Morgunblaðið - 27.03.1994, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
19
(
r:
eigi þetta kerfi og getið ráðskast með það eins
og flokknum hentar best. Þetta er í raun
hálfsovéskt kerfí. Og þegar menn segja að
sjálfstæðismenn í borginni hafi framkvæmt
ýmislegt segi ég: Þakka skyidi þeim. Þeir eru
búnir að ráða þessu kerfi í öll þessi ár og það
er eðlilegt að þeir fái einhveiju áorkað. Þetta
sama sögðu valdhafar í Sovétríkjunum og þetta
segja stjórnvöld í Kína en sæta samt ámæli á
ýmsum sviðum. I Reykjavík ríkir flokksræði
og ég hef kynnst því mjög áþreifanlega. Þegar
ég kom á þing eftir sex ára starf að borgarmál-
um rann það upp fyrir mér hvað ég hafði í
raun upplifað að ég væri réttlaus inni í borgar-
kerfinu. Þar fara að ríkja ákveðin lögmál sem
bæði meirihluti og minnihluti undirgangast.
Meirihlutinn gengst undir að hann ráði og
hann ráði einn og minnihlutinn að hann geti
engu ráðið. Það er löngu tímabært að breyta
þessu.“
— Hvernig lýsir þetta „hálfsovéska" borg-
arkerfi sér?
„Meirihlutanum finnst að hann þurfi ekki
að taka tillit til eins né neins og hann gerir
engan greinarmun á hagsmunum Sjálfstæðis-
flokksins og hagsmunum borgarbúa. í stíl
Loðvíks fjórtánda gætu þeir sagt: Borgin, það
erum við. Það er opinbert leyndarmál að við
stöðuráðningar skiptir verulegu máli að vera
með rétt flokksskírteini. Allir helstu embætt-
ismenn í borgarkerfinu hafa verið dyggir sjálf-
stæðismenn. Þeir eru vanir að vinna eins og
vel smurð maskína fyrir einn flokk. Það er
öðruvísi en í ráðuneytunum. þar sem embættis-
mennirnir eru vanir að starfa undir mismun-
andi mönnum og hafa lært að þeir verða að
taka tillit til fleiri sjónarmiða. Svo er kerfið
afskaplega fornfálegt og lokað gagnvart al-
menningi. Það hefur aldrei verið gerður neinn
skurkur þarna.“
— Hvað um þau fjögur ár er vinstri flokk-
arnir stjórnuðu borginni?
„Borgin vannst óvart 1978. Það voru allir
óviðbúnir og þeir sem unnu voru ekki búnir
að hugsa nógu vel hvað þeir ætluðu að gera.
Mikið til settust þeir inn í óbreytt kerfi.“
llópur scm vinnur vel saman
— Nú heyrir maður þær raddir að fólk geti
hugsað sér þig sem borgarstjóra en spyiji
hvernig ganga muni með hitt fólkið á listan-
um. Hver yrðu þín áhrif?
„Ég yrði pólitískur borgarstjóri, pólitískur
verkstjóri þessa hóps. Ég hefði aldrei farið á
þennan lista ef ég hefði ekki trúað því að
þetta væri vel vinnandi fólk og þetta gæti
orðið vel starfhæfur hópur sem myndi vinna
vel saman í borgarmálum."
— Hvað hefurðu fyrir þér í því að svo verði?
„Ég hef unnið með þessu fólki frá áramót-
um. Það treystir mér og ég treysti því til að
vinna vel saman. Við erum búin að vinna mikla
undirbúningsvinnu og ætlum að láta hendur
standa fram úr ermum þegar við komumst í
meirihluta."
— Höfuðrök andstæðinga ykkar verða lík-
lega vísan til glundroða og reynslu fortíðar.
„Á kjörtímabilinu 1978-1982 voru ákveðin
vandamál, en ég held að svona vandamál séu
oft persónuleg fremur en pólitísk og þau geta
komið upp í öllum flokkum líkt og sannast
hefur í Sjálfstæðisflokknum á þessu kjörtíma-
bili.“
— Hvert verður hlutverk flokkanna sem á
bak við standa?
. „Þetta er einn listi sem mun hafa einn borg-
arstjórnarflokk. í honum verða bæði aðal- og
varafulltrúar R-listans. Og þar verða ákvarð-
hafa óþijótandi tækifæri til að breyta stöðunni
í þessum málaflokkum. Það er einfaldlega orð-
ið of seint að koma núna og lofa þessu. Þeir
eru búnir að fá sitt tækifæri og þeir klúðruðu
því. Það er of seint að bjóða bót og betrun,
breytta stefnu og nýja menn á toppnum í anda
perestrojkunnar í Sovét. Á bak við þetta er
sami flokkur og áður sem á sér núna það eina
markmið að halda völdum.“
Kvenfrelsi frcmur en jainrélli
Tilgangur kvenna-
framboósins 1982
var aó gefa mál-
efnum fjölskyld-
unnar og barna
forgang í borgar-
kerfinu. Síóan eru
lióin tólf ár og
núna koma menn
fram á sjónarsvió-
ió, berja sér á
br jóst og láta sem
þetta séu þeirra
helstu baráttumál.
anirnar teknar í borgarmálum. Hvernig þetta
fólk starfar svo úti í sínum flokkum er þeirra
mál.“
— Þýðir þetta ekki að flokkarnir sem að
framboðinu standa verða stikkfrí?
„Nei, þeir bera auðvitað ábyrgð á því vegna
þess að þeir eru aðilar að því. Þeir hafa tekið
á sig þá ábyrgð að styrkja það og styðja."
— Én verða þeir í aðstöðu til að íjúfa sam-
starfið?
„Nei, ekki ef þeir einstaklingar sem þarna
eiga í hlut vilja starfa saman. Þetta verða
ekki kjörnir fulltrúar flokkanna heldut- Reykja-
víkurlistans og bera ábyrgð gagnvart honum
og kjósendum."
Býsl viA yfirboðum
— En hvað skilur á milli Reykjavíkurlistans
og Sjálfstæðisflokksins í stefnumálum?
„Við erum ekki farin að sjá nokkurn skap-
aðan hlut frá Sjálfstæðisflokknum, enga
stefnuyfirlýsingu. Ég vænti þess að þeir muni
reyna að nálgast Reykjavíkurlistann og jafnvel
yfirbjóða hann til þess að reyna að draga úr
hinni pólitísku sérstöðu sem hann hefur. Við
höfum hins vegar oft áður séð fögur fyrirheit
hjá Sjáifstæðisflokknum. Þeir hafa kannski
staðið við einstök kosningaloforð sem flest
hver eru útlátalítil en þau fyrirheit sem þeir
hafa gefið hafa ekki gengið eftir. Kvennafram-
boðið í Reykjavík varð beinlínis til árið 1982
til þess að reyna að gefa málefnum fjölskyld-
unnar og barna forgang í borgarkerfinu. Síðan
eru liðin tólf ár og núna koma menn fram
sjónarsviðið, betja sér á brjóst og láta sem
þetta séu þeirra helstu baráttumál. Þetta er
ekki boðlegt. Við höfum Sjálfstæðisflokkinn
fyrir augunum og hvað hann hefur verið að
gera allan þennan tíma. Hann er búinn að
— í stefnuskrá ykkar er talað um féiags-
hyggju, umhverfisvernd og kvenfrelsi. Af
hveiju kvenfrelsi en ekki jafnrétti?
„Þetta má rekja til þess viðhorfs okkar hjá
Kvennalistanum að forðast vísvitandi jafnrétt-
ishugtakið. Það hefur mikið
verið notað á þann máta að
konur eigi að taka þátt í öllu
á forsendum karla. Karl-
mennirnir séu viðmiðið og
konur öðruvísi og eigi að
aðlaga sig veröld karla. Þær
eigi að koma til leiks, hvort
sem er í atvinnulífí eða
stjórnmálum, og fara eftir
leikreglum sem karlar hafa
sett. Það þarf í staðinn að
breyta leikreglunum þannig
að þær henti konum betur.
Ég á til dæmis við að at-
vinnulífið taki mið af því að
fólk hefur margvíslega fjöl-
skylduábyrgð. Kynferði má
heldur ekki marka fólki bás.
Fólk á að geta fundið sér
stað í tilverunni óháð því
hvort það er karl eða kona.
Konur eru hópur í samfélag-
inu sem eru miklu verr settur en karlar. Við
þurfum ekki annað en líta á tölfræðina, við vit-
um hveijir ráða og hvemig laun og eignir skipt-
ast. Hugmyndafræði kvenfrelsis gengur út á að
afnema þessa mismunun og breyta leikreglum,
hugarfari og hefðum sem viðhalda henni.“
En er það ekki mismunum af hálfu
Kvennalistans að bjóða eingöngu fram konur?
„Við erum að reyna að fjölga konum í stjórn-
málum. Það er krafa lýðræðsins og það skipt-
ir verulegu máli fyrir sjálfsímynd kvenna að
konur séu mjög sýnilegar á öllum stöðum.
Fyrir vikið hefur umræðan breyst. Konur al-
mennt eru farnar að taka miklu kvennapólitísk-
ari afstöðu. Þær eru farnar að taka áfstöðu
með sjálfum sér og sínum hagsmunum."
— Þú talar um að konur þurfi að vera sýni-
legar. Hver er afstaða Kvennalistans til þess
að ein kona úr þeirra röðum verði mjög áber-
andi?
„Kvennalistinn á rætur sínar í kvennahreyf-
ingunni sem byggist á því að vera mjög vald-
dreifð, að koma sem flestum konum að, sem
flestum sjónarmiðum og sýna mörg andiit.
Síðan gerist það þegar við förum að starfa
að við áttum okkur á því að hæfileikar kvenna
liggja á mismunandi sviðum. Það er líka mjög
erfitt að eiga við það í stjórnmálum að skipta
eins oft út og við gerðum. Almenningur er
kannski búinn að fá traust á tiltekinni konu
og svo er hún tekin úr leik. Við ætluðum okk-
ur auðvitað að gera miklu meira í svona út-
skiptum í upphafi heldur en varð raunin. Við
höfum áttað okkur á því að reynslan er mikil-
væg og það má ekki leggja hana fyrir róða.
Maður flytur ekki reynsluna frá einum ein-
staklingi til annars." Ingibjörg segist sjálf
hafa verið ósátt við það að henni var skipt út
úr utanríkismálanefnd Alþingis á miðju kjör-
tímabili og Anna Ólafsdóttir Bjömsson kom
inn í staðinn. „En þetta hafði verið ákveðið í
upphafí þings og þingflokkurinn stóð við sína
samþykkt. Inn í þetta blandaðist að ég hafði
haft ákveðna sérstöðu í EES-málinu og það
hjálpaði mér ekkert.“
— Konur hafa óvíða náð jafnlangt og í
Noregi þar sem er þó enginn kvennalisti.
„Það er enginn að segja að kvennalisti sé
eina færa leiðin. Og kannski hefði Kvennalist-
inn aldrei orðið til ef stjórnmálaflokkarnir hér
hefðu rankað fyrr við sér eins og þeir gerðu
á Norðurlöndunum. Þeir skynjuðu bara ekki
sinn vitjunartíma. Besta dæmið um það er
Sjálfstæðisflokkurinn í borgarstjórn á síðasta
kjörtímabili sem hafði rakið tækifæri til að
gera konu að borgarstjóra, Katrínu Fjeldsted.
En vegna öfundarhyggju og innbyrðis átaka
gerðist það ekki. 1 staðinn var Markús Örn
sóttur og hann hefur nú afhent Árna Sigfús-
syni keflið. Katrín Fjeldsted er úr leik að sinni.
Það sama á við um ríkisstjórnina. Alþýðuflokk-
urinn hafði kjörið tækifæri til að gera Rann-
veigu Guðmundsdóttur að ráðherra og verða
fyrsti flokkurinn til þess að eiga tvær konur
í ráðherrastól. Það gekk ekki upp vegna þess
að tilteknum körlum var ætlaður bitinn.“
— Er það alveg víst að það séu veigamikil
sjónarmið við val á ráðherra eða borgarstjóra
hvort um karl eða konu sé að ræða?
„Það er ekki eina sjónarmiðið, en það er
mjög mikilvægt að hafa það sjónannið í huga,
ekki síst þegar í boði eru mjög hæfar konur.
Það verður að bijóta í blað í þessum málum.
Þarna höfðu flokkarnir söguleg tækifæri sem
þeir nýttu ekki.“