu-
tíma. Skólakerfið var að verða fyrir alla, ekki
aðeins þá sem komu af efnaheimilum. Margir
langskólagengnir af þessari kynslóð voru
fyrsta menntafólkið í íjölskyldunni. Menntun-
artækifæri fyrir alla hafði ekki þekkst áður.
Fólki í háskólanámi fjölgaði gífurlega og flest-
ir komust í það nám, sem hugurinn stóð til
og vilji fylgdi máli. Inntökupróf, háar einkunn-
ir til inngöngu, eða próf til að fella fólk eftir
fyrsta árið, voru óþekkt hugtök. Námslánin
komu líka í tæka tíð, enginn átti að þurfa að
hverfa frá námi vegna efnaleysis.
Þegar strákarnir fóru að draga sig eftir
stelpunum og öfugt var líka hægt að njóta
þess. Getnaðarvarnir gerðu samdráttinn ekki
eins varasaman og hann hafði verið áður. Ef
afleiðingarnar urðu aðrar en ætlaðar, þá voru
fóstureyðingar fijálsar. Ef barnið fékk að
fæðast þrátt fyrir allt, þá voru galopnar stofn-
anir til að sjá um börnin.
Þegar þessir stóru árgangar komu í há-
skóla og aðrar æðri menntastofnanir hrikti í,
en aðeins um tíma, því þá var bara byggt og
bætt og einmitt þegar skólarnir tóku að æla
þessu fólki fullnuma út vantaði alls staðar
fólk í vinnu. Þeir sem vildu komast að í skólun-
um komust líka að þar. Þeir voru í gifurlegri
þenslu og því alætur á fólk, svo þessi kynslóð
raðaði sér á garðann og hefur setið þar síðan.
Þegar kom að því að finna sér húsnæði var
það heldur ekki torvelt og úr ýmsu að velja.
Það var hægt að fara í einbýlishúsahverfin,
sem alls staðar spruttu upp eins og gorkúlur,
til að hýsa allar þessar nýju fjölskyldur. Svo
var hægt að verða sér úti um hús og íbúðir
í bæjum og borgum og allt var þetta í dýrð-
legu boði húsnæðislánastofnanna, sem buðu
löng og hagstæð lán. Svo bættist verðbólgan
við, ekki nein ósköp svo hún gerði lífið erfitt,
heldur bara svona tíu prósent, sem dugði til
að gera lánin léttbær. Bæði húsnæðis- og
námslánin gufuðu upp.
Tökum sem dæmi kennarahjón, sem eru
að verða sextug, en líta út fyrir að vera miklu
yngri. Strax og þau útskrifuðust beið vinnan
þeirra og líka barnaheimilisplássin, þegar
börnin þijú fæddust. Fyrir uttugu árum keyptu
þau raðhús í gömlu verkamannahverfi við
vötnin í Kaupmannahöfn. Húsið kostaði þá
um 4,5 milljónir íslenskra króna. Nú skulda
þau um 2,5 milljónir í húsinu. Hverfið hefur
síðan orðið mjög vinsælt og ef þau seldu hús-
ið fengju þau líklega um þrettán milljónir fyr-
ir það, svo fjárfestingin var góð. Sumarbústað-
inn úti á Sjálandi hugsuðu þau ekki sem neina
fjárfestingu þegar þau keyptu hann fyrir 25
árum á um milljón, en ekki hafa þau tapað á
honum, því hann myndi nú seljast á um þijár
milljónir og í honum skulda þau sama sem
ekkert.
Með léttbærum lánum og kaupi, sem hækk-
aði jafnt og þétt, og vinnuviku sem varð æ
styttri var líka tími til að njóta lífsins og skoða
sig um í heiminum. Ferðalög urðu viðráðanleg
fyrir flesta og bjórnum var skipt út fyrir vín
á notalegum stundum, sem geta verið marg-
ar, ef vel er að gáð. Þetta var betra en í
ævintýrunum, því það var ekki aðeins að
steiktar gæsar flygju um, heldur kom rauð-
vínsglasið með. Kennarahjónin, sem minnst
var á áður, hafa líka náð að njóta þessa og
hafa ferðast töluvert.
Nú fer að eygja í eftirlaunaaldurinn hjá
þessari kynslóð og hún er þegar farin að und-
irbúa hann. Til eru ýmiss konar aðferðir við
lífeyrissparnað, sem skatturinn lítur mildum
augum og lætur vera að klípa af, þar til hann
er tekinn út. Baráttukynslóðin frá götuvígjun-
um á sjöunda áratugnum er nú farin að mót-
mæla aðbúnaði aldraðra og hefur stofnað
baráttuhópa í því skyni. Rauðsokkurnar eru
komnar á breytingarskeiðið og gera allt sem
í þeirra valdi stendur til að fræða alla hina
um hvernig það gangi fyrir sig.
Aldurinn það eina
sem kemur fyrirhafnarlaust
Hvernig líður þá börnum þessarar kynslóð-
ar? Þau eru reyndar engin börn lengur, eru
komin á fertugsaldurinn þau elstu, en aldurinn
er um það bil það eina, sem þau hafa ekki
þurft að hafa fyrir að ná. Þegar þau byijuðu
á langskólanámi var orðið offramboð á nokk-
urn veginn öllu. Hér eru gefnar einkunnir á
þrettán-skalanum. Til að komast í vinsælar
greinar eins og læknisfræði og bókmenntir
þarf að hafa níu eða tíu í meðaleinkun í fyrstu
umferð. Nú er talað um að taka upp hörð
próf eftir fyrsta ár, til að saxa enn á hjörð-
ina. Svo er mýgrútur af reglum fyrir þá sem
ekki eru nýstúdentar, heldur eru eldri, hafa
reynslu eða annað og fara inn á sérstaka
kvóta, sem ekki eru alltaf auðskiljanlegir.
í haust var sagt frá ungum manni, sem
hafði tekið stúdentspróf fyrir fimm árum.
Hann var ekki viss hvað hann vildi, svo hann
gerði hitt og þetta, en sá svo að hugur hans
stóð til bókmenntanáms. Einkunnirnar stóðu
hins vegar ekki nógu hátt, svo hann dreif sig
í öldungadeild og tók súper stúdentspróf upp
á tíu, á þeim tveimur árum, sem námið tek-
ur, sé það tekið af fullri hörku. Nú sótti hann
glaðhlakkalega um. Hann gat þá sótt um sem
eldri stúdent með reynslu, en einnig sem ný-
stúdent og eftir góð ráð valdi hann þá leið.
Það hefði hann þó betur látið ógert, því viti
menn! Reglumar höfðu hnikast til og tíu dugðu
honum ekki til inngöngu. Kannski kemst hann
inn seinna í vetur, annars er bara að halda
húmornum og sækja næst og þá á réttum
forsendum. En erfiðast er þó að komast í ljós-
móðurnám virðist vera. Biðin eftir því getur
tekið tíu ár. Það hefur heldur ekki verið heigl-
um hent að komast í hjúkrun, þar sem frekar
hefur verið spurt um einkunnir en hjarta-
gæsku. Nú vantar hjúkmnarkonur, svo þær
eru fluttaer inn frá Svíþjóð og Noregi. Það
stefnir í stórfelldan skort í þeirri stétt' eftir
nokkur ár, líka meðal lækna og svo mætti
lengi telja.
Húsnæðismál ungu kynslóðarinnar eru
raunarolla. Þeir, sem trúðu því að það yrði
hjá þeim eins og mömmu og pabba að verð-
bólgan æti upp skuldirnar, svo óhætt væri að
kaupa heldur dýrar en þau réðu við, hafa far-
ið flatt á því. Fasteignaverð hefur lækkað
undanfarin ár og verðbólgan er horfin. Tökum
sem dæmi kennarafjölskyldu um þrítugt. Þau
keyptu hús 1985, sama ár og maðurinn út-
skrifaðist sem kennari. Konan var þegar farin
að kenna. Einmitt um þetta leyti var fasteigna-
verð í hámarki, en hefur fallið síðan. Húsið
er utan við Kaupmannahöfn, í skikkanlegu
hverfi og kostaði tæpar sex milljónir. Þau
endurbættu það fyrir um milljón, en ef þau
seldu nú, mættu þau teljast heppin að ná sölu-
verðinu. Lánabyrði þeirra hefur ekki lést og
nautasteik og rauðvín sést sjaldan á borðum
á því heimili. Námslánin bætast við fasteigna-
lánin og hvorugt sýnir nokkur merki þess að
ætla að gufa upp. Þau koma til að þurfa að
borga hvern einn og einasta eyri til baka og
dtjúga vexti með. Mamma og pabbi gátu allt-
af dregið vextina frá skattinum, en börnin
geta það ekki nema að hluta og allt stefnir í
minnkandi vaxtafrádrátt. En þau prísa sig þó
sæla að hafa vinnu, sem þau geta lifað af,
þó þau lifi ekki neinu lúxuslífí. Kennaralaunin
eru ekki eins há og þau voru fyrir tuttugu
árum.
Það er ekki eitt, heldur allt... Ef unga
kynslóðin ætlar að skvetta úr klaufunum, eins
og foreldrakynslóðin og iðka það sem kallað-
ist fijálsar ástir, þá hringir viðvörunarbjalla í
hauspum á þeim. Slík léttúð gengur ekki leng-
ur. Ástin á tímum eyðninnar verður að lúta
öðrum lögmálum. En það er alla vega ljóst
að þegar börn og barnabörn dekurkynslóðar-
innar koma í heimsókn, þá skortir varla um-
ræðuefnið, þegar þá og nú er annar vegar.
Efnið dygði í þykka bók, en er kannski nokk-
uð beiskt meðlæti með ijómakökunum .. .
Sigrún
Davíðsdóttir
Mótettukór Hallgrímskirkju
Sálumessa og Ottusöngvar á vori
Hörður Áskelsson ásamt einsöngvurum.
VERK eftir Maurice Duruflé og
Jón Nordal eru viðfangsefni
fyrstu tónleika Mótettukórs Hall-
grímskirkju í vetur. Tónleikarnir
verða haldnir sunnudagskvöldið
7. nóvember og hefjast kl. 20.30.
Á efnisskránni eru Ottusöngvar á
vori eftir Jón Nordal sem frumfluttir
voru í Skálholti sl. sumar og Sálu-
messa Duruflé sem flutt var á Kirkju-
listahátíð sl. sumar.
Flytjendur auk Mótettukórsins eru
þau Rannveig Fríða Bragadóttir
messósópransöngkona, sem kemur
sérstaklega frá Vínarborg vegna
þessara tónleika, Þóra Einarsdóttir,
sem er við söngnám í London, Sverr-
ir Guðjónsson kontratenór, Michaele
Jón Clarke barítónsöngvari frá Akur-
eyri, þýski organistinn Hannfried
Lucke, Inga Rós Ingólfsdóttir selló-
leikari og Eggert Pálsson slagverks-
leikari.
Kórinn vinnur nú að upptökum
fyrir breska útgáfufyrirtækið Chand-
os, en ætlunin er að gefa út geisla-
disk með Sálumessu Duruflé og
Messu fyrir tvo kóra eftir Frank
Martin.
Mótettukór Hallgrímskirkju var
stofnaður af stjórnanda hans, Herði
Áskelssyni, haustið 1982. Kórinn
telur um 60 konur og karla á aldrin-
um 20-45 ára.
Þessir tónleikar eru fyrstu tónleik-
ar kórsins á 12. starfsári hans.
Rannveig Fríða Bragadóttir
messósópran lauk einsöngvaraprófí
frá Tónlistarskólanum í Vínarborg
með sérstakri viðurkenningu frá
austurríska menntamálaráðuneyt-
inu. 1987 varð hún félagi í Óperu-
stúdíói Ríkisóperunnar í Vínarborg
og 1989 var hún ráðin einsöngvari
við óperuna.
Michael Jón Clarke stundaði söng-
og fíðlunám við Trinity College of
Music í Lundúnum og lauk þaðan
Graduate-prófi árið 1973. Hann
stundaði framhaldsnám í sömu grein-
um við Illinois University 1981 og
lauk Postgradute-námi í óperusöng
við Konunglega tónlistarháskólann í
Manchester. Hann hefur komið fram
sem einsöngvari með kórum og á
sjálfstæðum tónleikum hérlendis og
erlendis.
Þóra Einarsdóttir hóf hún söng-
nám við Guildhall School og Music
and Drama í Lundúnum haustið 1992
og stundar nú nám í óperudeild skól-
ans.
Sverrir Guðjónsson stundaði fram-
haldsnám sem kontratenórsöngvari
um þriggja ára skeið í Lundúnum.
Sverrir var einsöngvari í flutningi
Mótettukórsins' á Jóhannesarpass-
íunni á síðasfa ári.
Hannfried Lucke hefur verið dós-
ent á orgelleik við tónlistarskólann
Rheinbergerhaus í Vaduz í Liechten-
stein frá 1990 og stjórnað Liecht-
ensteiner Kantorei. Hannfried Lucke
lék á tónleikum í Hallgrímskirkju í
sumar auk þess sem leikur hans var
hljóðritaður vegna útgáfu á geisla-
disk með orgelverkum frá róman-
tíska tímabilinu.
Hörður Áskelsson var ráðinn org-
anisti og kantor við Hallgrímskirkju
í Reykjavík sumarið 1982 og frá
1985 hefur hann verið lektor í litúrg-
ískum söngfræðum við guðfræðideild
Háskóla Islands.