Morgunblaðið - 27.03.1994, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
15
Kollumúla og þegar maður fór í
grenjaleitir varð maður alltaf að
ganga inn með ánni. Víða með ánni
eru fínir aurar og sandur og þar er
auðvelt að sjá brautir eftir tófu. Ef
maður sá engar brautir þá var ekki
mikil von tófu þeim megin við ána,
en hún gat þá verið í Víðidalnum."
Friðrik yljar sér við minningarnar
af ijöllum, „það er ansi gaman að
vera við svona veiðar. Alltaf spenn-
andi að veiða tófu, þær eru svo var-
ar um sig“. Aldrei segist hann hafa
komist í hann krappan eða lent í
teljandi ævintýrum í veiðiferðum,
enda bæði vanur og vel búinn. Einu
sinni var hann á göngu á milli grenja
og villtist, enda svarta þoka og há-
nótt, en það stóð ekki lengi. Öðru
sinni skrikaði honum fótur og hann
hrapaði niður fjallshlíð. Friðrik'fínnst
ekki taka því að ræða það nánar,
því hann lenti í skafli sem tók af
honum fallið.
Það kom fyrir að nestið gekk til
þurrðar ef grenjaleit dróst umfram
það sem áætlað var í fyrstu. Stundum
brá tófan út af vananum og holaði
sér niður á nýjum stað. „Oftast fór
maður með þriggja til fjögurra daga
nesti en einu sinni var ég að í tólf
daga, það tók mig ellefu daga að
finna grenið.“ Friðrik skaut læðuna,
hvíta tófu, langt frá greninu. Hann
sá að hún var nýgotin og því ljóst
að einhvers staðar voru yrðlingar í
nágrenninu. „Ég hafði heyrt það eft-
ir fólki sem bjó í Víðidalnum forðum
daga að það hefði einhvern tímann
fundist greni á fjallinu, en enginn
vissi lengur hvar það hafði verið. Ég
fann greni tófunnar í skúta uppi á
Kollumúlaljallinu og það bar voða-
lega lítið á því, í greninu voru sex
yrðlingar. Rétt þar hjá fann ég holu
og þar hafði ábyggilega einhvern
tíma verið svæld út tófa, því það
voru viðarkol í munnunum."
Var aldrei óttast um þig, þegar
þú tafðist á fjöllum?
„Nei, ég held það hafi aldrei verið
óttast um mig. Ég var svo vanur að
bjarga mér sjálfur. Ég skaut bæði
ijúpur og endur mér til matar og var
með eldunartæki. Inni í Skógum
hafði ég kofa sem var mjög miðsvæð-
is og svo gat ég verið í gagnamanna-
kofanum í Kollumúla, stundum hafði
ég með mér tjald. Það er allt undir
því komið að vera vel búinn í grenja-
legu.“
Opinber hreindýraskytta
Þegar kom fram í ágúst hófust
hreindýraveiðar. Hveijum hreppi var
úthlutað veiðikvóta og um árabil var
Friðrik opinber hreindýraskytta sinn-
ar sveitar. Hann veiddi þá dýrin og
skipti fengnum niður á bæina til
þeirra sem vildu. „Okkur var úthlut-
að allt frá 8 dýrum og upp í 35, ég
held að ég hafi náð kvótanum alltaf
nema einu sinni eða tvisvar. Ef ekki
náðist í kvótann um haustið fékkst
yfirleitt leyfi til að skjóta það sem á
vantaði á veturna. Þá koma hreindýr-
in niður í sveitina og sækja í ræktað
land. Þau voru ekki velkomin þar sem
var garð- eða tijárækt því þau
skemmdu mikið.“ Þegar hreindýrin
koma í byggð eiga þau til að naga
börk og eyðileggja trén. Hreindýrin
sækjast einkum eftir berki af lerki
og- ösp.
Talið berst að hugmyndum um
aukna skýrslugerð og veiðileyfaút-
gerð á sviði skotveiði. Slíkt vafðist
ekki fyrir mönnum á Eskifirði fyrr
á öldinni. „Menn vissu nú lítið um
hvað mátti skjóta og ekki skjóta hér
í gamla daga,“ segir Friðrik og hlær
við. Honum finnst líka ráðamenn í
veiðimálum orðnir heldur vitlausir
að þurfa að sækja það til útlanda
hvernig byssur eigi að nota til hrein-
dýraveiða. Friðrik segir að hér sé
búið að veiða hreindýr áratugum
saman og mönnum hafi lærst i gegn-
um tíðina hvaða vopn henti best í
þeim tilgangi. Nú er búið að fyrir-
skipa svo öfluga riffla að Friðrik
telur þá skemma bráðina. „Ef menn
geta ekki skotið hreindýr með .222
kúlu eiga þeir ekkert að fást við
hreindýraveiðar."
Þegar veiðitími hreindýra hefst
eru þau á fjöllum. Farið var á bíl svo
langt sem hægt var að komast og
gengið þaðan til veiðanna. Venjulega
var gert að dýrunum á veiðislóð og
ef hún var mjög langt frá farartæk-
inu var kjötið úrbeinað á staðnum
svo byrðin væri léttari. Stundum var
Friðrik með menn með sér við veiði-
skapinn og sóttust margir eftir því
að fara með honum, en oftast var
hann einn.
Lengi vel gat Friðrik næstum
gengið að dýrunum vísum, hann
þekkti hvar þau héldu sig eftir því
hvenær veiðitímans var. „Það er eins
og þetta hafi breyst,“ segir Friðrik.
„Ég heid að þau séu búin með fóðrið
sem þau sækjast eftir á þeim slóðum,
bæði íjallagrös og hreindýramosa.
Þau hreinsa þetta alveg upp.“
Fljúgandi bráð
Friðrik segist yfirleitt hafa látið
gæsina eiga sig fram eftir hausti
þangað til hreindýraveiðinni var að
mestu lokið. Gæsin var ekki einung-
is veidd til matar, heldur og til að
vernda ræktarlandið. „Það var oft
svo þakið af gæs að það var ekki
nokkurt viðlit að láta hana vera í
túnunum. Álftin hefur líka sótt svo
í túnin að það hefur horft til vand-
ræða, en það er bannað að skjóta
hana.“
Hefur gæsinni fækkað?
„Nei, henni hefur stórijölgað. Ég
held að allt þetta ræktaða land, stór-
ar spildur hingað og þangað, eigi
sinn þátt í því.“
Þegar leið lengra fram á haustið
tók ijúpnaveiðin við og segir Friðrik
hógvær að hann hafi stundað ijúpuna
nokkuð mikið. Nú hefur verið mikil
umræða um fækkun ijúpunnar, hvað
segir hann um það?
„Ég hef ekki gengið til ijúpna
seinustu árin, en mér fannst alltaf
ákaflega miklar sveiflur í ijúpna-
stofninum. Haustið 1957 skaut ég
til dæmis 1100 ijúpur en haustið á
eftir ekki nema kannski 300. Það
er enginn vafi á því að svona 10.
hvert ár ijölgar henni mikið, svo er
lítið eða ekkert á milli. Haustið 1966
fékk ég 1600 íjúpur og hefði getað
skotið miklu meira, en árið eftir fékk
ég ekki nema 95. Sveiflurnar eru
svona skarpar á milli ára. Ég gat
ekki merkt það að það væri neitt
veðráttunni að kenna, hvorki snjóa-
lögum né öðru.“
Álaveiðar í Lóni
Hin síðari ár hefur Friðrik einkum
veitt fisk og mink. Minkinn veiðir
hann í gildrur sem hann smíðaði eft-
ir teikningu úr Handbók bænda, eins
sendi Sveinn Einarsson veiðistjóri
honum fyrirjnynd að gildru. Þetta
eru felligildrur sem aflífa minkinn
um leið og hann veiðist. í vötnum í
Lóninu stundar Friðrik veiðar bæði
á áli, silungi og laxi. Byssan er og
alltaf við höndina, ef bráð gefur á
sér færi.
Lónið er mikið vatnasvæði og
ágætis veiðivötn í sveitinni. Á vorin
og sumrin leggur Friðrik net og veið-
ir silung og stundum slæðist með
lax. í landi Hraunkots er Himbrima-
tjörn, á henni hefur ekki sést him-
brimi í manna minnum, en flestir
vatnafuglar aðrir. Friðrik nefnir
tjörnina til marks um fjölskrúðugt
vatnalífríki sveitarinnar. Úr þessari
tjörn hefur hann fengið tíu fiskteg-
undir, bleikju, urriða, lax, kola eða
lúru, ufsa, þorskseiði, marhnút, ál,
sandsíli og loðnu, auk þess sem þar
hafa sést selkópar.
Fyrir rúmum 30 árum komu Hol-
lendingar í Lónið og gerðu tilraunir
með veiðar á áli, tók Friðrik þátt í
þeim veiðum. Lagðar voru 300 ála-
gildrur víðsvegar í Lóninu og yfir
sumarið veiddust um 15 tonn af áli.
Töldu Hollendingarnir að veiða mætti
tífalt meira af áli á svæðinu. Friðrik
eignaðist nokkrar álagildrur og lærði
hvernig á að bera sig að við veiðarn-
ar. Fram að því að Hollendingarnir
komu höfðu menn til dæmist ekki
kunnað að farga álnum svo liann
væri tryggilega dauður. Það skipti
engu þótt hann væri hausaður,
slægður og bútaður niður. Állinn
spriklaði frísklega um steikarpönnur
húsfreyjanna í Lóninu. Hollendingr
arnir settu lifandi álinn í fötu og
stráðu nokkrum lúkuin af grófu salti
yfir kösina og þá drapst állinn örugg-
lega.
Állinn sem veiddist meðan á til-
raununum stóð var geymdur í kerum
og fluttur Iifandi til Hollands. Að
sögn Friðriks þótti aflinn yfirleitt of
smár og ekki nema um fimmtungur
sem þótti nógu vænn til að reykjast.
Enn leggur Friðrik álagildrurnar og
veiðir til heimilisins, þykir steiktur
áll hið mesta lostæti í Hraunkoti.
Fjölskyldutilboð
til Kartarí
23. mai
10 vlðbótarhús á Turbo Club
Heimsferðir bjóða glæsilegan aðbúnað fyrir fjölskyiduna á Kanarí í sumar í nýjum smáhýsum,
Turbo Club í Maspalomas. Við höfum nú fengið 10 viðbótarhús á þessum frábæra gististað, en
öll gisting seldist strax upp þegar þæklingurinn okkar kom út. Bókaðu strax og tryggðu þér
fráþært sumarleyfi á vinsælasta áfangastað íslendinga.
23. maí -
18 dagar/17 nætur
Verð kr. 47.500,-
pr. mann m.v. hjón með 2 börn, 2-14 ára, Turbo Club
Verð kr. 59.100,-
pr. mann m.v. 2 f fbúð, Turbo Club
9. júní - 3 vikur
Brottfarir:
13. aprfl
23. maí
9. júní
30. júní
21. júlí
11. ágúst
1. sept.
aír europa
B IURAU1A
Verð kr. 49.800,-
pr. mann m.v. hjón með 2 börn. 2-14 ára.
Turbo Club.
Verð kr. 59.900,-
pr. mann m.v. 2 f íbúð Las Isas.
Flugvallaskattar og forfallagjald
fullorðinna kr. 3.660, barna kr. 2.405
Austurstræti 17, 2. hæð • Sími 624600
Vantar þig rafmagn í
sumarbústaðinn?
Afsláttur
tengigjalda 1994
Rafmagnsveitur ríkisins hafa undanfarin tvö ár veitt afslátt á tengigjöldum í sumarhús
í skipulögðum hverfum a^ uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Nú hefur verið ákveðið
að veita slíkan afslátt í þriðja og síðasta sinn sumarið 1994. Meginforsendur þessa af-
sláttar eru sem fyrr, að hægt sé í samráði við umsækjendur að ná fram aukinni hag-
kvæmni í framkvæmdum.
Lágmarksgjald, kr. 167.000 (án vsk) lækkar um 32.000 kr, í 135.000 kr eða um tæp 20%.
Eftirfarandi skilyrði eru sett fyrir afslættinum:
1. Afsláttur er aðeins veittur ef um er að ræða skipulagt sumarhúsahverfi sem þegar
hefur verið rafvætt að einhverju leyti.
2. Um ný hverfi sem ekki hafa verið rafvædd enn, verður fjallað sérstaklega og fer
ákvörðun um afslátt m.a. eftir fjölda umsækjanda í hverju tilviki og þéttleika
byggðar.
3. Umsókn um heimtaug þarf að berast fyrir 15. maí 1994.
4. Rafmagnsveiturnar munu yfirfara umsóknir og gefa svör um afslátt í lok maí.
5. Ganga þarf frá greiðslu tengigjalda fyrir 10. júní 1994. Auk staðgreiðslu, er umsækj-
endum boðið að greiða tengigjöld með raðgreiðslum (VISA/EURO) á allt að 18
mánuðum.
6. Verktími (dagsetning) verði ákveðinn í samráði umsækjenda og Rafmagnsveitn-
anna. Umsækjendur í hverju hverfi tilnefni tengilið.
7. Umsækjendur munu sjá til þess að nauðsynlegum frágangi innan lóðarmarka, sam-
kvæmt gildandi skilmálum í gjaldskrá, sé lokið á réttum tíma, sbr. lið 5.
8. Afsláttur þessi gildir til haustsins 1994, meðan aðstæður vegna tíðarfars o.fl. leyfa
að mati Rafmagnsveitnanna. Umsækjendum frá fyrra ári sem ekki fengu afgreiðslu
1993, er bent á að endurnýja umsóknir sínar.
20. mars 1994
RAFMAGNSVEITUR
RIKISINS
lifandiafl