Morgunblaðið - 27.03.1994, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
TEKIIR
RINGULREID
VHIAF
SPILLINGUNNI?
/ /
ÞINGKOSNINGARNAR A ITALIU
eftir Boga Arason
NYTT þing verður kosið á Italíu
í dag og á morgrun og því hefur
verið spáð að allt að fjórir af
hverjum fimm þeirra sem ná kjöri
hafi ekki setið á þingi áður. Þing-
menn gömlu valdaflokkanna
hverfa flestir af sjónarsviðinu,
auðmýktir vegna spillingarmál-
anna sem hafa tröllriðið ítölskum
stjórnmálum undanfarin tvö ár.
Þrátt fyrir kynslóðaskipti er ólík-
legt að þær breytingar sem menn
hafa vænst af nýju kosningalög-
gjöfinni verði að veruleika. Henni
var ætlað að stuðla að því að upp
risu tveir eða þrir flokkar sem
yrðu þess megnugir að mynda
sterkar ríkisstjórnir og tryggja
stöðugleika í stjórnmálunum.
Myndaðar yrðu stjórnir með skýrt
umboð kjósenda. Olíklegt er að
þetta gangi eftir þar sem talið er
að ekkert kosningabandalaganna
þriggja, sem hafa verið mynduð,
nái meirihluta á þinginu. Og jafn-
vel þótt einhveiju bandalaganna
tækist það eru flokkadrættirnir
svo miklir að það hlyti að leysast
upp fyrr eða síðar. Úrslit kosning-
anna gætu orðið þau að minnsta
bandalagið, miðjumenn, kæmist í
oddaaðstöðu og myndaði stjórn
með hluta af öðru hvoru hinna
bandalaganna með hrossakaupun-
um og baktjaldamakkinu sem því
gæti fylgt. Ennfremíir hriktir í
stoðum Italíu sem sambandsríkis
því kosningabaráttan hefur ein-
kennst af mikilli óeiningu milli
norður- og suðurhéraðanna.
Gamla kosningakerfið, hlutfalls-
kosningarnar, stuðlaði að því
að forystumenn nokkurra flokka
höfðu bæði tögl og hagldir í ítölskum
stjórnmálum frá lokum síðari heims-
styrjaldarinnar. Þetta fyrirkomulag
var sett í stjórnarskrána til að
tryggja að enginn einn flokkur kæm-
ist til valda eins og fasistar fyrir
stríð. Hræðslan við fasismann mót-
aði stjórnarfarið og óttinn við komm-
únismann stuðlaði að því að valda-
mennirnir komust upp með spilling-
una í áratugi.
Helsti valdaflokkurinn, Kristilegi
demókrataflokkurinn, lagði alltaf
mikla áherslu á að hann væri eina
vöm Itala gegn rauðu hættunni í
austri. Þannig höfðaði hann sterkt
til kaþólsku kirkjunnar, sem hafði
allmikil pólitísk áhrif, og kristinna
kjósenda.
Allan þennan tíma var kommún-
istaflokkurinn á Ítalíu, sá stærsti á
Vesturlöndum, eina aflið sem veru-
lega kvað að í stjómarandstöðu.
Valdaflokkarnir komu sér upp sam-
tryggingarkerfi til að afstýra því að
kommúnistar kæmust til valda.
Flokkarnir deildu með sér völdunum,
skiptu milii sín opinberum stöðum
STJORNKERFIÐ A ITALIU
ITALIR ganga að kjörborði í dag,
sunnudag, og á morgun. Kosið
verður samkvæmt nýrri
kosningalöggjöf sem
var samþykkt eftir
þjóðaratkvæði í fyrra
75% þíngmannanna
í neðri deildinni
verða kjörin í
einmenn-
ingskjór- /\ *
dæmum, \/
en hinir í w
hlutfallskosningum
landslista
Heimild: The Power of Politics, Tfme Life útg.
og embættum og höfðu tangarhald
á fyrirtækjunum. Spillingin varð
óheyrileg og segja má að stjórnmála-
mennirnir hafi stundað skipulegar
fjárkúganir í 30 ár. Talið er að síð-
ustu tólf árin hafi flokkamir eða
forystumenn þeirra fengið jafnvirði
1.400 milljarða króna frá fyrirtækj-
unum með ólöglegum hætti.
Þegar kommúnisminn í Austur-
Evrópu leið undir lok hrundi einnig
samtryggingárkerfið á Ítalíu eins og
spilaborg. Dómskerfið rankaði
skyndilega við sér og hvert spilling-
armálið á fætur öðru komst í há-
mæli. Hvorki meira né minna en 438
þingmenn af 945 eru taldir viðriðnir
spillingarmálin og fjórir fyrrverandi
forsætisráðherrar.
Gamla kerf iö heldur velli aö
hluta
Rúmur helmingur þeirra sem áttu
sæti á gamla þinginu er ekki í fram-
boði í kosningunum. Talið er að stór
hluti þeirra sem bjóða sig fram hafi
ekki erindi sem erfiði, enda er reiði
almennings í garð stjórnmálamann-
anna mikil - reyndar svo mikil að
það er talinn Ijóður á ráði frambjóð-
enda að hafa fengist við stjómmál.
Þingmenn gömlu flokkanna gerðu
allt sem þeir gátu til að koma í veg
fyrir umbætur á kosningalöggjöf-
inni. Eftir mikið þref náðist sam-
komulag um málamiðlun, sem að
öllum líkindum verður til þess að
markmið þeirra sem börðust fyrir
umbótum nást ekki fram.
Flokkarnir vildu halda í hlutfalls-
kosningarnar og þeim tókst það að
hluta. Þingmenn efri deildarinnar
verða kjömir í einmenningskjördæm-
um og 75% þingmannanna í neðri
deildinni. Hinir, eða 155 þingmenn,
verða kjörnir í hlutfallskosningum á
landslistum, sem styrkir stöðu for-
ystumanna flokkanna.
Þessi málamiðlun varð til þess að
flokkarnir sáu ekki ástæðu til að
sameinast. Þótt þeir hafi myndað
þijú kosningabandalög í einmenn-
ingskjördæmunum halda þeir áfram
að hvetja fólk til að kjósa eigin lands-
lista í hlutfallskosningunum. Þá
bendir margt til þess að bandalögin
leysist upp strax eftir kosningarnar.
Hægrimenn deila
Alls bjóða 19 flokkar fram í kosn-
ingunum og flestir þeirra eru innan
við fimm ára gamlir. Frambjóðend-
urnir eru flestír lítt þekktir og
reynslulitlir í stjórnmálunum.
15 flokkanna hafa myndað þrjú
kosningabandalög; Frelsisbandalagið
(hægrimenn), bandalag miðflokka og
Framfarabandalagið (vinstrimenn).
Ef marka má skoðanakannanir
nýtur bandalag hægriflokkanna
mests fylgis en fær þó ekki meiri-
hluta. Þegar hafa risið úfar með
stærsta flokknum, Forza Italia, og
Norðursambandinu, sem berst fyrir
sjálfstjórn Norður-Ítalíu. Umberto
Bossi, leiðtogi Norðursambandsins,
segir ekki koma til greina að Silvio
Berlusconi, leiðtogi Forza Italia,
verði forsætisráðherra.
Sundurþykkjan er enn meiri milli
Norðursambandsins og Þjóðarbanda-
lagsins, sem er undir forystu Gian-
francos Finis, leiðtoga hreyfíngar
ný-fasista. Norðursambandið krefst
þess að ríkisstyrkir til suðurhérað-
anna, fátækasta hluta landsins, verði
afnumdir. Því hafnar Þjóðarbanda-
lagið algjörlega, enda nýtur það
mests stuðnings í suðurhéruðunum.
Þetta er aðeins eitt af mörgum deilu-
málum flokkanna og Ijóst er að erf-
itt verður að leysa þau ef svo ólík-
lega vill til að þeir fáist til að vinna
saman í ríkisstjórn.
Þráttað um einkavæðingu
Ástandið í bandalagi vinstriflokk-
anna er héldur skárra, þótt það sé
FLOKKARNIR A ITALIU
^LSlSBANDALAb'U
UndÍrgauðSkýfingsinsSMfvios
ins09 nniTlWurstuðnmgs
má kannanir
15 flokkar hafa myndað þrjú bandalög
í þingkosningunum í dag og á morgun
FORZA ITAU.A
(ÁFRAroSnaðifloKkinn
Beriuseoni stot ^ kQma
kæmust lil vakla
PJÓÐARBANDALAGIÐ
hreyfingar ny-fasista
&SSST
pjóðarflokkurinn
Kristilegir demókratar
stofnuðu hann i januar.
Leiötogi erMino
Marinazzoli
ítalskur sáttmáli
'SföSsr
Ssfes-
AHtfrá harðlínukommun-
Sumtil miöjumanHasenn
ef marka má kannam
lýðræðisflokkur
vinstrimanna múnista.
Arftak' st*r®astkur|öndum og
•SSSSZ
heimsstyrjöldinm
u» '*”•
SúSaOKKUR-
S Harðllnumennur
'áSKOBNN:^*""
tíSSS*
5&SS6-
^REtI: Sikileyskur
dokkur sem berst gegn
gtióra Palermo_
ITALIA
Stærð
301.225 ferkm.
íbúar
56.778.031
einnig skipað afar ólíkum flokkum.
Sá stærsti, Lýðræðisflokkur vinstri-
manna (PDS), kommúnistaflokkur-
inn fyrrverandi, var stofnaður fyrir
þremur árum og afneitaði þá marx-
ismanum, en það olli miklum inn-
byrðis deilum. Flokkurinn hefur tekið
upp hófsama efnahagsstefnu, styður
til að mynda áform sitjandi stjórnar
um einkavæðingu stórra ríkisfyrir-
tækja. Forystumenn PDS eru einnig
hlynntir því að Carlo Azeglio Ciampi,
fyrrverandi seðlabankastjóri, gegni
áfram embætti forsætisráðherra.
í bandalaginu eru hins vegar harð-
línukommúnistar sem eru andvígir
einkavæðingaráformunum og styðja
ekki Ciampi. Flokkur þeirra nefnist
Endurreisti kommúnistafiokkurinn
og hefur lagt fram umdeildar tillög-
ur, svo sem um ijármagnstekjuskatt
á ríkisskuldabréf, sem gæti dregið
verulega úr sparnaði í landinu.
I þriðja bandalaginu eru tveir mið-
flokkar, Þjóðarflokkurinn og ítalskur
sáttmáli, sem eru báðir skipaðir fé-
lögum úr Kristilega demókrata-
flokknum. Bandalag þeirra nýtur
mun minna fylgis en hægri- og
vinstriflokkarnir, ef marka má skoð-
anakannanir. Nái ekkert bandalag-
anna meirihluta komast miðflokk-
amir í oddaaðstöðu og gætu myndað
samsteypustjórn með einstaka flokk-
um úr öðru hvoru hinna bandalag-
anna.
Rýrar stefnuskrár
Kosningabaráttan þótti hatrömm
og farsakennd. Kjósendurnir virtust.
ruglaðir á öllum nýju flokkunum og
innbyrðis átökum í bandalögunum.
Flokkarnir báru hver annan þungum
sökum, til að mynda var Berlusconi
sakaður um tengsl við mafíuna, þótt
enginn fótur virtist fyrir þeirri ásök-
un.
Stefnuskrár flokkanna eru rýrar.
Margir þeirra einskorða sig við
ákveðin mál, svo sem svæðisbundin
málefni, umhverfismál eða baráttuna
gegn mafíunni. Sumir halda sig við
öfgar úr fortíðinni, fasisma eða
marxisma, aðrir eru byggðir á metn-
aði eins manns, eins og flokkur Ber-
lusconis.
Markmiðið með kosningalöggjöf-
inni var að stuðla að stofnun tveggja
eða þriggja sterkra stjórnmálaflokka
á landsvísu, eins og þekkist í öðrum
lýðræðisríkjum. Þetta hefur mistek-
ist. Flokkur Berlusconis getur vart
talist slíkur flokkur, enda aðeins
rúmlega tveggja mánaða gamall og
byggður upp á 10.000 „stuðnings-
hópum“, sem líkjast meira klúbbum
áhangenda knattspyrnuliðs en
stjórnmálafélögum. Fyrirmynd hóp-
anna eru stuðningsklúbbar áhang-
enda knattspyrnuliðsins AC Milan,
sem er í eigu Berlusconis.
Reyndar geta aðeins þrír ítölsku
flokkanna talist hefðbundnir stjórn-
málaflokkar á landsvísu; Lýðræðis-
flokkur vinstrimanna og miðflokk-
arnir tveir sem kristilegu demó-
kratarnir fyrrverandi stofnuðu. Mið-
flokkarnir eru hins vegar ekki enn
orðnir fastir í sessi.
Einingunni ógnað
Norðursambandið nýtur til að
mynda sáralítils stuðnings utan iðn-
væddu héraðanna á Norður-Ítalíu og
Þjóðarbandalag Finis sækir einkum
fylgi sitt til fátæku héraðanna í suð-
urhlutanum. Munurinn á þessum
héruðum er mikill, þau eru eins og
tvö ólík lönd. Á milli þeirra er síðan
miðhlutinn og þar er bandalag
vinstriflokkanna sterkast.
Þessi skipting veldur mörgum
ítölum miklum áhyggjum og eining
Ítalíu sem sambandsríkis er talin í
hættu. Kosningarnar gætu því vakið
spurningar um hvort Ítalía verði
fyrsta ríki Evrópusambandsins sem
liðast í sundur.