Morgunblaðið - 27.03.1994, Síða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
Helmatilb íiin n
vandi hrekur
fólldö úr landi
eftir Hjört Gíslason
FÓLKSFÆKKUN í Færeyjum síðustu árin hefur verið gífurleg.
Frá upphafi árs 1990 til loka síðasta árs hafði Færeyingum fækk-
að um 2.413, en það svarar til þess að margar smærri byggðir
hafi lagzt af eða nærri öll byggð á Vogey; Sörvogur, Miðvogur,
Sandavogur, Böur og Gásadalur, og enn flytur fólk brott af eyjun-
um. I skýrslu frá endurreisnarnefnd landstjórnarinnar sem ný-
lega kom út, er sagt að þessi fólksflótti sé mesta röskun á íbúa-
tali Færeyja síðan svartidauði geisaði á fjórtándu öld.
Fyrsta manntalið í Færeyjum var
tekið árið 1801 og reyndust
Færeyingar þá um 5.000. A næstu
hundrað árum þrefaldaðist fólks-
Ijöldinn og voru íbúar eyjanna um
15.000 um síðustu aldamót. Fram
til ársins 1985 þrefaldaðist íbúa-
íjöldinn á ný og voru Færeyingar
orðnir 47.838 í lok ársins 1989, en
þá fór að halla undan fæti. „Munur-
inn á fólksfækkuninni nú og þegar
svartidauði herjaði á eyjamar er sá,
að þá var um að ræða drepsótt, en
nú eru það meira eða minna heima-
tilbúnir félagslegir erfiðleikar, sem
hrekja fólk úr landi í þúsundavís,“
segir i skýrslu endurreisnarnefnd-
arinnar.
Flciri flytja burl o«
fæóingum fækkar
Breytingar á fólksfjölda ráðast
af fjórum meginþáttum; annars
vegar fæðingum og flutningi fólks
til landsins og hins vegar af dauða
og brottflutningi. Þannig er síðan
fundinn mismunur milli fæðinga og
dauða til að finna út eiginlega fólks-
fjölgun og mismunurinn milli að-
fluttra og brottfluttra. Fram til árs-
ins 1989 fæddust fleiri Færeyingar
en dóu, og er svo reyndar enn, og
aðfluttir voru fleiri en brottfluttir.
Eftir 1989 hefur hvort tveggja
gerzt, að brottfluttir eru mun fleiri
en aðfluttir og hlutfall fæðinga á
móti dauða hefur farið lækkandi.
A undanförnum árum hefur dán-
artíðni verið nokkuð jöfn, en hefur
þó heldur aukizt síðustu 25 árin
vegna breyttrar aldursamsetningar
þjóðarinnar. Vaxandi hluti hennar
er eldra fólk, meðal annars vegna
þess að það er yngra fólkið, sem
flytur burt. Tíðni fæðinga er hins
vegar breytilegri og á síðasta ári
var fjöldi fæðinga sem hlutfall af
fólksfjölda hærra í Færeyjum en
nágrannalöndunum. Síðan hefur
dregið úr fæðingum og stafar það
einnig af því að yngra fólkið hefur
flutt burt, en erfitt efnahagsástand
hvetur fólk auk þess ekki til barn-
eigna.
Yngra fólkib flylur burl
Fólksflutningar til og frá Færeyj-
um eru mjög breytilegir, en tengj-
ast þó mest efnahagsástandinu.
Þegar vel hefur gengið á því sviði
hafa brottfluttir Færeyingar komið
heim aftur, en jafnframt hefur ver-
ið nokkuð um að Danir og íslend-
ingar hafi flutzt þangað búferlum.
Það er fyrst og fremst unga fólkið,
sem hefur yfirgefið eyjarnar. Sé lit-
ið á tímabilið frá miðju ári 1992 til
miðs síðasta árs, ltemur í ljós að
langflestir sem fóru á brott voru á
aldrinum 20 til 24 ára. Konur flytja
helzt frá eyjunum á aldrinum 15
til 24 ára, en karlar á aldrinum 20
til 29 ára. Þetta veldur því að
höggvið er skarð í þá aldurshópa,
sem eru að koma inn í atvinnulífið
og því verður lítil endurnýjun þar.
Eftir verður eldra fólk og yngra og
fyrir vikið verður afkoman erfiðari,
framfærslan hlutfallslega þyngri.
Þá dregur verulega úr fæðingum
og dánartíðni eykst hlutfallslega.
Atgcrvi minnkar
Á móti vinnst að atvinnulausum
fækkar og því minnka útgjöld
vegna atvinnuleysisbóta. Það er þó
talinn skammgóður vermir, því at-
gervið í þjóðfélaginu minnkar og
ekki er við því að búast að fólk, sem
einu sinni er flutt á brott, komi
strax aftur þegar og ef úr rætist
heima fyrir. Því verður hlutfallið
milli þeirra, sem vinna að fram-
leiðslunni og hinna, sem það gera
ekki, óhagstætt. Þeir, sem eiga að
halda s'amfélaginu gangandi, skól-
um, sjúkrahúsum, félagsmálum og
þvílíku, með skattgreiðslum, fækk-
ar.
Fólk flytur á brott vegna þess
að aðstæður eru víðast betri annars
staðar. Þegar vegnir og metnir eru
kostir þess og gallar að búa í Fær-
eyjum annars vegar og einhverju
öðru landi hins vegar, verða útlönd
yfirleitt ofan á. Þar eru meiri mögu-
leikar á atvinnu og menntun, annar
lífsmáti og betra veðurfar. Þá eru
atvinnuleysisbætur í Danmörku, til
dæmis, mun skárri en í Færeyjum.
Það er fyrst og fremst hið gífurlega
atvinnuleysi, sem að minnsta kosti
er 20%, í raun líklega nær 30%, sem
hrekur fólkið að heiman. Hefði
brottfluttum Færeyingum síðustu
fimm árin verið bætt á atvinnuleys-
isskrána hefði fjölgað þar um helm-
ing.
Mógulcg fækkun 18% lii
árins 1977
Sé reynt að rýna í mögulega
framvindu búsetu í Færeyjum, þarf
að taka ýmsa þætti inn í dæmið. í
skýrslu endurreisnarnefndarinnar
er þróunin frá 1990 rekin, næsta
viðmiðun er 1997 og loks árið 2002.
í framreiknaðri fólksfjöldaspá er
miðað við fjóra kosti, að árlega flytj-
ist á brott 500, 1.000, 1.500 og
2.000 manns. Sé miðað við að 500
flytjist á brott árlega fram til ársins
1997, verða Færeyingar alls 46.325
það ár, en fari 2.000 manns árlega
burt, verða Færeyingar aðeins tæp-
lega 39.000 eftir ijögur ár. Sé enn
á ný reynt að meta stöðuna og tek-
ið dæmi að frá árinu 1997 fari ekki
fleiri en 500 úr landi á ári fram til
2002, verða Færeyingar það ár í
bezta falli tæplega 45.000, en
versta falli 36.000. Miðað við verstu
útkomu hefur fullorðnum Færey-
ingum þá fækkað um 7.000 inanns
og verða þá nánast engir í aldurs-
hópnum 24 til 30 ára.
Frfill aó slóóva flóttanii
Framtíðin er ekki björt. Fólks-
flóttinn lieldur enn áfram, ekkert
bendir til þess að dragi úr atvinnu-
leysi. Þrátt fyrir endurskipulagn-
ingu í fiskvinnslu, sem hefur aukið
afkastagetuna, verður þar ekki um
fleiri störf að ræða. Ekki er að
búast við aukinni atvinnu á fiski-
skipaflotanum. Hæpið er að hið
opinbera, ríki og sveitarfélög, fjölgi
starfsfólki og bönkum fækkar.
Verzlun, húsbyggingar og viðhald
er í algjöru lágmarki. Straumurinn
liggur því áfram frá Færeyjum og
reynslan sýnir, að þegar svo er
komið, en erfitt að stöðva flóttann
í bráð. Miðað við verstu stöðuna
fækkar Færeyingum alls um 8.450
frá 1992 til 1997 eða 18%. Það
svarar til þess að allir íbúar Suður-
eyjar og Vogeyjar flyttu á brott.
FÆREYJAR