Morgunblaðið - 27.03.1994, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994

Morgunblaðið/RAX
Jón Ásbjörnsson
eftir Guðrúnu Guðlougsdóttur
r
Arangur Jóns Ásbjörns-
sonar í sölu saltfisks
hefur vakið athygli,
Fyrirtæki hans seldi
2.582 tonn af saltfiski á Spánar-
og Portúgalsmarkað í fyrra og var
söluverðmætið 819 milljónir
króna. Jón er ekki mjög gamall í
hettunni sem fiskframleiðandi.
Hann hóf útflutning á grásleppu-
hrognum til Bandaríkjanna árið
1976, fyrir tilstilli Þórodds Jóns-
sonar móðurbróður síns. „Það
gekk vel og smám saman hefur
þetta hlaðið utan á sig,“ segir Jón
þar sem hann situr við skrifborð
sitt í hinum myndarlegu húsa-
kynnum fyrirtækisins við Geirs-
götu 11 í Reykjavík. „Nú er ég
kominn með talsvert mikinn fisk-
útflutning, jafnframt því sem ég
er með nokkurn innflutning á veið-
arfærum,“ segir Jón í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins.
„Þetta gengur ágætlega en helsta
vandamáiið er að fiskveiðistefnan
vmsnpn/JiiviNNinJF
ÁSUIMNUDEGI
► Jón Ásbjörnsson er fæddur í Reykjavík árið 1938.
Hann ólst upp hjá afa sínum í Múlasveit til níu ára
aldurs en var eftir það hjá foreldrum sínum í Reykja-
vík. Hann stundaði nám í Verslunarskólanum og vann
síðan um tíma á Veðurstofu íslands. í tengslum við
það starf kynntist hann Höllu Daníelsdóttur, sem
hann kvæntist 19 ára gamall. Þau eiga tvö börn, Ás-
björn, sem er framkvæmdastjóri í fyrirtæki föður síns
og dótturina Ásdísi, sem er flugfreyja. Tengdasonur
Jóns, Árni Rudolf Rudolfsson, starfar einnig við rekst-
ur fyrirtækis hans. Rösklega tvítugur fór Jón í lþrótta-
kennaraskólann á Laugarvatni og lauk þaðan prófi.
Jón starfaði sem íþróttakennari í sextán vetur og
sótti jafnframt sjó á sumrin. Jón var líka ákafur brids-
spilari, var m.a. forseti Bridgesambandsins um tíma.
hér á landi er að drepa niður alia
fiskvinnslu í landi. Þróunin annars
staðar hefur orðið sú að útgerðin
hefur orðið viðskila við framleiðs!-
una, en hér á landi hafa stjórn-
völd gengið ötullega fram í því að
viðhalda þeirri samtengingu sem
lengst af hefur verið hér á milli
útgerðar og vinnslu fisks. Þetta
veldur því, að fyrirtæki sem ekki
eiga útgerð og kvóta eiga í miklum
erfiðleikum með að fá fisk til að
vinna úr. Frumforsenda þessarar
þróunar er núverandi kvótastefna.
Hún hefur gert sterkum aðilum
kleift að kaupa til sín æ meiri
fiskkvóta frá hinum ýmsu stöðum
af landinu. Fiskinn láta þeir svo
frystitogara veiða og láta vinna
aflann um borð. Þetta veldur því
að æ minni fiskur kemur á fisk-
markaðina sem svo aftur veldur
atvinnuleysi í fískvinnslu víða um
land. Þessi þróun skapar beinlínis
atvinnuleysi.
Þessi stefna er þjóðhagslega
óhagkvæm en skapar mikinn
gróða hjá þeim fáu sem „eiga“
umtalsverðan fiskkvóta. Þorpin
sem missa leýfi til veiða missa þar
með lífsbjörg sína. Mér finnst
stappa glæpi næst að stuðla þann-
ig að stórgróða fárra á kostnað
lífsbjargar margra. En slíkt er
ástandið í hnotskurn núna. Við
búum við kerfi sem gefur hinum
sterku góð tækifæri til að kaupa
upp þá veiku. Þetta endar með
ósköpum ef stefnunni í fiskveiði-
málum verður ekki breytt fljót-
lega.
Hefðu tillögur Tvíhöfðanefndar-
innar svokölluðu náð tafarlaust
fram að ganga hefði hún sett alla
landsbyggðina nánast í rúst.
Nefndin vildi afnema línutvöföld-
un, þá fá línubátar að veiða tvö
kíló fyrir eitt af kvóta á alversta
sjósóknartíma en besta markaðs-
tíma nóv.-febrúar. Lína er mjög
dýrt veiðarfæri en hún skilar al-
bestum fiski. Vestfirsku sjávar-
þorpin byggja t.d. á þessum veið-
um. Línufiskurinn og smábáta-
fiskurinn hafa haldið þessu fyrir-
tæki mínu uppi og mörgum öðrum,
án þeirra veiða fengjum við engan
fisk. Smábátarnir hafa svokallað
krókaleyfi sem Tvíhöfðanefndin
vildi afnema líka. Það var komin
pólitísk samstaða um að afnema
þetta hvort tveggja og létu þeir
sem það vildu sér í léttu rúmi liggja
þótt almenningur væri því alger-
lega andsnúinn. Vegna þessa máls
eru komin upp ákveðin illindi milli
LÍÚ-forystunnar og Landssam-
bands smábátaeigenda. Einnig
milli LÍÚ og sveitarstjórnarmanna
í litlu sjávarþorpunum um allt
land. Þegar þetta mál var tekið
fyrir á Alþingi risu þar menn upp
til andstöðu svo það er hreint ekki
víst að það takist að afnema línu-
tvöföldunina eða krókaleyfin.
Samhliða þessu hefur komið upp
mikil andstaða meðal sjómanna
við ríkjandi kvótakerfi, þessi mál
eru því öll í deiglunni núna.
Ótrúlega undarlegt
íslenskir stjómmálamenn
bjuggu til kvótann fyrir orð út-
gerðarauðvaldsins og á vissan hátt
með blessun fiskifræðinga. Þannig
voru sköpuð mikil verðmæti fyrir
útgerðarmenn, sem þeir versla svo
blygðunarlaust með, þótt fiskimið-
in séu samkvæmt stjórnarskránni
sameign allrar þjóðarinnar. Svona
fyrirkomulag viðgengst hvergi
nema á íslandi. Þetta er ótrúlega
undarlegt allt saman. Ef ég t.d.
fer í viðskipti við útgerðarmann
til þess að fá fisk til vinnslu í
mínu fyrirtæki byijar hann á að
selja mér kvóta, síðan færi ég
kvótann yfir á bátinn hans, sem
þýðir að ef fiskurinn kostar segjum
100 krónur þá borga ég 50 krónur
til útgerðarmannsins og 50 krónur
til sjómannanna til skipta. Þannig
eru þær leikreglur sem íslenskir
stjórnmálamenn hafa búið til og
útgerðarmennirnir vinna eftir.
Vísindamenn vilja umfram allt
friða fiskimiðin svo ekki gangi um
of á fiskistofnana. Þeir láta sér
hins vegar minna skipta hvernig
kerfi það er sem þessu markmiði
er náð með. Þegar kvótakerfið er
gagnrýnt segja menn gjarnan:
Víst er þetta gallað kerfi, en það
er það skársta sem völ er á. Ég
tel hins vegar að það sé hægt að
friða fiskimiðin á annari hátt, til
dæmis með banni veiða á uppeld-
is- og hrygningarstöðvum mikil-
vægra fisktegunda eins og aðrar
þjóðir hafa gert, og taka fiskinn
með vistvænum veiðarfærum,
helst með krókum en sem minnst
með botntrollum."
Helptu markaðir þeir sem Jón
hefur selt fisk sinn til eru í Ka-
talóníu á Norður-Spáni. „Við gerð-
umst umboðssalar fyrir gámafisk
fyrir allmörgum árum og kom-
umst þannig inn á þennan mark-
að,“ segir Jón. „Forsaga þess j