Morgunblaðið - 27.03.1994, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
21
Jón Ásbjörnsson fiskverkandi og
heildsali segir að núverandi fisk-
veiðistefna skapi beinlínis at-
vinnuleysi og telur því brýnt að
breyta um stefnu sem fyrst
máls er að þegar Sölusamtök ís-
lenskra fiskframleiðenda ætluðu
að skipta við fleiri innflytjendur á
Spáni en áður hafði verið gert,
varð sá umboðsaðili, sem þeir
höfðu skipt við, ævareiður. Hann
hét Fransico Sainz og var marg-
faldur milljónamæringur. Hann
sendi hingað skeyti og vildi fá
keyptan ferskan físk. Eg svaraði
þessu skeyti og við sendum honum
í framhaldi af því ferskan físk í
flugi til Amsterdam vorið 1988.
Um haustið sendum við honum
físk í kæligámum til Spánar og
hann saltaði fískinn þar. Þá hafði
SÍF einkaleyfí á sölu saltfísks, en
öllum var leyfílegt að senda út
ferskan físk. Danir fóru einnig að
kaupa fisk ísaðan í körum og salta
úti. Þannig var farið framhjá kerf-
inu hjá SIF. Það mæltist svo illa
fyrir að Halldór Ásgrímsson þá-
verandi sjávarútvegsráðherra lét
tilleiðast að stöðva þennan útflutn-
ing fyrir orð forystumanna SÍF.
Þá leyfði Jón Baldvin okkur að
senda út hálfsaltaðan físk á með-
an. Við settum saltpækil í körin
hjá fískinum, þannig flokkaðist
hann hvorki sem ferskfískur né
heldur sem saltfiskur. Nokkru
seinna hætti þessi umboðsaðili öll-
um saltfískkaupum, hvernig sem
þeim var fyrir komið. Dreifingar-
aðila hans í Barcelona, sem ég
hafði kynnst, vantaði hins vegar
saltfísk til að selja. Við bárum
saman bækur okkar og niðurstað-
an varð að fá danskan aðila til
þess að salta fískinn fyrir okkur
og ganga frá honum í Hanstholm
haustið 1989. Nokkru síðar keypti
ég fyrirtæki í Hull í Englandi og
þar tókum við að salta ferskan
físk héðan og ganga frá honum
til flutnings til Spánar.
Okkur vantar meiri fisk
Þar kom að Jón Baldvin Hanni-
balsson gaf mér leyfí til þess að
selja saltfískflök út og seinni hluta
árs 1992 gaf hann mér tilrauna-
leyfí til útflutnings á öllum salt-
físki og þá lokaði ég fyrirtækinu
í Hull, enda var þá komin fram
áskorun frá forystumönnum
Dagsbrúnar um að gera það, svo
ég væri ekki að flytja atvinnutæki-
færi til útlanda. Þá keypti ég salt-
fískverkun í Ólafsvík og gat farið
að verka saltfískinn hér í stað
þess að senda hann hálfunninn úr
landi. Þetta var bylting í kjölfar
mikillar baráttu sem ég tók þátt
í af lífi og sál. Fyrsta janúar 1993
var svo útflutningur á sáltfiski
gefínn frjáls í kjölfar EES-samn-
inganna og einokun SÍF þannig
aflétt.“
Fyrir ári keypti Jón Ásbjörnsson
hús Rikisskipa á Geirsgötu 11 og
flutti rekstur og fískvinnslu þang-
að úr Grófínni 1, þar sem fyrir-
tæki hans hafði áður verið til húsa.
Hin nýju húsakynni eru rúm og
aðstaða þar öll til fyrirmyndar.
Þegar Jón gekk með blaðamanni
um hús fyrirtækisins var ekki
unnið í fískvinnslusalnum á fullum
afköstum. „Okkur vantar meiri
fisk, helst svona stóran," segir Jón
og bendir á heljarstóra golþorska
sem horfa freðnum augum á hand-
flakarana sem senn munu sníða
hvítt fiskholdið frá hrygglengjum
þeirra. Fiskhausarnir eru sendir í
bræðslu eða herðingu eftir að
skorinn hefur verið af þeim allur
nýtanlegur fískur, sem er kinnfísk-
ur, gella, fés og klumbra. Eftir
söltun er gengið frá fískinum í
hvíta kassa sem merktir eru fram-
leiðslunafni fyrirtækisins Sagu.
„Svona er þetta, hér vantar físk-
inn, hann er veiddur á frystitogur-
um útgerðarauðvaldsins og gert
að honum þar. Við höfum orðið
að segja upp fólki þótt nógir mark-
aðir séu fyrir góðan fisk,“ segir
Jón og bendir á auð framleiðslu-
borðin. „Fyrir hvert starf á frysti-
togurunum kæmu tíu störf í landi.
Frystitogararnir leggja því má
segja dauða hönd yfír atvinnulíf í
landi. Afli frystitogara hefur auk-
ist um 30 prósent á sama tíma
og heildarafli við íslandsstrendur
hefur verið minnkaður um 20 pró-
sent síðan í fyrra. Auk þess að
þetta hefur leiþt til atvinnuleysis
í landi hefur orðið offramboð og
vérðlækkun á sjófrystum fískflök-
um, ég á hins vegar auðvelt með
að selja saltfískinn af því að það
er svo lítið framboð af þannig
verkuðum físki. Á sextíu ára ein-
okunartíma SÍF hefur þurrkun á
físki nánast verið hætt. Við seljum
núna stærstan hluta af okkar salt-
físki til þurrkunar erlendis. Við
erum reyndar nokkrir aðilar með
í undirbúningi fyrirtæki sem mun
þurrka físk, en undirbúningurinn
er skammt á veg kominn enn.
Ég er ekki að mæla á móti því
að frystitogarar sé gerðir út, þeir
eru komnir til að vera, en þeir
eiga að stunda djúpmið, grunnmið
landsins á að nýta fyrir dagróðra-
báta. Útgerð frystitogaranna má
ekki verða á kostnað þess að keypt
sé upp lífsbjörg hins vinnandi
manns í landi. Nú stefnir allt í
hreinan bardaga milli þeirra sem
reka og starfa við fiskvinnslu og
þeirra sem eiga kvóta. Hinir fyrr-
nefndu eru valdalitlir því þeir síð-
arnefndu hafa í skjóli auðs og
valda töglin og hagldirnar hjá yfir-
völdum. Ég fyrir mitt leyti er ekki
að óska eftir neinum forréttindum.
Ef þessu verður ekki breytt eigum
við varla annarra kosta völ en að
gerast útgerðarmenn. Miklu held-
ur vildi ég þó geta keypt físk á
fískmörkuðum.
Fiystitogararnir kasta miklum
verðmætum í sjóinn þegar þeir
gera að afla sínum. Slík verðmæti
mætti nýta þjóðinni til hagsbóta
með öðru fiskveiðafyrirkomulagi.
Fiskur sem sle^pur í gegnum
möskva á trolli, sem er veiðarfæri
togara, missir oft allt sitt hreistur
og deyr. Þannig fer fyrir ótrúlega
miklu magni af físki við núverandi
fyrirkomulag á veiðum. Afli þeirra
sem stunda línuveiðar eða hafa
krókaleyfí er hins vegar fyrsta
flokks fiskur sem nýtist allur í
vinnslu og fískvinnsla í landi skap-
ar þeim atvinnu sem nú ganga um
atvinnulausir. Hér er því um hags-
muni margra að tefla.“
ÍSLAN DSBAN Kl
Nú geta œttingjar og abrir velunnarar
gefiö fallegt gjafabréf frá íslandsbanka
en þaö er gjöf sem gefur arö. Gjafabréfiö er
tilvalin gjöf sem leggur grunn aö framtíöar-
sparnaöi fermingarbarnsins, afmœlisbarnsins,
stúdentsins, brúöhjónanna og allra hinna.
Upphœðinni rœður gefandinn og fœst
gjafabréfiö í nœsta útibúi íslands-
banka. Haföu gjafabréf frá
íslandsbanka í huga nœst
þegar þú vilt gefa tœkifœrisgjöf
sem gefur ávöxt.