Morgunblaðið - 27.03.1994, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
Fjölgun
aöildarríkja
úr 12 í 16
Evrópusambandið eflist
Austurríki hafa náð samningum um inngöngu í Evrópusambandið.
eftir Guðna Einarsson
ÞRJÁR Norðurlandaþjóðir,
Finnar, Svíar og Norðmenn, hafa
nýlega gengið frá samningum við
Evrópusambandið (ESB) um inn-
göngu. I sömu lotu fylgdi Austur-
ríki og eru því öll ríki EES, nema
Island, búin að semja um inn-
göngu í ESB. Næsta skref er að
þing Evrópusambandsins leggi
blessun sína yfir samningana og
verða þeir væntanlega lagðir í
dóm kjósenda i Norðurlöndunum
þremur í haust til að aðijdin taki
gildi um næstu áramót. Islend-
ingar hafa að vonum fylgst
grannt með samningaumleitun-
um granna sinna, ekki síst þvi
sem lýtur að sjávarútvegi Norð-
manna. Ekki er þó síður forvitni-
legt að skoða hvernig samning-
arnir taka til annarra þátta, svo
sem landbúnaðar og öryggis-
mála, svo nokkuð sé nefnt.
Ef hinir nýgerðu samningar
leiða til inngöngu landanna
fjögurra stækkar landsvæði
Evfópusambandsins um
50% þótt íbúum ESB fjölgi
ekki nema um rúm 7%. Skipafloti
Norðmanna einna gerir að verkum
að skipafloti sambandsins stækkar
um 40%. Þrátt fyrir mikið dreifbýli
og víða harðbýli verða Norðurlöndin
fremur veitendur en þiggjendur í
peningalegu tilliti innan Evrópusam-
bandsins. Stjórnmálamenn meta þau
framlög svo að þau séu aðgangseyr-
ir fyrir stjórnmálaleg áhrif og mikla
möguleika í hvers konar viðskiptum
og atvinnurekstri innan þessa fjöl-
menna markaðar þar sem búa yfir
370 milljónir manna.
Samningaviðræðumar tóku til um
30 málefnaflokka og kröfðust þeir
mismikillar yfirlegu. I mörgum tilvik-
um samþykktu umsóknarlöndin að
lúta gildandi reglum Evrópusam-
bandsins um einstaka málaflokka en
í öðrum var leitað eftir frávikum og
aðlögun. Nú er unnið að samningu
lagatexta á grundvelli samningsnið-
urstöðunnar og verða þeir væntan-
lega tilbúnir í byrjun apríl.
Fijáls viðskipti
Vörustreymi verður óhindrað yfir
landamæri Norðurlandanna þriggja
til og frá öðrum löndum ESB með
nokkrum undantekningum. Nýju að-
ildarlöndin fengu því framgengt að
á vissum sviðum sem lúta að um-
hverfismálum og heilbrigðisvörnum
gilda ríkjandi lög um fjögurra ára
skeið meðan lög ESB varðandi þessa
málaflokka verða endurskoðuð. Þess-
ar undantekningar ná til dæmis til
meðferðar ýmissa eiturefna og varna
gegn dýrasjúkdómum. Varðandi
dýrasjúkdómana gefst löndunum að-
lögunartími til.að leggja fram vís-
indaleg gögn og tæknilega útfærslu
á sjúkdómavömum. Finnland, Sví-
þjóð og Noregur fá að halda uppi
vörnum gegn því að salmonellusmit
berist með lifandi dýrum eða dýraaf-
urðum. Innflutningur kýrfóstra frá
Bretlandi verður takmarkaður vegna
hættu á kúariðusmiti og gera má
prófanir á skepnum frá svæðum þar
sem vart hefur orðið svínapestar. Þá
fá Finnar og Svíar tveggja ára frest
til að laga eftirlit sitt með ýmsum
plöntusjúkdómum að kerfi ESB. Öll-
um nýju aðildariöndunum leyfist að
viðhalda banni gegn vissum aukaefn-
um í dýrafóðri í þijú ár, eða á meðan
fram fara rannsóknir. Finnland, Nor-
egur og Svíþjóð fá að halda óbreyttri
NOREGUR, Svíþjóð, Finnland og
löggjöf um markaðssetningu tijá-
plantna um fimm ára skeið.
Finnar fá ár til að laga sig að
reglum ESB um beinar fjárfestingar
erlendra aðila. Öll nýju aðildarlöndin
fá fimm ára aðlögunartíma varðandi
eignarhald á sumarhúsum og ráða
gildandi lög landanna á meðan.
Nýjar skuldbindingar
Um leið og aðild tekur gildi taka
löndin þijú upp sömu viðskipta-
stefnu, toll- og gjaldaskrá og ESB.
Finnland og Noregur fá undanþágur
um þriggja ára skeið vegna tolla-
lækkana á vissum vörutegundum,
einkum vefnaðarvörum.
Varðandi fríverslunarsamning
milli Eystrasaltsríkja og Norðurland-
anna sem ganga í ESB hyggst Evr-
ópusambandið keppa að því að nýr
viðskiptasamningur við Eystrasalts-
ríkin taki gildi í ársbyijun 1995.
Gangi það ekki eftir mun sambandið
tryggja að vörur frá Eystrasaltsríkj-
um njóti áfram sömu kjara í Finn-
landi, Svíþjóð og Noregi.
Við inngöngu í ESB falla úr gildi
allir gildandi tvíhliðasamningar land-
anna við Evrópusambandið, einnig
munu þjóðirnar ganga úr EFTA. Þá
verða löndin að rifta eða endurskoða
alla samninga við þriðju þjóð sem
ekki eru [ samræmi við samþykktir
Evrópubandalagsins um slíka samn-
inga.
Finnar, Svíar og
Norómenn haffa
lokió samningum
um inngöngu i
Evrópusamband-
ió. Eff aóild veró-
ur samþykkt
innan Evrópu-
sambandsins og
heima ffyrir fylgja
marghátffaóar
breytingar i
kjölfarió ffyrir
atvinnuvegi og
ibúa landanna.
í skattamálum eru Norðurlöndun-
um veitt nokkur frávik vegna inn-
heimtu virðisaukaskatts, þetta eru
einkum svipaðar undanþágur og sum
núverandi aðildarlönd ESB njóta.
Noregur fær að innheimta fjárfest-
ingaskatt í 5 ár til viðbótar.
Tollfijáls varningur
Finnar, Normenn og Svíar geta
viðhaldið takmörkunum á því magni
tollfijáls vamings sem ferðamönnum
er heimilt að flytja með sér frá öðrum
ESB löndum. Ferðamönnum verður
leyft að taka með sér 1 lítra af sterku
víni eða 3 lítra af millisterku, 5 lítra
af léttvíni, 15 lítra af bjór og 300
vindlingar. Þetta verður endurskoðað
að tveimur árum liðnum.
Byggðastyrkir
Evrópusambandið hefur öflugt
kerfi byggðastyrkja og hefur í því
sambandi skilgreint nokkra flokka
styrkhæfra byggðasvæða. Við þessa
fiokkun er tekið tillit til þéttbýlis,
veðurfars og samgangna svo nokkuð
sé nefnt. Harðbýl svæði og fámenn
njóta sérstakra styrkja, atvinnuleys-
issvæði og þar sem fátækt ríkir.
Þannig eru fátæk svæði, sem víða
er að finna í Suður-Evrópu, skil-
greind sem viðfangsefni 1, viðfangs-
efni 2 eru iðnaðarsvæði þar sem
mikið atvinnuleysi er vegna
íyrirtækjalokana og uppsagna. Við-
fangsefni 3 er þar sem langvinnt
atvinnuleysi ríkir og viðfangsefni 4
eru þar sem unnið er gegn atvinnu-
leysi með sk ipulagsbreytingum. Við-
fangsefni 5 b veitir styrki til dreif-
býlla byggða þar sem margir lifa á
skógarhöggi eða landbúnaði og hafa
litlar tekjur. Vegna samninganna við
Norðurlöndin var skilgreint nýtt „við-
fangsefnf' fvrir norðursvæði Noregs,
Svíþjóðar og Finnlands og kallast það
viðfangsefni 6. Við ákvörðun
byggðastyrkja verður miðað við þétt-
leika byggðar og harðbýli. Fyrir
hveija krónu sem rennur úr sjóðum
ESB til þessara svæða kemur króna
úr sjóðum landsins sem þiggur styrk-
inn.
Fjögur nyrstu héruð Noregs, þar
sem búa 587,000 manns, eiga til
dæmis möguleika á að fá um 500
milljónir norskra króna úr byggða-
sjóðum ESB til viðbótar við innlenda
styrki að sömu upphæð. Þetta kemur
tii viðbótar þeim byggðastyrkjum
sem Norðmenn greiða nú. Sjö dreif-
býl héruð í norður og vesturhluta
Svíþjóðar með 450,000 íbúa munu
einnig falla undir svæði 6 sem og
norður- og austurhéruð Finnlands
en þar búa um 830,000 manns.
Leyft verður að greiða sérstaka
styrki til harðbýlla héraða. Meðal
skilyrða sem sett eru er að íbúar séu
færri en 10 á ferkílómetra, ræktað
land sé innan við 10% af flatarmáli
svæðisins og akuryrkjuland sé ekki
stærra en fimmtungur ræktaðs lands
á svæðinu. Flest svæði norðan 62
breiddargráðu falla undir þennan
flokk.
Landbúnaður
Ríkin sem nú ganga í Evrópusam-
bandið verða strax við inngöngu hluti
af einum markaði, ólíkt því sem gerð-
ist áður þegar ríki urðu aðilar að
EB. Neytendur verða þess varir frá
fyrsta degi því verð á matvælum
mun lækka um leið og aðildin tekur
gildi. Noregur sótti um að fá að
lækka verð á landbúnaðavörum í
áföngum uns það væri samræmt
markaðsverði í ESB. Þessu var hafn-
að og mun 'sama verð gilda á land-
búnaðarvörum í nýju aðildarríkjun-
um og annars staðar í ESB.
Svíar lýstu þegar í upphafí þeirri
ætlan sinni að laga sig að landbúnað-
arstefnu ESB frá upphafi aðildar.
Finnar og Norðmenn munu einnig
strax breyta landbúnaði sínum í
meginatriðum til samræmis við
grundvallaratriði landbúnaðarstefn-
unnar. Finnar og Norðmenn hafa
styrkt landbúnað sinn í meiri mæli
en tíðkast í ESB. Það var samþykkt
að meðan á aðlögun stendur mega
þessi ríki veita bændum sínum stig-
lækkandi ijárhagsstuðning.
Framleiðslukvótar á landbúnaðar-
afurðum, svo sem mjólk og sykri,
taka mið af meðaltalsframleiðslu í
umsóknarlöndunum síðustu fímm
árin fyrir inngöngu. Éins var löndun-
um úthlutaður ákveðinn fjöldi hús-
dýra.
Fjöldi leyfðra húsdýra
Mjólkurkýr
Nautgripir
Ær
Finnland
55.000
250.000
80.000
Noregur Svfþjóð
- 50.000 155.000
175.000 250.000
1.040.000 180.000
Til að koma til móts við áhyggjur
umsóknarlanda af verndun innan-
landsmarkaða landbúnaðarvara og
afurða gegn truflandi áhrifum
skyndilegs og óhefts innflutnings var
gerð sérstök samþykkt. Hún kveður
á um að valdi viðskipti milli aðila í
ESB og nýju aðildarríkjunum alvar-
legri truflun á markaði hins nýja
aðildarríkis, meðan á aðlögunartíma
stendur, geti ríki leitað til Fram-
kvæmdastjórnarinnar. Hún skal úr-
skurða, innan 24 stunda frá því
beiðnin berst, um þau viðbrögð sem
Framkvæmdastjórnin teiur nauðsyn-
leg. Þessar aðgerðir eiga að taka til-
lit til hagsmuna allra þeirra sem
málið varðar og mega ekki felast í
innflutningshömlum.
Stjómmálamenn hafa lýst ánægju
sinni með styrki til norðurhjara-
byggða. Þannig sagði Grete Knudsen
viðskiptaráðherra Noregs að með því
gætu Norðmenn tryggt framtíð land-
búnaðar um allt landið. Eftir er að
útfæra nákvæmlega hvemig styrkja-
kerfi norðurhjaralandbúnaðarins
verður. Um 30% af bújörðum Noregs
eru norðan 62. breiddargráðu og er
ljóst að landbúnaður á þeim slóðum
mun njóta mikilla styrkja. Eins munu
stór svæði þar fyrir sunnan vera
styrkhæf. Þau svæði sem njóta