Morgunblaðið - 14.01.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1995 C 3
Sónðtur, pölonesa
og Vetrartré
SIF Tulinius fiðluleikari og
Steinunn Bima Ragnarsdóftir
píanóleikari koma fram á fyrstu
tónleikum Styrktarfélags Islensku
óperunnar á árinu. Þeir verða í
Óperunni á morgun, sunnudag, og
hefjast klukkan 14.30. Sónötur eft-
ir Mozart, Brahms og Ysaye eru á
efnisskránni auk pólónesu eftir
Wieniawski og verksins Vetrartré
eftir Jónas Tómasson.
Sif Tulinius lærði hjá Guðnýju
Guðmundsdóttur í Tónlistarskólan-
um í Reykjavík og lauk þaðan ein-
leikaraprófi 1991. Hún tók svo
BM-gráðu við tónlistarháskólann í
Oberlin í Ohio þar sem hún var fram
á síðasta ár hjá Vamos hjónunum.
Nú sækir hún einkatíma hjá Mitc-
hell Stern og Joyce Robbins í New
York. Sif var konsertmeistari
kammersveitar háskólans í Ohio og
hélt þar tvenna einleikstónleika.
Hún hefur tekið þátt í flutningi
nútímatónlistar og leikið á tónleik-
um víðar um Bandaríkin ein og með
öðrum. Og þeir sem fylgdust með
Tónvakakeppni Útvarpsins í fyrra
heyrðu Sif leika.
Steinunn Birna Raganarsdóttir
lauk prófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1980 og meistaragráðu í
píanóleik í Nýja Englandi 1987. Hún
starfaði um tíma á Spáni sem ein-
leikari og í kammerhópum og hefur
komið fram á tónleikum í ýmsum
löndum. Steinunn starfar nú við
Tónlistarskólann í Reykjavík, leikur
mikið á tónleikum og inn á plötur.
Sónöturnar
Tónleikarnir á morgun heijast á
sónötu Mozarts fyrir fiðlu og píanó.
Hún var samin 1784 þegar Mozart
var 28 ára. Þó var hún með síðustu
sónötum hans fyrir þessi hljóðfæri,
en jafnframt ein sú viðamesta.
Sif Tulinius f iðluleik-
ari og Steinunn Birna
Ragnarsdóttir píanó-
leikari koma fram á
styrktartónleikum
íslensku óperunnar
á morgun
Fyrsta fiðlusónata Brahms af
þremur verður líka leikin á tónleik-
unum. Hún er frá sumrinu 1878
þegar tónskáldið var 45 ára. Sónat-
an er oft sögð innhverfari en hinar
tvær en afar ljóðræn. í henni vitnar
Brahms til tveggja af söngljóðum
sínum um regnið og hljóma nætur-
innar.
Eugéne Ysaye var belgískur
fiðluleikari, hljómsveitarstjóri og
tónskáld. Hann fæddist 1858 og lést
rúmlega sextugur árið 1931. Sónöt-
ur hans fyrir einleiksfíðlu urðu sex
talsins. Sif segir að vinsældir þeirra
hafi aukist mikið, enda skemmtileg-
ar og vel skrifaðar.
íslenskt og pólskt
Vetrartré eftir Jónas Tómasson
er einleiksverk fyrir fiðlu. Það var
samið á ísafirði fyrir tólf árum og
höfundurinn segir heiti hennar til-
komið af ýmsum ástæðum. Hann
hafi til dæmis fylgst með tré í garði
fyrir vestan þegar verkið varð til
og svo sé fiðlan úr tré.
1 Pólski fiðluleikarinn og tónskáld-
ið Wieniawski fæddist 1835 og varð
einungis hálffimmtugur. Hann
samdi meðal annars tvo fiðlukon-
serta en einnig mörg stutt glans-
stykki fyrir hljóðfæri sitt. Sif leikur
eitt þeirra á morgun.
í ÞJÓNUSTU ÍSLANDS
Minningar dansks
íslandsvinar
DANSKI læknirinn Knud
Skadhauge (f. 1912) hefur
skrifað endurminningar sínar:
Hvorfor — Fordi. Tilfælde eller
tanke, útg. Borgen.
Skadhauge hefur
víða komið við á
ferli sínum. Eftir
að hann varð pró-
fessor settist hann
ekki í helgan stein.
Hann ferðaðist um
mörg Evrópulönd
og tók þátt í að
sækja stríðsfanga
til búðanna í Neun-
gamme. Eftir stríð
bjó hann um hríð í
London og síðar
Freiburg og á ýms-
um stöðum á Norð-
urlöndum. Dijúgur
hluti endurminn-
inganna segir _frá kynnum hans
af íslandi og íslendingum.
Skadhauge starfaði fyrir
Rauða kross beggja landanna,
Danmerkur og Islands, og það
varð til þess að hann kynntist
mörgum íslenskum stjórnmála-
og embættismönnum. Hann ber
þeim vel söguna, enda virðast
þeir hafa sýnt honum betri hlið-
arnar og Skadhauge ekki einn
þeirra manna sem tileinkar sér
neikvæð eða gagnrýnin viðhorf.
Það er létt yfir bók hans og hún
er skemmtileg aflestrar.
Þjóðargjöf íslendinga
til Dana
Norræn samvinna er Skad-
hauge ofarlega í huga. Hlut ís-
lands gerir hann stóran í Hvor-
for — Fordi. Hann segir til dæm-
is frá þjóðargjöf íslendinga til
Dana eftir stríð. íslendingar
sendu mat og fatnað fyrir fjórar
milljónir danskra króna. Þessu
var safnað á rúmum
tveimur vikum og
lýsir Skadhauge að-
dáun sinni. Að lítið
sem ekkert var
skrifað um gjöfina í
dönsk blöð kennir
Skadhauge beiskju
í garð íslendinga
vegna sambands-
slitanna.
MeðEsjunni til
íslands
Hann gerir sitt til
að skýra viðhorf
lýðveldisins íslands.
Sem fulltrúi Rauða
krossins fer hann til
íslands með Esjunni í júlí 1945,
sögulega ferð með Islendinga
sem höfðu orðið innlyksa í Dan-
mörku á stríðsárunum. Meðal
farþega sem Skadhauge getur
eru Jón Helgason prófessor,
Svavar Guðnason listmálari og
Matthías Jónasson uppeldis-
málafrömuður.
Mikilvæg kynni
A Islandi hittir hann marga
frammámenn og hugstæðastur
verður honum Olafur Thors, þá
forsætis- og utanríkisráðherra.
Skadhauge greinir frá uppruna
Ólafs, manninum og stjórnmála-
skörungnum. Hann telur Ólaf
einn mikilvægasta persónuleika
sem hann hafi komist í kynni við.
J. H.
Knud Skadhauge
Letur og skrift
í Gallerí Greip
EFTIR TORFA JÓNSSON
LISTRITUN eða „kalligrafía“
getur verið hrífandi list þar
sem fegurðin birtist á örlitl-
um fleti. Til þess að ná
þeirri færni sem þessi listgrein
krefst, þarf skrifarinn að beita þol-
inmæði landnemans. Hann verður
að leita aftur til uppruna skriftar-
innar, rannsaka hin ýmsu tímabil
sögunnar og þjálfa sig í beitingu
skriffæra, penna og pensils.
Skrifarinn getur ekki búið til
nýtt stafróf, en hann getur mótr -
letur að kröfum núlímans og þann-
ig fundið nýtt „land“. Við íslend-
ingar getum státað af handrita-
perlum sem skrifarar eins og Hjalti
frá Vatnsfirði útfærðu. í handrita-
deild Landsbókasafns má finna
gersemar eins og kvæði Ólafs á
Söndum og Passíusálma Hallgríms
Péturssonar í eiginhandarriti svo
eitthvað sé nefnft.
Þeir sem unna listritun eða
„kalligrafíu“ eiga því láni að fagna
að geta innan skamms tekið á
móti einum af færustu listrituruin
og leturgerðarmönnum í heiminum
í dag, Julian Waters. Julian er
fæddur í Englandi árið 1957. Móð-
ir hans Sheila Waters er nafntog-
aður listritari. Hún nam sín fræði
við Royal College of Art í London
og var nemandi Dorothy Mahony.
Hinn merki leturfræðingur Edw-
ard Johnston var einn af upphafs-
mönnum listritunar í Englandi og
hafði áhrif víða um heim, m.a. með
bók sinni „Writing and Illuminat-
ing and Lettering" sem kom út
fyrst árið 1906 og hefur verið end-
urprentuð ótal sinnum. Foreldrar
Julú ‘.tust til Bandaríkjanna
1971. Par hefur Julian verið bú-
settur síðan og starfað sem hönn-
uður og listritari í Washington DC.
Julian er því þessi listgrein í blóð
borin. Kennari hans, auk móður
hans, var sjálfur Hermann Zapf.
Julian Waters hefur hlotið mörg
verðlaun í sínu heimalandi svo og
alþjóðleg verðlaun. Meðal við-
skiptavina hans eru National Ge-
ographic og bandaríska póstþjón-
ustan, en fyrir þessi fyrirtæki hef-
ur hann gert letur fyrir bækur,
veggsjöld og frímerki (Bill of Rig-
hts-frímerkin 1989). Julian notar
tölvur fyrir leturuppsetningu, þró-
ar merki („logo‘j og letur. Hann
er ráðgjafi hjá Adobe Systems.
Vinnur nú að hönnun á Multiple
JULIAN Waters heldur sýningu, fyrirlestur og námskeið í
Gallerí Greip.
Breski listamaður-
inn Julian Waters
heldur sýningu, fyr-
irlestur og námskeið
Master-letri fyrir Adobe. Eins og
áður er vikið að hafa verk Julian
unnið verðlaun í mörgum keppnum,
svo sem Type Directors Club, Case
Covers, Print og Calligraphy Revi-
ew. Verk hans hafa birst i mörgum
bókum um letur og listritun. Þá var
árið 1989 gerður sjónvarpsþáttur
um Julian, „Man of Lettei-s“, og
hlaut hann Emmy-verðlaunin.
Verk Julians Waters byggjast
ekki svo ýkja mikið á enskri hefð
í leturgerð, en hann hefur öðlast
djúpan skilning á fagurfræðilegu
handverki. Hánn býr yfir mikilli
þekkingu sem hann hefur fengið
við að líkja eftir gömlum rithönd-
um. Sú vitneskja hefur gert honum
kleift að skapa nútímalegar letur-
gerðir. Hann setur niður hugmynd-
ir sínar með fjaðurpenna að vopni
og beitir hugsun sinni myndrænt
við að laða fram vissar andstæður,
svo sem ljóst/dökkt, eða
mjúkt/hart. Verk hans snúast ekki
eingöngu um einstök grafísk hönn-
unarverk. Tími hans fer mikið í
að þróa letur í þágu prentlistarinn-
ar. Þá er þróun merkja ofarlega á
blaði hjá honum. Kaflafyrirsagnir,
titlar á veggsjöld, auglýsingar,
bækur og tímarit eru á verkefna-
lista hans á hveijum degi. Julian
kennir árlega við Rochester Instit-
ute of Technology, en hann tók
við því starfi af kennara sínum
Hermann Zapf.
Þó að Julian vinni mikið á tölv-
una sína, er stór hluti vinnu hans
bundinn verkfærum eins og penn-
um, penslum, tússi og pappír. Eins
og penninn er tölvan verkfæri til
að þjóna skoðunarþörfinni. Julian
hefur mikla þörf fyrir að tjá sig á
skjótan hátt og hefur lag á að finna
tíma til þess að skapa verk fyrir
sýningar. En þetta er hægara sagt
en gert því hann er umsetinn af
útgefendum og öðrum viðskiptaað-
ilum. Hann hefur náð mikilli færni
við að nota svonefndan „ruling
pen“, en það er einskonar klemmu-
penni sem hægt er að opna eða
skrúfa þannig að hægt er að
stjórna blekstryemi. Þessi penni
er eitt af þessum nútímaverkfær-
um sem gera skrifaranum kleift
að ná áhrifamiklum strokum.
Það er mögum mikið undrunar-
efni að fagmaður á borð við Julian
Waters skuli fást til að halda hér
námskeið og fyrirlestur. Öll undir-
búningsvinnan hefur að mestu
hvílt á Tinnu <
hönnuði og st.i
Greip, en Juh
hingað í boði Ga
íu frænku og FÍ'I
mun Julian halu
u'sdóttur, list-
a hjá Gallerí
aters kemur
v '.veipar, Soff-
i'ann 19. janúar
fvrirlestur um
verk sín á sviði skriftar, letrunar
og leturhönnunar í tölvu í stofu
101 í Odda (Háskóla íslands).
Föstudaginn 20. janúar opnar
hann sýningu á verkum sínum í
Gallerí Greip á Hverfisgötu og
helgina 21. og 22. janúar verður
vinnunámskeið með honum í hús-
næði Hótel- og veitingaskólans á
Hótel Esju.
Höfundur er myndlistarmaður.