Morgunblaðið - 14.09.1994, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 1994
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Áferð
örlagavefs
Hönnuður leikmyndar og búninga í sýningu Þjóð-
leikhússins á óperunni Valdi örlaganna er Hlín
Gunnarsdóttir og ljósameistari Björn Berg-
sveinn Guðmundsson. Þau segja frá hugmyndum
sínum um umgjörð tónlistarinnar.
MARGA morgna, áður en
vinna hófst í Þjóðleikhúsinu
við Vald örlaganna, hittust-
fjórar lykilmanneskjur í
uppsetningu óperunnar.
Heima hjá leikstjóranum
hlustuðu þau á tónlistina,
drukku mikið te og ræddu
áherslur, aðferðir og útlit
sýningarinnar. Sveinn Ein-
arsson leikstjóri og Rand-
ver Þorlákssona aðstoðar-
leikstjóri, Hlín Gunnars-
dóttir hönnuður leikmynd-
ar og búninga og Bjöm
Bergsveinn Guðmundsson
ljósameistari ákváðu að
hlaða ekki óþarfa skrauti
á óperuna, engu sem beindi
athygli frá tónlist Verdis.
{ frásögninni vildu þau
undirstrika hið almenna,
boðskapinn um stríð, hefnd
og ást, frekar en binda sig við
þröngt sögusvið ákveðins tíma og
landsvæðis. Svo liðu margar vikur
og flöldi fólks kom að óperunni.
Hlín Gunn-
arsdóttir
Björn Guð-
mundsson
Smám saman tók hún á sig
þá mynd og þann tón sem
leikhúsgestir fá fyrst að
njóta á laugardaginn. í hléi
einnar æfingarinnar í leik-
húsinu settist ég niður með
Hlín og Birni og spurði
fyrst hver hugmyndin væri
að baki leikmyndarinnar.
„Eiginlega er það vefur-
inn, örlagavefur óperunn-
ar,“ svarar Hlín eftir svö-
litla umhugsun. „Fyrst þótti
mér þetta of sjálfgefið, en
eftir talsverðar vangaveltur
um aðrar leiðir kom ég aft-
ur að þessari. Áherslan er
á áferð leikmyndar og bún-
inga, textíl eða vefnað sem
er margslunginn og raknar
í sundur. Forlögin hafa búið
undir og eru að sýna sig,
fólk velur sér ekki örlög,
heldur stjómast þau af aðstæðum.
Það verða til dæmis örlög Alvaros
að útrýma fjölskyldu unnustu
sinnar, eins konar ómeðvituð hefnd
Morgunblaðið/Kristinn
VALD örlaganna á sviði Þjóðleikhússins.
sem endar þegar hann verður vald-
ur að dauða Leonóm sjálfrar. Ég
reyni að sýna þennan örlagavef í
táknmynd, með áferð og ákveðnum
breytingum innan leikmyndarinnar.
Súlur brotna og í ljós kemur kross
eða kaðall, við emm stödd inni eða
úti, á krá eða við sjúkrabeð, vefur-
inn breytir sér og býr sífellt til ný
svið.“
Bjöm Bergsveinn bætir við að
lýsingin sé heldur ekki afgerandi á
þann hátt til dæmis að himinninn
verðir rauður þegar sagan berst til
Spánar. „Ljósin eru aðeins til að-
stoðar framvindunni," segir hann,
„styðja en eiga ekki að trufla. I
ópem ganga engir stælar. Ég reyni
að sleppa öllu sem ekki er nauðsyn-
legt og fara fínt í hlutina.“ Björn
hefur áður lýst Don Giovanni í ís-
lensku ópemnni og segir ílíka að-
stöðu aðalmun þessara verkefna.
En Vald örlaganna sé vandasamt
því senur séu margar og stuttar.
Þrátt fyrir að hver þeirra hafi sín
sérkenni verði að gæta eðlilegs
flæðis í lýsingunni. „Þetta er
skemmtileg nákvæmnisvinna sem
erfitt er að lýsa í orðum. Fólk þarf
að sjá hana. Éf áhorfandinn skynjar
dramatík verksins og ljósin hjálpa
til þess er ég ánægður.“
Þessi ópera Verdis fjallar um
ást, hefnd og fordóma, trúarhita
og ofsa stríðsins. Hún sýnir hvernig
forlög hafa manneskjuna að leik-
soppi. Liðnir atburðir em áhrifa-
valdar og í sviðmynd Þjóðleikhúss-
ins búa ýmsar minningar. Þar glitt-
ir í ríkidæmi þótt yfirborðið sé ryk-
ugt og máð. Örlögin em allra, jafnt
ríkra sem fátækra. Leikmyndin er
margræð og vefurinn slunginn eins
og áhorfandinn sér þegar allt kem-
ur saman: Tónlistin og túlkun henn-
ar, sagan, dramað og sviðið.
Fjölbreytt afmælisdagskrá Amnesty International
Kvikmyndahátíð og ljóðalestur
ÍSLANDSDEILD Amnesty Intemat-
ional var stofnuð 15. september
1974, stofnfélagar vom 95. Nú, tutt-
ugu ámm síðar, em tæplega fjögur
þúsund félagar í deildinni.
Afmælisdagskráin hefst fímmtu-
daginn 15. september kl. 20.30 með
opnun á veggspjaldasýningu í mynd-
listarsal Hafnarhússins við Tryggva-
götu. Á sýningunni verða veggspjöld
eftir listamenn víða að úr veröldinni,
sem gefin hafa verið út af Amnesty-
deildum. Við opnun sýningarinnar
mun Mulugetta Mosissa, fyrrverandi
samviskufangi frá Eþíópíu, tala.
Mulugetta sat 10 ár í fangelsi í
heimalandi sínu vegna þjóðemis-
uppruna. Eiginkona Mulugetta sat í
fangelsi í níu ár, og fæddist sonur
þeirra þar og upplifði fyrstu ár
ævinnar innan fangelsisveggja.
Fjölbreytt kvikmyndahátíð
Föstudaginn 16. septmber hefst
kvikmyndahátíð Amnesty í Regnbog-
anum. Þar verða sýndar alls sjö kvik-
myndir, þar af fímm leiknar og tvær
heimildarmyndir. Allar myndirnar
sem sýndar verða á hátíðinni fjalla
á einn eða annan hátt um málefni
sem tengjast mannréttindum.
Eftirfarandi myndir verða sýndar:
1. Defending Our Lives eftir
Margaret Lazarus. Bandaríkin 1993.
Þessi heimildarmynd fjallar um kon-
ur sem fangelsaðar hafa verið fyrir
að bana karlmönnum sem mis-
þyrmdu þeim. Frásagnir þeirra af-
hjúpa bæði umfang og vægðarleysi
ofbeldis sem á sér stað á bandarísk-
um heimilum. Myndin hlaut verðlaun
bandarísku akademíunnar 1994.
Myndin hefur einnig hlotið Emmy-
sjónvarpsverðlaunin og fjölda ann-
arra viðurkenninga.
2. Tango Feroz eftir Marcelo
Pineyro. Argentína 1993. Tango
Feroz segir sögu nokkurra ungra
hugsjónamanna í Buenos Aires í lok
sjöunda áratugarins. Myndin er áhri-
í tilefni af 20 ára starfí Amnesty á íslandi
stendur íslandsdeildin fyrir gölbreyttrí af-
mælisdagskrá til að velqa athygli á starf-
semi og markmiðum samtakanna.
faríkur vitnisburður um hvern-
ig nota má orð og tónlist æsk-
unnar til að beijast gegn kúg-
unaröflum. Myndin er tekin í
Buenos Aires og telst vera
tímamótaverk í argentískri
kvikmyndagerð.
3. Fire Eyes eftir Soraya
Mire. Bandaríkin 1993. Þessi mynd
fjallar um þá útbreiddu venju að
„umskera" stúlkubörn á unga aldri.
Höfundur myndarinnar er fædd í
Sómalíu 1961. Hún var umskorin 13
ára gömul. í myndinni tekur hún til
meðferðar alla þætti þessarar al-
dagömlu siðvenju og varpar rýrð á
rætur hennar og andmælir þeirri
fullyrðingu að hún sé heilsusamleg,
eigi sér stoð í trúarsetningum íslams
og hjálpi ungum stúlkum til að ná
sér í eiginmenn. Myndin hefur vakið
gífurlega athygli. Hér er ekki einung-
is um persónulegan vitnisburð að
ræða heldur sögulega heimild.
4. Reporting on Death eftir
Danny Gavidia. Perú 1993. Þessi
kvikmynd er byggð á mannskæðri
uppreisn sem gerð var í fangelsinu
E1 Sexto í Perú 27. mars 1984.
Myndin fjallar um Anel, sjónvarps-
fréttakonu frá Venezúela, sem send
er á vettvang til að fylgjast með
óeirðunum. í Líma fær Anel sér til
aðstoðar kvikmyndatökumanninn
Alfredo. Myndin fjallar um hvernig
þau takast á innbyrðis vegna ólíkrar
afstöðu til fréttamennsku og hvemig
ofbeldi leiðir af sér ofbeldi sem þau
bera að nokkru ábyrgð á. Myndavél-
in hefur óvænt og einkennileg áhrif
á gang mála.
5. Testament eftir John
Akomfrah. Bretland 1988.
Þessi áhrifaríka kvikmynd
sveiflast milli skáldlegra og
skýrandi kafla og segir sögu
Abenu frá Gahna, sem er hand-
tekin eftir að Kwame Nkrumah
var steypt af stóli 1966. Abena
flyst frá Ghana til Englands og
strengdi þess heit að hverfa aldrei
framar heim til ættlandsins. Síðar
fer hún ásamt fámennum hópi sjón-
varpsmanna aftur til Gahna, för
hennar um harmsögulegt landslag
goðsagna og minninga verður heim-
koma útlaga sem hefur týnt sér í
landi gleymskunnar.
6. Trahir (Svik) eftir Radu Miha-
ileanu. Frakkland/Rúmenía 1993.
Þessi verðlaunamynd fjallar um kjör
rithöfunda og menntamanna undir
stjórn kommúnista í Rúmeníu. Mynd-
in greinir frá tvöföldu lífí, annars
vegar skálds sem stjómvöld umbera,
hins vegar lífí leynilegs uppljóstrara.
Einn sterkasti þáttur þessarar kvik-
myndar er blæbrigðarík lýsingin á
hinum óljósu mörkum milli „góðs“
og „ills“ í einræðisríkjum.
7. Varsjá eftir Janusuz Kijowski.
Pólland/Frakkland 1992. Sviðið er
Varsjá árið 1943. Ungt par flýr frá
ljöldamorðunum í gyðingahverfínu.
Með flóttanum eru þau ekki einung-
is að reyna að bjarga eigin lífi, held-
ur líka filmum sem eru heimildir um
grimmdarverk sem hafa verið unnin
í gyðingahverfínu. Þau fá húsaskjól
hjá eldri konu sem sækist eftir ástum
unga mannsins. Líf unga parsins
veltur á því að hin þroskaða kona
komist ekki að því að þau eru hjón
en ekki systkin.
Kvikmyndahátíðinni lýkur 21.
september.
Fyrírlesari frá Eþíópíu
Laugardaginn 17. septmber kl.
14.30 flytur Mulugetta Mosissa fyrir-
lestur í Hafnarhúsinu við Tryggva-
götu. f fyrirlestrinum íjallar hann
um reynslu sína af pólitískri kúgun
í Eþíópíu, baráttu fyrir réttindum
Oromofólksins, stjómmálaástand í
Eþíópíu í dag og mannréttindaástand
í landinu.
Dansleikur og upplestur
Laugardagskvöldið 17. september
efnir Amnesty til stórdansleiks í
Rósenbergkjallaranum. Húsið opnar
kl. 20.30. Hljómsveitin Spaðar og
Perlubandið leika fyrir dansi.
Þriðjudaginn 20. september kl.
20.30 verður efnt til upplestrarkvölds
í myndlistarsal Hafnarhússins undir
fyrirsögninni „Úr ríki samviskunn-
ar“. Fjöldi þekktra rithöfunda kemur
fram við það tækifæri.
í tilefni 20 ára starfsafmælis ís-
landsdeildar Amnesty Intemational
kemur út allstórt alþjóðlegt Ijóðasafn
sem Sigurður A. Magnússon hefur
snúið á íslensku. Sömuleiðis skrifar
hann ítarlegan inngang og gerir
grein fyrir skáldunum sem verk eiga
í bókinni. Hún ber heitið „Úr ríki
samviskunnar" og hefur að geyma
130 Ijóð eftir 102 skáld hvaðanæva
úr heiminum, þar á meðal sjö íslensk
skáld. Bókin verður seld í þágu sam-
takanna. Hér er um að ræða verk
sem ekki á sér neina hliðstæðu á
íslenskum bókamarkaði.
Amnesty-miðstöð verður I mynd-
listarsal Hafnarhússins við Tryggva-
götu 15.-25. september. Þar verður
upplýsingamiðlun um starfsemi Am-
nesty Intemational meðan vegg-
spjaldasýningin stendur yfír. Húsið
verður opið kl. 14-22 daglega.
Leikhús frú Emilíu
Ævintýri
Trítils
LEIKHÚS frú Emilíu setti á
síðasta ári upp bamaleikritið
Ævintýri Trítils sem byggt er
á sögu hollenska rithöfundsins
Dick Laan og var það flutt við
góðar undirtektir á höfuðborg-
arsvæðinu og í leikferð um
Norð-Austurland. Sýningin
hefur verið tekin upp að nýju
og verður sýnd áfram í vetur.
Aðstandendur hennar em á
fömm til Inari í Finnlandi dag-
ana 15.-18. september sem
fulltrúar íslands í norrænni
leiklistarhátíð farandleikhúsa.
Farandsýning þessi er eink-
um hugsuð fyrir leikskóla og
yngstu deildir gmnnskóla og
er hún sniðin með þá hugmynd
í huga að bömin séu leidd inn
í töfra leikhússins; þeim er
leyft að kynnast vinnu leikar-
ans, fylgja honum inn í ævin-
týrið og þegar þar er komið,
að gerast þátttakendur í leik-
sýningunni.
Þeir sem'standa að sýning-
unni em: Ása Hlín Svavars-
dóttir leikstjóm og handrits-
gerð, Guðrún S. Haraldsdóttir
og Guðrún Auðunsdóþtir ieik-
mynd og búningar, Ólafur J.
Engilbertsson grímur, Helga
Braga Jónsdóttir leikari,
Kjartan Bjargmundsson leik-
ari og Barði Guðmundsson
Ieikari.
Nýr tón-
listarskóli
NÝI músíkskólinn hefur tekið
til starfa á Laugavegi 163 í
Reykjavík. Sérstök áhersla er
lögð á að kenna rytmíska tón-
list eins og rokk, popp og blús.
Kennt er á rafgítar, gítar,
rafbassa, trommur, saxófón,
flautu og söng.
Nám í Nýja músíkskólanum
er í námskeiðsformi. Er hvert
námskeið 10 vikur í senn og
hljóta nemendur prófskírteini
að því loknu.
Haldnir verða fyrirlestrar á
vegum Nýja músíkskólans um
ýmislegt sem tengist tónlist,
nýjustu tækni og tónlistarvís-
indum. Yfirkennarar við skól-
ann em þeir Bjöm Thoroddsen
gítarleikari, Ásgeir Óskarsson
trommuleikari, Gunnar
Hrafnsson bassaleikari og
Stefán S. Stefánsson saxófón-
leikari og tónfræðikennari.
Innritun stendur nú yfir og
kennsla hefst mánudaginn 19.
september.
Tríó Þóris B.
í Rósenberg
TRÍÓ Þóris
Baldurssonar
mun leika í
kvöld, mið-
vikudags-
kvöld, í Rós-
enbergkjall-
aranum við
Austurstræti. Tríóið er skipað
þeim Þóri Baldurssyni, sem
leikur á hljómborð, Tómasi R.
Einarssyni á bassa og söng-
konunni Ólafíu Hrönn Jóns-
dóttur. Tónlist sveitarinnar er
klassískur jass.
Þau Þórir, Tómas og ólafía
munu skemmta gestum húss-
ins næstu miðvikudagskvöld
og hefst leikur hljómsveitar-
innar ki. 22. Aðgangur er
ókeypis.