Morgunblaðið - 25.02.1995, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 1995 C 3
sínu til að halda friðinn en að end-
ingu er gengið of langt,“ segir Fel-
ix. „Þetta eru krakkar í slag. Ást
Tonys og Maríu er unglingsást,
rétt eins og ást Rómeós og Júlíu.
Eina krafan sem þau gera er að fá
að vera kærustupar."
í tónlistinni er blandað saman
ólíkum stílgerðum enda var Bern-
stein jafnvígur á sígilda tónlist,
djass og dægurtónlist. Eftir hann
liggja m.a. tvær sinfóníur og tónlist
við tvo balletta auk þess sem hann
var heimsþekktur stjómandi. Hann
lést árið 1990.
Útrás í danslnum
En hver er svo boðskapur Sögu
úr Vesturbænum?
„Fordómar og þröngsýni eru eyð-
ingaröfl, ekki bara lestir mannanna.
Reynslan sýnir það og sannar en
samt getum við ekki lært af henni,“
segir- Marta.
Söngleikjaformið kann að virðast
léttvægt en aðalleikararnir eru ekki
á því að það rýri á nokkurn hátt
gildi frásagnarinnar. Sagan sé sí-
gild og textinn vel skrifaður. í tón-
listinni og dönsunum takist að
draga persónurnar sterkari dráttum
en annars hefði orðið. „Dansinn
undirstrikar geysilega vel persón-
urnar," segir Felix. „Menn takast á
í dansi, þeir fá útrás í honum, tjá
tilfinningar sínar og innri vanlíðan
og persónan verður skýrari í dansin-
um.“
Urður Gunnarsdóttir
SLEGIÐ er á þjóðlega strengi á sýningu
Kristínar Jónsdóttur frá Munkaþverá í mið-
sal Kjarvalsstaða. Ullin sveipar íslensk bæjar-
nöfn dulúð og liðast um kalt og viðkvæmt nú-
tímaefni, plexigler. Yrkisefnin eru sótt í tónlist-
ina, söguna og landið, frásögnin hógvær og án
allra láta. Áherslan er á ullina og það hversu
gagnsæ hún er.
Verkin em öll unnin á síðasta ári, þó að
meðgöngutíminn kunni að vera lengri. Verkin
Tokkata, Fúga og Blús eru gerð úr ullartogi
sem er lagt í pípur úr plexigleri og minna á
orgelpípur. Kannski gamla orgelið hennar Krist-
ínar sem hún leikur stöku sinnum á sér til hugar-
hægðar?
„Ég hlusta mikið á tónlist og hún er oft
kveikja að verkum. Á tónleikum sé ég fyrir mér
verk í myndlist, sem kemur sérstaklega fram í
þessum verkum sem byggjast á hrynjandi og
endurtekningum. Ég leita fanga jafnt í tónlist
Bachs og Hándels, sem ljóðasöng."
í öðmm verkum Kristínar er texti hulinn
örþunnum ullarlagði. Sumt er vel læsilegt, ann-
að máð eða hulið. Tilviljunin ræður því að ein-
hverju leyti. „Ég hef unnið með texta frá árinu
1986. Tildrög þess vom þau að eiginmaður
minn, Jón Óskar, vann að bók um dulsmál,
dómsmál yfir konum sem yfírvöld höfðuðu gegn
konum sem fýrirkomið höfðu bömum sínum.
Ég aðstoðaði hann, sat við að skoða gömul
skjöl á Þjóðminjasafninu, sem var erfítt í fyrstu
þar sem textinn var máður og skriftin torlæs.
Smám saman gekk það betur og efni textans
hafði mikil áhrif á mig. Ég vann fyrstu verkin
með textunum út frá setningum og setninga-
brotum sem greyptust í huga mér.“
í lelt að ættaróðalinu
Eitt verkanna á sýningunni á Kjarvalsstöðum
sem tengir ull og texta eru fjórir láréttir fletir
sem Kristín hefur ritað á bæjarnöfn og skipt
þeim niður eftir landsfjórðungum. „Ég skoðaði
bók sem kom út árið 1932 og var skrá yfir
alla bæi í byggð. Ég leitaði svo í símaskrá að
þeim nöfnum sem bæst höfðu við. Ég gat ekki
notað öll nöfnin fjöldans vegna en valdi úr fjöl-
mörg nöfn frá þessu tímabili. Þegar ég skrifa
þau upp, reyni ég að hafa þau í röð eftir hrepp-
um og fylgja leiðinni sem líklegast væri farin.
í þessari upptaln-
ingu ættu flestir
íslendingar að
geta fundið ætta-
róðalið sitt, við erum enn svo nátengd bæjum
og bæjarnöfnum.“
Kristín segist hafa skriftina fremur smáa af
ásettu ráði. „Áhorfandinn verður að rýna í verk-
in til að sjá orðin, þau eru sum staðar ógreini-
leg, annars staðar læsileg. Þetta minnir í raun
á eyðibýlin, sem voru til en eru nú löngu horf-
in. Á bak við hvert nafn er saga og fólk. Mikl-
ar breytingar hafa átt sér stað á hverjum og
einum bæ en nafnið er hið sama.
Það er langt síðan ég fór að hafa áhuga á
bæjarnöfnum. Ég er alin upp á mannmörgu
heimili og kynntist strax í æsku mörgum bæjar-
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
KRISTÍN Jónsdóttir frá Munkaþverá við
verk sitt „Upp“, sem unnið er í ull, olíukrít,
nælonþráð og plexigler. „Verkið er hugsað
sem stigi. Efniviðurinn vísar tii þess að
hann sé ótraustur og laus,“ segir Kristi'n.
Landslag
orðanna
KRISTIN JOIMSDOTTIR FRA MUIMKAÞVERA SYIMIR A KJARVALSSTOÐUM
nöfnum sem tengdust því fólki sem kom heim.
Þegar ég ferðaðist árlega á milli Eyjafjarðar
og Reykjavíkur eftir að ég hóf nám í Handíða-
og myndlistarskólanum gerði ég mér far um
að spytja um nöfn bæjanna sem ég sá á leiðinni."
Leitar þú til fortíðar og í söguna?
„Ég hef gert það en reyni þó að tengja verk-
in nútímanum. Þau eiga að vera tímalaus að
einhveiju leyti en ég leita vissulega fanga í
fortíðinni. Þegar ég vann verkin úr dulsmálunum
fannst mér efnið eiga vel við. Það veitti skjól
og hlýju, huldi hluta textans. í nýjustu verkun-
um er textinn mun skýrari."
Bláminn í verkunum minnir á landið, hafið,
himininn, blámann í fjarska. Kristín talar um
landslag orðanna, blái liturinn eigi samsvorun
svo víða í náttúrunni.
Þrívíð veflist
Kristín segir tilviljun hafa ráðið efnisvali
hennar. Er hún hafi verið í Handíða- og mynd-
listarskólanum hafí valið staðið um fátt annað
en málun. „Þegar ég fór til Kaupmannahafnar
í framhaldsnám langaði mig til að vinna við
þrívíð form en þá var mikil gróska í listiðnaðar-
greinunum á Norðurlöndum, m.a. veflist, sem
nær yfir allt sem gert er úr þræði. Um tíma
velti ég því fyrir mér að leggja stund á Ieirlist
en valdi veflistina, hugsaði sem svo að ég gæti
lifað af henni og haldið áfram að mála í frístund-
um.
Á fyrstu árunum var ég ekki viss um að ég
myndi leggja út í listsköpun í veflistinni. Þegar
ég kom heim úr námi bauðst mér kennsla í
Handíðaskólanum. Ég kenndi hönnun, þrykk
og aðrar aðferðir en vefnað. Fyrstu árin þrykkti •
ég mikið og nær eingöngu myndverk, það gekk
ekkert að selja nytjalistina þar sem fyrir því
var ekki grundvöllur hér á landi. Það var hins
vegar ekki fyrr en fyrir tólf árum að ég fór að
þæfa ullina, hafði rekist á bók um þessa að-
ferð. Þá var ég loksins komin út í það þrívíða
form sem ég hafði alltaf ætlað mér.“
Ævagömul aðferð
Þæfing er rannsóknarefni fornleifafræðinga,
textíllistamanna og listfræðinga. Hún er- talin
elsta aðferð mannsins við að nýta sér dýrahár,
vitað er að hún var notuð á nýsteinöld. Talið
er að þæfing hafi þekkst í Mesópótamíu um
4000 f.Kr. „Hér var þetta notað í hetti og hatta
og söðulþófa en ég man eftir slitrum úr söðul-
þófa á æskuheimili mínu. Þæfíngin leið víða
undir lok þegar vefnaður og pijón kom fram á
sjónarsviðið. Hún þótti ófín og groddaleg en
hefur nú verið endurvakin í myndlist, ekki síst
í Bandaríkjunum, þar sem karlar ekki síður en
konur fást við hana. Ég hef tekið þátt í tveim-
ur alþjóðlegum samsýningum listamanna sem
allir unnu í þæfða ull og voru verkin gjörólík."
Textaverkin vinnur Kristín á þann hátt að
hún vinnur texta á flíselín, sem hún segir sein-
legt verk. Olíukrít er svo notuð til að gefa lit.
Flíselínið er lagt innan í ullarkembur til að ná
fram áferð sem
svipar til velkts
pappírs. „Ég nota
skriftina til að ná
fram grafískri áferð á voðunum, verkin eru í
raun á mörkum grafíkur, skúlptúrs og vatns-
lita.“
Kristín segist að öllum líkindum munu halda
sig við ullina enn um sinn þrátt fyrir að hún
sé þeirrar skoðunar að það sé mörgum lista-
mönnum hollt að skipta um efnivið. Kennarar
hennar í Handíða- og myndlistarskólanum, Val-
gerður Briem og Sverrir Haraldsson, hafi lagt
ríka áherslu á leitina að óhefðbundnum efnivið,
sem hafi verið nýtt á þeim tíma. Sú leit hafi
reynst sér dijúgt veganesti.
Urður Gunnarsdóttir
SYNNÖVE Gahrén kennari leiðbeinir börnum í Safni Bror Hjorth.
að upprunalegu myndmáli. Hann
skoðaði hjá safnara tótem indíána og
Afríkumanna og kynntist í námi sínu
myndmáli Assyríumanna, Etrúra,
Egypta, Maya og Inka og arkaískri
list Grikkja sem hann dáði.
Eftir því sem árin liðu, segir Birg-
itta Spur, varð viðurinn
það efni sem Siguijón
kaus helst að vinna í, hvort
sem um var að ræða eðal-
við frá hitabeltislöndum,
maðksmogna furu úr sjó
eða jafnvel gamla tunnu-
stafi.
Mauno Hartman
Finninn Mauno Hart-
man (f. 1931) er þekktur
fyrir bjálkamyndir sínar
sem margar líkjast hús-
byggingum. Haft er eftir
horiúnf að burðarvirki í
gömlu finnsku timburhúsi sem hann
sá þegar hann sneri heim frá Ítalíu
að loknu námi hafi haft mest áhrif á
hann sem lista-
mann. Hartman
tengir á nýstár-
legan hátt reynslu fínnskra bygginga-
listamanna fyrri kynslóða við innsetn-
ingarverk nútímans.
Landi Hartmans, Juhani Pall-
asmaa, skrifar:
„Að byggja hefur ekki einungis
hagnýtan tilgang, en er líka helgiat-
höfn sem afmarkar stöðu mannsins
í heiminum. Verk Hartmans hafa alls
ekkert hagnýtt gildi. Notagildi þeirra
felst í getunni til að minna okkur á
goðsögulegt inntak bygginga og líf-
fræðilega fortíð okkar sjálfra."
Pallasmaa minnir á að það sé eitt-
hvað yfírnáttúrulegt og töfrandi við
að byggja, hugsun er gerð áþreifan-
leg. Hartman endurspeglar bygging-
argleði og trú á það sem í vændum er.
Bjorn Norgaard
Daninn Bjorn Norgaard
(f. 1947) vakti fyrst at-
hygli með gjörningum sín-
um, en einna minnisstæð-
astur þeirra er Hestafómin
1970. Nargaard starfaði
sem prófessor við Konung-
lega listaháskólann í Kaup-
mannahöfn 1985-94 og er
meðal virtustu myndlistar-
manna Dana.
Þegar Bjorn Norgaard
kom fram á sjöunda ára-
tugnum sáu ný listform
dagsins ljós. Gerningar og
uppákomur urðu áberandi
tjáningarfonn, hefðbundið listaverk
hafði gengið sér til húðar. „Listræn
athöfn varð verkið sjálft“, með orðum
Claus Hagedorn-Olsen safnstjóra í
Horsens. Pólitíski þátturinn setti svip
sinn á verk Norgaards og jafnframt
töfrar og helgisiðir.
Verkin á sýningunni eru fengin að
láni úr opinberum söfnum í Dan-
mörku.
Gunnar Torvund
Norðmaðurinn Gunnar Toi’vund (f.
1948) vinnur eins og hinn danski
starfsbróðir hans í póstmódernískum
anda. Listfræðingurinn Leena Mann-
ila kemst þannig að orði um Torvund:
„Áreynslulaust umgengst hann
margs konar efni og stíltegundir,
ferðast um ýmis skeið listasögunnar
og kannar sameiginlega arfleifð smíð-
isgripa í því skyni að útvega sér efni
sem hann síðan safnar í nýjar sam-
stæður með nýjum tjáningarmáta."
Súrrealismi er Gunnari Torvund
ein af leiðunum til að koma á óvart,
birta ekki einungis það sem menn
vænta af honum. Mannlega samhygð
skortir hann ekki þótt hún klæðist
stundum dularbúningi.
Gunnar Torvund hefur unnið mörg
verk fyrir opinbera aðila. Hann tók
meðal annars þátt í verkefni á Græn-
landi þar sem norrænir myndhöggv-
arar meitla verk sín í fjöllin hjá
bænum Quaqortoq (Julianehaab).
Gunnar Torvund og Mauno Hart-
man verða báðir viðstaddir opnun
sýningarinnar.
Llstasmiðja og fyrirlestur
Listasmiðja
fyrir börn og
unglinga verður
í Hafnarborg 25.
febrúat1 til 3. mars. Synnöve Gahrén
safnakennari frá safni Bror Hjorth
mun leiðbeina börnunum ásamt Jón-
ínu Guðnadóttur leirlistarkonu. Allt
efni sem unnið verður með fá nemend-
ur á staðnum.
Kiillike Montgomery listfræðingur
og forstjóri Bror Hjoith safnsins í
Uppsölum heldur fyrirlestur, sem
hún nefnir Bror Hjorth og kærleikur-
inn, í Hafnarborg 26. febrúar kl. 17.
Saniantekt J. H.
Bjorn Nergaard
FRA PRIMITIVISMA TIL POSTMODERIMISMA
-I-