Morgunblaðið - 11.09.1994, Qupperneq 6

6 B SUNNUDAGSJR 11. SEPTEMBER T994-
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR
Molbúar með byssu
Fréttafyrirsögnin „Ellefu ára
morðingi skotinn í hnakkann"
nú í vikunni vakti óneitanlega
hroll. Þetta gerðist í henni
Ameríku, þar sem fólk hefur
fyllst óhug vegna byssueignar
og byssudekurs jafnvel bama. í
Orlando var mér sagt að dæmi
væru um að
gerð væri
byssuleit á
unglingum við
skóladymar,
eftir atvik þeg-
ar gripið var
til byssunnar
innan skóla.
Enda augljóst
að slys geta
orðið ef á bját-
ar þar sem
byssur eru
hafðar um __
hönd.
Enn meiri
óhug sló að manni við alinnlenda.
frásögn nýlega. Kunningi kom
á Dalvík og rak augun í borða
þar sem var verið að fagna heim-
komu hetju. Vissi í fyrstu ekki
hvaða hetja þetta var. Brátt kom
í ljós að þetta var byssumaður-
inn sem hafði gripið til byssunn-
ar norður í höfum og fírað er
hann var orðinn þreyttur á yfír-
gangi andskota sinna. Þótt yfir-
lýsing fylgdi að hann hefði ekki
verið með alvömskot í byssunni,
bara púðurskot, stendur það eft-
ir að byssa var í óþolinmæði
munduð gegn mönnum. Nú er
alkunna að alltaf hafa orðið slys
þar sem fólk er með byssur,
þótt ekki sé það ætlunin. Það
eru einmitt rökin fyrir því að
forseti Bandaríkjanna og fjölda-
margir landar hans eru að beij-
ast við að hemja byssúeign al-
mennings og aðgang að byssum.
Þetta era hættuleg verkfæri,
sem flestir gera sér fulla gréin
fyrir eða gerðu a.m.k. áður en
gerviskotin tóku að dynja í sjón-
varpsmyndum inni í stofu og
enginn þeirra dó - í alvöra.
Aldrei gleymdi faðir minn hve
illa stillingar-
maðurinn fað- mmmmmmmmm—m
ir hans brást
við norður í
Skagafirði,
þegar einhver
tók kinda-
byssu, óhlaðna, og beindi henni
í galskap að félaga sínum. En
byssur vora auðvitað til á bæn-
um til að aflífa dýr eða ganga
til ijúpna. Afi hafði nefnilega
upplifað það að frændi þeirra í
heimsókn greip byssu undan
ijáfrinu í dyragöngunum, miðaði
henni og skot hljóp úr. Hafði
ekki verið tekið úr byssunni eins
og krafist var áður en haldið
væri heim af veiðum. Slapp hann
með að taka einn fíngur af fé-
laga sínum. Þessu gleymdi eng-
inn og var brýnt fyrir unga fólk-
inu að meðhöndla ekki byssur
af gáleysi og beina þeim aldrei
að manneskju.
Það sem sló gestinn á Dalvík
og ég held ég megi fullyrða
marga sem á fögnuðinn horfðu
í sjónvarpi, var að hópur venju-
legra Islendinga skyldi fagna
svo ákaft og færa byssumannin-
um nýja byssu að gjöf og til
afnota, líklega í verðlaunaskyni
fyrir að grípa greiðlega til byss-
unnar. Og það sem þótti'óhugn-
anlegast var að þarna var fullt
af börnum og unglingum. Hvaða
skilaboð var verið að senda
þeim? Að í réttlátri reiði væri
ekki aðeins allt í lagi að beina
byssu að manneskju, tómri eða
með einhveijum hvellgjafa, held-
ur væri það beinlínis lofsvert,
geri mann að hetju.
Sjálf er ég tiltölulega nýkom-
in frá þeim stað, Bosníu, þar sem
fólk er að læra að ganga með
byssu til að veija sig og skjóta
ef þörf þykir. Var þar sem skot-
ið er á blaðamann sem „irriter-
ar". En ég hefí alltaf gælt við
það að sú staðreynd að hér er
enginn her og fólk óvant að

skjóta á menn, gerði okkur jafn
fávís um skotbardaga og Molbú-
ana í sögunni:
„Hrekkjalómur hafði skotið
því að Molbúunum, að fjand-
menn væra í nánd og mundu
taka byggðina þeirra herskildi.
Þeir þóttust sjá, að ekki mundi
annað tjá en að búast til varnar
eftir bestu föngum. Niðurstaðan
varð sú, að nokkrir þeirra fóra
til Árósa og keyptu þar gamla
ryðgaða byssu sem hafði legið
óratíma uppi undir bita, sem
þeir kölluðu skyttu; borguðu
með gleði fyrir hana ránsverð.
Nú vildu þeir sem fyrst reyna
hvort hægt væri að skjóta með
byssunni; þetta byssupróf fór
fram niður við sjóinn; einn þeirra
hélt á byssunni og hleypti af,
en hinir röðuðu sér fyrir aftan
hann og ríghéldu hver í annan.
Sá fremsti miðaði yfír fjörðinn,
og hleypti af; en af því að byss-
an var gömul og gauðryðguð
af brúkunarleysi þá sló hún þann
sem fremstur var þegar skotið
reið af, svo að hann hrökk aftur
á bak á þann sem næstur var,
og hann aftur á hinn þriðja, svo
að þeir koll-
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
steyptust bg
kútveltust allir
í einu. En nú
urðu þeir enn
skelkaðri, því
að í þeim sömu
svifum rann tunglið upp í fyll-
ingu og bar beint yfír byggðina
þeirra; tunglið var rautt eins og
logandi bál, og sáu þeir því ekki
að þetta var tunglið þeirra gamla
og góða, og flaug í hug að kvikn-
að væri í bæjunum þeirra. Þeir
gátu ekki skilið hvernig eldurinn
hefði komið upp svona skyndi-
lega, og héldu að skyttan hefði
kveikt eldinn. Þeir köstuðu þá
þessu dýrkeypta varnarvopni
sínu í sjóinn í bræði sinni, hlupu
út í bátinn og reru sem skjótast
heimleiðis. En þegar tunglið kom
hærra á loft, sáu þeir- að þeir
höfðu haft skyttuna' sína dýr-
keyptu fyrir rangri sök og ósk-
uðu þess að hún væri aftur kom-
in. Þeim varð ekki að ósk sinni.
Byssan sat þar sem hún var nið-
urkomin á sjávarbotninum."
Væri gjafabyssan það líka
Það er víst borin von að við
séum eins fákunnandi um byssur
og Molbúarnir. Lögreglan tók
nýlega einn af „góðkunningjum"
sínum með hlaðinn riffíl og
heimagerða eldvörpu í bílnum
sínum og skömmu áður með
tvær haglabyssur. Og hér sem
annars staðar eru dópistar vísir
til alls til að útvega skammtinn
sinn. Viljum við hafa tiltækar
byssur? Samt er börnum kennt
að það sé hetjudáð að veifa byssu
ef manni fínnst maður órétti
beittur.
MATKRAKAN í ^KBÍS/Hverjir kjósa ad borba í myrkri?
Blindandi borðhald
„ÉG BIÐ ykkur vinsamlegast um
að taka niður úrin ef vísarnir era
sjálflýsandi ogekki reykja. For-
rétturinn er á diskinum fyrir fram-
an ykkur og aðalrétturinn verður
borinn á borð á slaginu eitt. Munn-
þurrkurnar eru hægra megin við
diskinn og glös og hnífapör á sínum
stað.“
Þessar útlistanir kynnu að láta
undarlega í eyram matar-
gesta, en þegar um er að ræða
máltíð sem fram á að fara í niða-
myrkri eru þær í hæsta máta við-
eigandi. Einn
möguleiki af
mörgum sem Par-
ísarbúum stendur
til boða sér til
dægrastyttingar,
ein leið til að flýja
kæfandi hitann
um stund og út-*’
víkka reynsluheim
og skynfæri örlítið í leiðinni er að
borða þríréttaða máltíð á 120
franka í vídeóteki borgarinnar í
niðamyrkri, kvikmyndasal sem yfir
sumartímann hefur verið breytt í
sannkallaðan myrkraverkasal: Á
bak við læstar dyr og byrgða
glugga geturðu sótt ráðstefnur,
námskeið og veitingastað. Sjónar-
sviptinn reynirðu eftir mætti að
bæta þér upp með því að skerpa
önnur skilningarvit; heyrn, bragð-,
lyktar- og snertiskyn. Ekki mun
ég halda því fram að máltíð sú sem
hér um ræðir verði svo mjög til
að skerpa skilning hins sjáandi á
hlutskipti blindra, til þess þyrfti
að standa öðruvísi að málum, en
hitt er víst að það að sitja til borðs
í kolniðamyrkri með bláókunnugu
fólki er kirfilega áminning um í
hversu ríkum mæli félagshegðun
okkar er í raun komin undir því
að þreifa fyrir sér með augunum,
taka til máls með augunum, svara
með augunum.
Úr vídeóteki í veitingastað
í ljós kemur að þessi mála-
myndaveitingastaður tekur tólf
gesti í sæti við tvö kringlótt borð,
en það kemur sem sagt ekki í ljós:
matargestirnir tilvonandi eru upp-
lýstir um það við innganginn. Þess-
ir nýjungagjörnu gestir mæta allir
paraðir til leiks, að því er virðist,
sem þýðir að hér er ekki um „dæ-
migerða" Parísarbúa að ræða, því
mjög ríflegur meirihluti þeirra er
einhleypingar. ar. En tvíhleyping-
arnir virða tilvonandi mötunauta
forvitnislega fyrir sér þá stuttu
stund sem bíða þarf eftir leiðsögu-
konunni. Hún segir okkur að fara
í einfalda röð, leggja hönd á öxl
næsta manns á undan og ganga í
salinn. Það er ekki ofsögum sagt;
inni er hvorki hægt að greina
minnsta skugga né ljósglætu.
Það er Michele sem aðstoðar
mig og mína fimm mötunaúta við
kringlótta borðið. Hún er blind og
segir blátt áfram: „Reynið að komá
í veg fyrir að ermarnar fari ofan
í matinn." Svo koma nokkur heil-
ræði: „Til að greina í sundur salt-
og piparstaukana þreifíð þá á göt-
unum. Það eru fleiri göt á salt-
stauknum." Og síðast en ekki síst:
„Þegar þið skenkið ykkur vín setj-
ið þá vísifingurinn ofan í glasið til
að mæla magnið og gleymið ekki
að setja tappann aftur í flöskuna."
Það er engu líkara en myrkrið
liðki um málbeinið, geri þessa
ókunnu mötunauta skrafhreyfnari
en ella. Eins og menn öðlist ákveð-
ið frelsi óséðir, að óséðu. Kannski
er hér þó fyrst og fremst um tauga-
veiklunarviðbrögð að ræða. Sú til-
hugsun er óskemmtileg og ólyst-
aukandi, svo ekki sé meira sagt,
að sitja í grafarþögn með bláó-
kunnugu fólki, heyra ekkert nema
sötur og hnífasarg, skera í sundur
og leggja sér til munns eitthvað
sem maður hefur ekki hugmynd
um hvað er.
„Hver er með brauðkörfuna?"
Samræður undir borðum eru
kannski ekki svo ýkja spekingsleg-
ar, en hitt er víst að það kjaftar á
mönnum hver tuska, svo að segja,
meðal annars sökum upplýsinga-
skyldu við náungann: „Ég var að
enda við að setja rauðvínsflöskuna
á mitt borðið. Er ekki snjallræði
að skorða hana á milli salt- og
piparstaukanna?" „Æ, missti ég
gaffalinn minn ofan á þig?“ „Hver
er með brauðkörfuna?"
Svo keppast menn við að sund-
urgreina það sem fyrir bragðlauk-
ana ber. Forrétturinn er einfaldur
viðureignar: reyktur lax og lárpera
með vínediksósu. Menn eru sam-
mála um að lárperarnar séu frá
eftirJóhönnu
Sveinsdóttir
STANGVEIÐlÆr hœttulegt að
fallaíána?___
Vasl
EFNIÐ í þessa grein ætti e.t.v.
betur heima í upphafí en lok veiði-
tíma en af nýlegu gefnu tilefni læt
ég það flakka, menn geta rifjað það
upp að vori.
\^ið veiðar hef ég þráfaldlega
’ verið sakaður um glannaskap,
ég sé ekki ánægður nema blautur
á olnbogum. Þetta á ekki við rök
að styðjast, ég veð sjaldnast djúpt
nema á lygnum og
þar sem botn er
traustur.
Sums staðar er
nauðsynlegt að
vaða til að ná til
fisksins. Þá þarf
að vera kunnugur
staðháttum og
rata rétta leið.
eftir Gylfn
Pólsson
Ókunnugum þykir oft háskalegt að
sjá mann standa úti í vatnsmiklum
ám, en þeir vita ekki að þangað
má komast í hnédjúpu vatni.
Enginn ætti að vaða í óvissu og
aldrei lengra en tryggt sé að hann
geti snúið sömu leið til baka. Sums
staðar hagar þannig til að hægt er
að vaða út að' hrygg í miðri á, veiða
niður hann á báðar hendur en svo
er óvætt til beggja landa. Er þá
ekki annað til ráða en vaða and-
streymis upp grynnslin aftur. Það
getur orðið ansi strítt.
Þótt vaðstafur þyki
til trafala kemur hann
sér velí slíkum tilvikum
og veitir öryggi. Þess
eru dæmi að menn hafi
fómað stönginni sinni
og notað sem staf þeg-
ar í óefni stefndi, en
það er fulldýrt.
Menn eru misragir
að vaða, suma sundlar
við það eitt að horfa í
rennandi vatn og eiga
það til að „frjósa" úti í
miðri á. Léttir menn eru
lausari við botninn en
þungir. Hver og einn
þarf að velja sér vaðleið
við hæfí. Varasamt er
að vaða skammt ofan
vatnsmikilla fossa,
þrengsla eða flúða.
Þetta er matsatriði á
hveijum stað.
Til eru handhæg ör-
yggistæki, svo sem
vaðstafir og fyrirferð-
arlítil björgunarvesti,
jafnvel saumuð inn í
veiðivesti, og blásast
upp þegar innsigli á
lofthylki er rofið. Sérhveijum báti
ætti að fylgja björgunarvesti.
Það er auðveldara að gefa ráð
en halda þau sjálfur. Sannleikurinn
er sá að öryggistækin liggja oft á
ENGINN er verri þótt hann vökni.
bakkanum eða í bílnum þegar til á
að, taka. En eru mönnum allar
bjargir bannaðar ef þeir fara á flot?
Sem betur fer ekki, það Sannreyndi
ég í síðustu veiðiferð.