Morgunblaðið - 27.03.1994, Side 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. MARZ 1994

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands.. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Vandamál á
Vesturlandi
Umræður um vandamál sjávar-
útvegsfyrirtækja á Vest-
ijörðum hafa leitt í ljós, að ekki
er ástandið betra á Vesturlandi,
raunar verra, hvort sem litið er
til hallareksturs eða eiginfjárstöðu
fyrirtækjanna. Þetta vekur at-
hygli ekki sízt vegna þess, að tals-
menn sjávarútvegsfyrirtækja á
Vesturlandi hafa lítið látið í sér
heyra fram að þessu, þrátt fyrir
þetta ástand.
í samtali við Morgunblaðið sl.
fimmtudag, benti Guðmundur
Smári Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Sæfangs í Grundar-
fírði, á, að verstöðvar á útnesinu
væru að verulegu leyti háðar
þorskveiðum og sagði: „Það hefur
komið mjög bagalega niður, eins
og sést bezt á atvinnulífínu í
Ólafsvík, en öll stóru fyrirtækin
þar eru horfín. Á Hellissandi og
Rifí voru geysilega öflug og sterk
fyrirtæki fyrir, sem þoldu þetta,
en ég veit ekki hvað þau gera það
lengi.“
Ólafur Rögnvaldsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss
Hellissands hf., sagði í samtali við
Morgunblaðið sl. fímmtudag, að
engin byggðarlög á Isiandi væru
jafn háð þorskveiðum og Hellis-
sandur, Rif og Ólafsvík. „Hvernig
eigum við að geta haldið uppi at-
vinnu fyrir fólkið? .. . Við erum
að kaupa kvóta á okurverði, kaupa
dýrt á mörkuðunum, bara til að
halda uppi atvinnu fyrir fólkið."
í samtali við Morgunblaðið í
gær sagði Ólafur Rögnvaldsson,
að hann vildi heldur taka undir
með þeim, sem aðhyllist gjaldtöku
í sjávarútvegi en að láta núver-
andi kerfí viðgangast: „Ekki er
heilbrigt að búa við gjöfulustu
fískimið á íslandi, Breiðafjörðinn,
og þurfa að horfa á eftir 60-70%
af afla svæðisins út og suður til
aðila, sem braska á svívirðilegan
hátt með kvóta ... Sumir kalla
þetta hagræðingu en hvers konar
hagræðing er það að leggja heilu
byggðarlögin fullkomlega í eyði?
... Tonn á móti tonni eru engin
kvótaskipti heldur kúgun á físk-
verði, það er verið að gera sjó-
menn að algjörum leiguliðum og
neyða þá til að landa hjá einhveij-
um kvótafurstum ...“
Sturla Böðvarsson, alþingis-
maður, hefur rétt fyrir sér er hann
segir í samtali við Morgunblaðið
sl. fimmtudag: „Ég held, að í
framhaldi af þessu þá eigi öllum
að vera ljóst, að það þurfi að
bregðast við gagnvart sjávar-
byggðum á Vesturlandi með mjög
ámóta, svipuðum hætti og verið
er að tala um gagnvart byggðun-
um á Vestfjörðum."
Á SÍNUM
•tíma þýddi ég
ljóð eftir þýzka skáld-
ið Paul Celan. Hann
er innhverft og lokað
skáld. Sjálfur lýsti
hann því yfír að hann
væri ekki innhverft skáld. Þvert á
móti væru ljóð hans “skilaboð“ eins-
og flöskuskeyti sem menn kasta í
hafíð. En kannski hafi einhver
skeytanna týnzt.
Mér þótti athyglisvert þegar ég
las umsögn um þýðingar á ljóðum
hans í janúarhefti The New York
Review ’93 þarsem sagt var hann
hafí átt erfíð og óhamingjusöm ár
undir lokin og þjáðst af ofsóknar-
æði með köflum. Síðan er því bætt
við að ofsóknaræði sé sjaldnast al-
veg ástæðulaust og það hafi verið
rétt hjá Celan, aðminnstakosti ekki
út í hött, að veröldin hafi snúizt
gegn honum. Sérstaklega tók hann
það nærri sér þegar hann var sakað-
ur um ritstuld á verkum Yvan
Golls. Ef Celan hefði ekki haft til-
hneigingu til ofsóknaræðis og
þunglyndis hefði hann hrist af sér
þessar fáránlegu ásakanir, en heilsa
hans var með þeim hætti að hann
varð fómarlamb þeirra.
Það getur verið ábyrgðarhluti að
stunda gágnrýni og bókmennta-
greiningu. Skáld eru viðkvæm og
þanþol þeirra er ekki ávallt einsog
annarra manna.
SJALDNAST FÆ ÉG
• samúð með persónum í ís-
lenzkum skáldverkum. Ég veit ekki
af hveiju en hef velt ástæðunni
fyrir mér. Þessar sögur eru oft
uppfullar af spýtukörlum; einhveiju
fólki sem manni kemur ekkert við;
snertir mann ekki; tilbúnu fólki í
plastumbúðum; vandamálafólki án
lífsháska.
Sérstæðu tilbúnu fólki einsog
útúr ævintýri hæfír tilbúin veröld
skrifuð útúr draumi. Annars verða
árekstrar sem eyðileggja skáldverk.
Kristnihaldið er rétt og raunsæ
umgjörð utanum þá fjallræðuper-
sónu sem allt snýst um og hefur
búið um sig í tilbúnum heimi þarsem
dæmisagan er ígildi veruleikans;
hráefni í helgisögu. Ýkjusagan og
bessastaðafyndni Heljarslóðarorr-
ustu á næstu grösum. Skáldskapur
útúr ýkjusögu en ekki veruleika sem
kálar öllum ævintýrum. Því er erf-
itt að koma þessari veröld til skila
í kvikmynd. Og útlendingar eiga
bágt með að skilja svona veröld.
Komisch, sögðu
gömlu Þjóðveijarnir
sem minntust á ís-
lenzkt fjallræðufólk
við mig. Ungt fólk
skilur betur vegna
núnings og nálgunar
í gjörbreyttum heimi.
OLL LISTAVERK LIFA í
• andrúmi sínu og umhverfi.
Þau eru einsog dýr. Það er vandi
að flytja þau inní annað umhverfi
en það sem þeim er eiginlegt. Þau
geta veslazt upp við framandlegar
aðstæður, jafnvel þótt reynt sé að
líkja eftir náttúrunni til að halda í
þeim líftórunni.
AÐVENTA ER SKRIFUÐ
•inn í „réttan" veruleika og
trúverðugan. Þess vegna fær maður
samúð með Bensa. Barátta hans
verður eftirminnileg dæmisaga um
fagnaðarerindið. En það er guð-
spjall hversdagsleikans og fer vel á
þ\d. Það eru engin sirkustjöld í
kringum Bensa. Við kynnumst hon-
um í þessu „rétta“ umhverfí sem
er honum eðlilegt. Það var áreiðan-
lega mikill vandi að flytja Fjalla-
Bensa úr Ódáðahrauni inní Að-
ventu.
Katrín tengdamóðir mín mundi
vel eftir Fjalla-Bensa og Ingólfur
maður hennar hafði verið með hon-
um á fjöllum. Lýsing hennar á
Bensa kom heim og saman við
Aðventu. Því mætti spyija um mörk
skáldskapar og veruleika.
í minningargrein sem ég skrifaði
um Gunnar Gunnarsson látinn og
birtist í Morgunblaðinu 27. nóv.
1975 vitna ég til lýsingar Katrínar
og þar segir m.a. um Bensa: „Hann
var vinnumaður á Grímsstöðum,
stundaði heyskap á sumrin og
skepnuhöld á vetuma; stóð yfír fé,
var beitarhúsamaður í mörg ár.
Hann átti alltaf kindur sjálfur, eins
og raunar segir einnig í sögunni,
var mikill dýravinur, það fundu
skepnurnar fljótt. Hundarnir gátu
ekki við hann skilið. Skrámur hét
uppáhaldshundurinn hans í lífínu,
en Leó í sögunni.
Hann fór suður á öræfin þegar
líða tók að jólum og vetrarbyljir
byrgðu útsýn til fjalla. Hann hafði
sérstakt uppáhald á Herðubreiðar-
lindum og leit þær eins og hvern
annan sælureit, jafnvel þegar þær
lágu undir endalausri, hvítri snjó-
breiðu og hvönn og grös voru horf-
in himni og jörð.
Heima á bænum var hann fálát-
ur. Einhveiju sinni þegar kvartað
var yfir því að byijað hafí verið að
banka og beija þegar setjast átti
að, sagði hann með jafnaðargeði
öræfamannsins, „Ég hef aldrei orð-
ið fyrir slíku ónæði“. Dagfarsprúður
og fáskiptinn á heimili. Æðrulaus
á öræfum. Oftast nær fór hann einn
með hund, kannski hest ef færi
var. Oftast þreyttur, jafnvel úr-
vinda, þegar heim kom, kvartaði
þó aldrei. Oft kom fyrir að hann
teymdi með sér eina skepnu, þegar
hann kom úr beitarhúsunum til að
vera ekki einn, þá valdi hann kind
sem hann bar sérstakt traust til.
Oftast kom hann heim fyrir jól
og stundaði beitarhúsin yfir hátíðir.
„Hann var þrekmikill meðalmað-
ur á vöxt, frekar fríður sýnum og
viðkunnanlegur í framkomu og
samtali,“ sagði Katrín."
MIKIL SAGNALIST ER
•fágæt. Stóri rómaninn er
enn fullgildur (t.a.m. Germinal eftir
Zola) og gott hráefni í kvikmyndir,
en sjálfur sækist ég eftir stuttum,
þéttum skáldsögum sem búa yfir
leyndardómum lífsins; ljóðrænum
snilldarverkum, prósa einsog Sidd-
harta eftir Hesse og Maríamna eft-
ir Lagerkvist. Við eigum sem betur
fer nokkrar góðar sögur í þessum
anda. Ég hef ekki áhuga á því sem
Kristján Karlsson kallaði í nýlegu
samtali okkar „dauðþreytandi sam-
félagslega blaðamennsku í skáld-
sagnagerð um merkingarlausa
hegðun fólks eða mannasiði". En
slíkar sögur þykja nú um stundir
hvað athyglisverðastar bæði hér og
í nágrannalöndum. Og fá gjaman
verðlaun sem hægt er að ofnota í
auglýsingum. (Mér skilst það séu
veitt 160 bókmenntaverðlaun í
Bretlandi einu, eða því sem næst
ein verðlaun annan hvern dag!)
Þessar löngu sögur þarsem allt
þarf helzt að gerast á einu bretti
einsog í Húsi andanna geta minnt
á reyfarakenndar metsölubók-
menntir. En þá þurfa þær helzt að
lifa í fínum stíl og listrænu andrúmi
sem erfitt er að koma til skila í
þýðingum. Boðskapur allra góðra
bókmennta á að vera ritlistin sjálf.
Þess vegna er Kierkegaard meiri
listamaður en mörg ljóðskáld og
skáldsagnahöfundar. En hann er
líka sannleiksvitni, þótt hann neit-
aði því í miskunnarlausri og sárs-
aukafullri herferð sinni fyrir stríð-
andi kristindómi. M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjoll

27
SÍÐASTLIÐINN MIÐVIKU-
dag var skipstjóri togarans
Rex dæmdur af umdæmis-
dómara í Stomoway í
Skotlandi til þess að greiða
um 1.350 þúsund króna
sekt vegna þess, að togar-
inn hafði verið að veiðum
170 mflur vestur af Rockall nokkrum dög-
um áður. Togarinn Rex er sem kunnugt er
í íslenzkri eigu en skráður á Kýpur. í frétt
frá fréttaritara Morgunblaðsins í
Stomoway, sem birtist hér í blaðinu sl.
fimmtudag, sagði m.a.: „Dómarinn sagði
hins vegar, að upp hefði komið mjög
óvenjuleg staða, þar sem sáttmáli Samein-
uðu þjóðanna, sem tæki gildi í nóvember,
stangaðist á við brezk lög og samkvæmt
honum væri ekki um refsivert athæfí að
ræða. Þar vísar dómarinn til Hafréttarsátt-
mála SÞ, en íslendingar hafa löngum hald-
ið því fram, að samkvæmt honum eigi
Bretar ekki rétt til veiða á þessu haf-
svæði... Þegar umdæmisdómarinn Ian
Cameron kvað upp dóminn sagði hann að
staðan væri mjög óvenjuleg: „Mál af þessu
tagi gæti verið ógilt, ef á þau brezku lög,
sem hér eiga við, verður látið reyna fyrir
Alþjóðadómstólnum í Haag.“
Þessi ummæli hins skozka dómara eru
fyrsta vísbending, sem borizt hefur frá
Bretlandi, um það, að barátta Eyjólfs
Konráðs Jónssonar alþingismanns, sem í
rúman einn og hálfan áratug hefur barizt
fyrir viðurkenningu á réttindum íslendinga
á þessu svæði, kunni að bera árangur.
Þingmaðurinn hefur á þessum tíma beitt
sér fyrir þingsályktunum á Alþingi um
þetta mál og rekið á eftir því að íslenzk
stjórnvöld fylgdu þeim ályktunum eftir.
Utanríkisráðuneytið hefur aldrei haft
sterka sannfæringu fyrir málinu og fram-
kvæmdin verið í samræmi við það. Þó
hafa farið fram viðræður á milli íslendinga
og Dana fyrir hönd Færeyinga svo og við
íra og Breta.
Sú ákvörðun útgerðaraðila togarans
Rex að láta reyna á rétt til veiða á þessu
svæði hefur bersýnilega mikla pólitíska
þýðingu og kann að valda þáttaskilum í
málinu. Annars vegar vegna þess, að veið-
ar togarans á svæðinu hafa skyndilega
orðið til þess að opna augu íslenzkra ráða-
manna fyrir þeim möguleikum, sem við
kunnum að hafa á þessu svæði, og hins
vegar vegna ummæla skozka dómarans
þess efnis, að hér væri ekki um refsivert
athæfí að ræða skv. hafréttarsáttmála,
sem taki gildi síðar á þessu ári. Þorsteinn
Pálsson, sjávarútvegsráðherra, hefur lýst
því yfir, að íslendingar hljóti að mótmæla
afstöðu Breta til svæðisins og að þeir hafí
enga þjóðréttarlega stoð fyrir lögsögu, sem
þeir í raun ákvarði 400 mílur.
Hin upphaflega tillaga, sem Eyjólfur
Konráð Jónsson lagði fyrir Alþingi haustið
1978, var svohljóðandi: „Alþingi lýsir því
yfír, að ytri landgrunnsmörk Islands til
suðurs verði ákveðin án tillits til klettsins
Rockall og að samvinna verði höfð við
Færeyinga til að tryggja sameiginleg rétt-
indi á landgrunnssvæðinu utan 200 sjó-
mílna marka landanna." Þessi tillaga var
samþykkt og málinu vísað til ríkisstjórnar-
innar í desember 1978.
Eyjólfur Konráð Jónsson flutti ári síðar
ásamt fleirum aðra tillögu, þar sem ríkis-
stjórn var hvött til þess að fylgja fast eft-
ir hinni fyrri samþykkt Alþingis. í greinar-
gerð með þeirri tillögu sagði m.a.: „Reglur
um hafsbotnsréttindi strandríkja utan 200
sjómflna efnahagslögsögu eru nú í mótun
m.a. á hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna. Ljóst er, að um víðtæk réttindi verð-
ur að ræða, sem skipt geta íslendinga
miklu máli á svæðinu suður af íslandi.
Rétt er því, að við mörkum skýra og
ákveðna stefnu á þessu sviði hafréttarmál-
anna, svo að engum geti dulizt hvaða kröf-
um við hyggjumst fylgja fram.“
Utanríkismálanefnd, sem þá starfaði
undir formennsku Geirs Hallgrímssonar,
fékk málið til meðferðar og ákvað að flytja
sameiginlega sjálfstæða tillögu um málið
þar sem hvatt var til viðræðna við aðrar
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 26. marz
Morgunblaðið/RAX
þjóðir, sem geri kröfur á þessu svæði.
Ennfremur sagði: „Jafnframt er mótmælt
hvers kyns tilraunum Breta og íra til að
taka sér réttindi vestan svonefnds Rockall-
trogs, utan 200 mílna þeirra, þar á meðal
á Hatton-banka, enda mæla jarðfræðileg
og önnur rök eindregið gegn slíku og þarna
um að ræða svæði, sem íslendingar og
Færeyingar telja tilheyra sér. Alþingi lýsir
yfir, að það telur fyrir sitt leyti unnt að
leysa mál varðandi yfírráðarétt þessa hafs-
botnssvæðis milli íslendinga og Færey-
inga, annaðhvort með sameiginlegum yfír-
ráðum eða skiptingu svæðisins." Tillaga
utanríkismálanefndar var samþykkt sem
ályktun Alþingis 19. maí 1980.
Enn flutti Eyjólfur Konráð Jónsson til-
lögu um þetta mál á Alþingi ásamt fleirum
á því þingi sem sat 1982-1983. Þar var
hvatt til samkomulags við Færeyinga um
sameiginlega réttargæzlu á Rockall-svæð-
inu og að haldið yrði áfram tilraunum til
þess að ná samkomulagi við Breta og íra
um eignar- og umráðarétt hafsbotnsins á
Rockallsléttunni. í greinargerð með þess-
ari tillögu sagði m.a.: „Strandþjóðir víða
um heim eru nú sem óðast að tiyggja
hafsbotnsréttindi sín utan 200 mflna efna-
hagslögsögu samkvæmt hinum nýja haf-
réttarsáttmála. Beinna aðgerða er þörf af
strandríkisins hálfu samkvæmt 76. gr.
hafréttarsáttmálans til að það öðlist þessi
réttindi. Fyrir löngu er því ljóst orðið, að
íslendingar þurfa að fylgja fram ályktun-
um Alþingis frá 22. desember 1978 og
19. maí 1980 af festu og engum tíma má
lengur glata.“ Utanríkismálanefnd breytti
þessari tillögu lítillega og með þeim breyt-
ingum var hún samþykkt 14. marz 1983.
Með þessum málatilbúnaði Eyjólfs Kon-
ráðs Jónssonar á Alþingi frá árinu 1978
hefur grundvöllur verið lagður að kröfum
íslendinga til réttinda á þessu svæði. Með
þvf að láta reyna á rétt til fiskveiða á
þessu svæði hafa eigendur togarans Rex
knúið fram yfirlýsingu frá skozkum dóm-
ara, sem hlýtur að verða til þess að allt
þetta mál verði nú tekið til meðferðar á ný
í utanríkisráðuneytinu og fylgt fast eftir.
Athygli manna hér beinist nú í vaxandi
mæli að réttindum til fiskveiða utan 200
mílna lögsögu íslands. Tillöguflutningur
Eyjólfs Konráðs Jónssonar hefur að vísu
beinzt að víðtækari réttindum en fískveið-
um einum, svo sem til auðlinda, sem kunna
að fínnast á hafsbotni á þessu svæði og
þá ekki sízt olíu. Engu að síður eru mögu-
leikar á fiskveiðum á þessu svæði mikil-
vægir fyrir okkur nú. Það mundi auðvitað
gjörbreyta viðhorfum til þess fjölda físki-
skipa, sem við eigum og eru alltof mörg
miðað við veiðimöguleika innan íslenzkrar
lögsögu, ef okkur tækist að hasla okkur
völl í fiskveiðum á fjarlægari miðum. Allt
er þetta þó tvíbent. í Morgunblaðinu í
gær, föstudag, var frá því skýrt, að vertíð-
arbáturinn Jóhann Gíslason, sem gerður
var út til veiða við Kolaskaga í samvinnu
íslenzkra og rússneskra aðila, lægi nú við
bryggju í Reykjavík vegna þess að rúss-
neska sjávarútvegsráðuneytið hefði aftur-
kallað leyfi bátsins til veiða. Ástæða þeirr-
ar afturköllunar eru veiðamar í Smugunni.
En hvað sem því líður er nauðsynlegt
að fylgja fast eftir kröfum okkar til rétt-
inda á svæðum á borð við Roekall-svæðið,
sem Eyjólfur Konráð Jónsson alþingismað-
ur hefur af mikilli framsýni vakið athygli
á í einn og hálfan áratug og talað fyrir
daufum eyrum þar til nú, að íslenzkir eig-
endur togarans Rex og skozkur dómari
verða til að varpa nýju ljósi á allt þetta mál.
Viðvörunar-
orð Econ-
omist
HIÐ VIRTA
brezka vikurit, The
Economist, fjallaði
ítarlega um stöðu
fiskveiða í heimin-
um í forystugrein í
síðustu viku. Blaðið heldur því fram, að
ofveiði og rányrkja sé að eyðileg;gja físki-
mið um allan heim. Ofveiði fylgi gífurleg
sóun, þar sem alltof fáir og smáir fiskar
séu eltir af alltof mörgum og stórum skip-
um. Economist kemst að þeirri niðurstöðu,
að vandann megi að miklu leyti rekja til
niðurgreiðslna og styrkja í sjávarútvegi,
ríkisstjómir hafí beinlínis borgað sjómönn-
um fyrir að eyðileggja auðlindina.
Þessi ummæli Economist hljóma kunn-
uglega. Þetta eru út af fyrir sig alveg
sömu röksemdir og notaðar hafa verið hér
á landi í umræðum um ofljárfestingu í
sjávarútvegi og þann mikla kostnað, sem
því er samfara að veiða minnkandi afla
með sífellt stærri skipum. Raunar segir
Economist. „Fiskiskipaflotar ríku þjóðanna
hafa gengið svo nærri fískstofnunum, að
þótt Islendingar og Evrópusambandið,
ESB, skæru flotann niður um 40% og
Norðmenn um tvo þriðju, gæti aflinn samt
verið jafn mikill og nú.“
Economist sagði m.a.: „Ofveiðin hefur
í för með sér gífurlega sóun. í Bandaríkj-
unum hefur verið reiknað út, að fengju
stofnarnir tækifæri til að jafna sig myndi
aflaverðmætið aukast um helming og í
ESB er áætlað að það gæti aukizt um
allt að 180 milljarða íslenzkra króna.
Þorskafli við norðvesturströnd Ameríku
komst í 800 þúsund tonn 1968 en 1992,
þegar ekki var talið óhætt að veiða meira
en 50 þúsund tonn, lokaði Kanadastjóm á
veiðarnar. Hrygningarstofn þorsks í Norð-
ursjó var aðeins 66 þúsund tonn 1990,
þriðjungur af því, sem talið var óhætt, og
lúðuveiðin við Alaska, sem áður stóð í fjóra
mánuði, stendur nú í tvo sólarhringa. Sfld-
veiði til hrognatöku við Alaska er nú opin
í 40 mínútur á ári ...
... Margar ríkisstjómir leggja mikið á
sig við eyðileggingarstarfíð. Japanar,
Norðmenn qg Sovétríkin fyrrverandi hafa
dælt peningum í fískiðnaðinn og ESB jók
framlög til sjávarútvegsins úr 5,8 milljörð-
um íslenzkra króna 1983 í 42 milljarða
1990. Þegar franskir sjómenn, sem em
að eltast við smáfískinn með gífurlegum
tilkostnaði, gripu til mótmæla var það
strax ráðið að auka niðurgreiðslumar og
vanda Spánveija vill ESB leysa með því
að krefjast veiðiheimilda fyrir þá við Nor-
eg. í stað þess að vemda auðlindirnar
greiða ríkisstjómir niður eyðileggingu
þeirra."
Hvað er til
ráða?
ÞESSI LÝSING
hins brezka viku-
blaðs er hrollvekj-
andi en hvað telur
The Economist til
ráða? Blaðið leggur til að þeir, sem nýta
auðlindina, borgi samfélaginu fyrir aðgang
að henni. Þannig segir þetta merka 150
ára gamla blað:
„Ef takast á að nýta fiskstofnana með
eðlilegum hætti verða ríkisstjórnir að
hætta að borga fyrir eyðileggingu þeirra.
Skynsamlegra væri að borga sjómönnum
fyrir að hætta og þeir sem gera út áfram,
eiga að greiða samfélaginu fyrir að fá
aðgang að auðlindinni, ekki öfugt. f því
sambandi má nefna að stjóm Falklands-
eyja fór að ráðum fræðimanna við Lon-
don’s Imperial College og krafðist gjalds
fyrir aðgang að fiskimiðunum umhverfís
eyjamar, allt að 28% af aflaverðmæti, og
þótt eigendur útlendu skipanna mótmæltu
hástöfum borguðu þeir samt. Þjóðartekj-
umar stóijukust og stofnarnir eru ekki
lengur í hættu.“
Af þessum tilvitnuðu orðum má sjá, að
það er víðar en á íslandi, sem hvatt er til
gjaldtöku af sjávarútvegi vegna veiða úr
takmörkuðum auðlindum og að það em
fleiri blöð en Morgunblaðið, sem mæla
með slíkri gjaldtöku. Ummæli Economist
vega þungt vegna þess, að þau byggjast
á heilbrigðri skynsemi. Það er ekkert vit
í að greiða fyrir því með fjárframlögum
eins og gert er víða um heim, að fiskistofn-
arnir séu eyðilagðir. Það segir sig sjálft
að hyggilegt er að taka gjald fyrir nýtingu
takmarkaðrar auðlindar. Með þeim hætti
ganga menn bezt um auðlindina og vegna
þess, að það kostar að nýta hana, leggja
menn sig fram um að gera það á hag-
kvæmasta hátt.
Á Iðnþingi í gær, föstudag, ræddi Þórð-
ur Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnun-
ar, m.a. sambúðarvanda iðnaðar og sjávar-
útvegs og sagði: „Enginn vafí er á því í
mínum huga, að slík gjaldtaka í einhveiju
formi hlýtur að verða þáttur í frambúðar-
lausn þessa máls. Hvemig slíkri gjaldtöku
verði komið á og útfærsla hennar skiptir
iins vegar meginmáli. Sjávarútvegurinn
verður að sjálfsögðu að fá ráðrúm til þess
að koma fjárhagsstöðu sinni í viðunandi
horf áður en þungar byrðar eru á hann
lagðar í formi nýrrar gjaldtöku."
Af sama tilefni sagði Haraldur Sumar-
liðason, formaður Samtaka iðnaðarins:
„Hins vegar á að setja á veiðileyfagjald
til að stemma stigu við því, að uppsveiflan
ijúki öll út í verðlagið ... Ég held raunar
að það sé eina raunhæfa leiðin og hefði
viljað vera búinn að koma umræðu um
veiðileyfagjald miklu lengra. Eftir því sem
árin líða og þessi mál festast meira og
meira í sessi í útgerðinni þá verður erfíð-
ara að breyta þessu til eðlilegs horfs.“
Á ársfundi Seðlabanka íslands sl.
fimmtudag sagði Sighvatur Björgvinsson
viðskiptaráðherra m.a.: „Ef við viljum
skjóta fjölbreyttari. stoðum undir efnahags-
starfsemi hér í landi með því að byggja
upp öflugan innlendan iðnað og öflugar
innlendar þjónustugreinar, t.d. ferða-
mannaþjónustu, sem eiga að geta keppt
við erlend fyrirtæki, hvort heldur á mark-
aði hér á landi eða erlendis, verðum við
að búa þessum greinum eðlileg starfsskil-
yrði. í því felst m.a. að koma í veg fyrir
þær miklu raungengissveiflur, sem eiga
upptök sín í sjávarútvegi. Ein leið til þess,
kannski einasta leiðin til þess, er að taka
upp veiðileyfagjald, þegar hagur sjávarút-
vegs batnar á ný.“
Hér ber allt að sama brunni. Það er tíma-
bært fyrir forystumenn stjórnarflokkanna
að taka þetta mál upp til nýrrar umræðu
og leitast við að ná samkomulagi við sam-
tök sjávarútvegsins um sanngjarna gjald-
töku í sjávarútvegi að hæfilegum umþótt-
unartíma liðnum. í því sambandi er ekki
úr vegi að minna á þá hugmynd, sem sett
var fram hér á þessum vettvangi, að sjáv-
arútvegurinn hefði fijálsræði til þess að
ákveða sjálfur án afskipta löggjafarvalds
hvernig hann hagar veiðum og vinnslu
innan þess ramma, sem gjaldtakan setur
annars vegar og ákvarðanir Hafrann-
sóknastofnunar og stjórnvalda um aflahá-
mark hins vegar.
„En hvað sem því
líður er nauðsyn-
legt að fylgja fast
eftir kröfum okk-
ar til réttinda á
svæðum á borð
við Rockall-svæð-
ið, sem Eyjólfur
Konráð Jónsson
alþingismaður
hefur af mikilli
framsýni vakið
athygli á í einn og
hálfan áratug og
talað fyrir dauf-
um eyrum þar til
nú, að íslenzkir
eigendur togar-
ans Rex og skozk-
ur dómari verða
til að varpa nýju
ljósi á allt þetta
mál.“

+