Morgunblaðið - 29.03.1995, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 29. MARZ 1995 D 7
GREINAR
Hugmyndir að sóknarkvóta
Stjórnun fiskveiða er það mál sem
ber hæst allra mála fyrir íslensku
þjóðina á hveijum tíma, tilvera sjáv-
arþorpanna kringum landið byggist
algerlega á því að vel takist til við
stjórnun veiða og
verndun fiski-
stofna.
Ég hef um nokk-
urt skeið alið með
mér sívaxandi efa-
semdir um ágæti
núgildandi stjóm-
Þorvaldur kerfis fiskveiða, ég
Garðarsson hef við nokkur
tækifæri kynnt
hugmyndir mínar varðandi nýtt kerfi
sem feli í sér grundvallarbreytingar
á stjórnun fiskveiða.
Undanfarin misseri hafa verið að
koma betur og betur í ljós alvarlegir
gallar á núverandi kerfi við stjórnun
veiðanna. Helstu gallarnir eru að
mínu mati eftirfarandi:
Hert refsiákwæði og falleg
plaköt breyta engu
í fyrsta lagi er algerlega óviðun-
andi að búa við kerfi sem leiðir til
þess að fiski sé hent í stórum stíl
dauðum í sjóinn í stað þess að færa
hann að landi og gera úr honum
hámarksverðmæti, þetta verður allt-
af fylgifiskur þess kvótakerfis sem
við notumst við í dag og ég tel að
hert refsiákvæði og falleg plaköt
breyti engu þar um.
I öðru lagi hefur þetta kerfi ekki
dregið úr sókn eins og til var ætl-
ast, kerfið takmarkar aðeins land-
aðan afla í hverri tegund en ekki
úthaldsdagana. Þetta leiðir til þess
að skipunum er haldið út meira og
minna allt árið til að reyna að skrapa
upp einstakar fisktegundir sem skip-
in mega veiða en því sem ekki er til
kvóti fyrir er fleygt í sjóinn eða því
er landað framhjá vigt. Ennfremur
er ljóst að þetta kerfi leiðir til meiri
sóknar eftir því sem ástand fiski-
stofna er verra, vegna þess að þá
tekur það skipin lengri tíma að fiska
upp í leyfilegan kvóta og úthaldsdög-
um fjölgar.
í þriðja lagi stangast úthlutun
kvóta samkvæmt núverandi kerfi á
við veigamikið atriði í lögum um
stjórn fiskveiða þar sem segir að
fiskistofnarnir umhverfís landið séu
sameign þjóðarinnar.
Kvótinn safnast á færrl hendur
í fjórða lagi er ljóst að núverandi
kerfí hefur leitt til þess að kvóti safn-
ast sífellt á færri hendur og til þeirra
stóru, þetta þýðir að togarar ná sí-
fellt til sín stærri hluta en hinir hefð-
bundnu vertíðarbátar sem hafa hald-
ið uppi byggð í hinum dreifðu byggð-
um í gegnum áratugina eru óðum
að hverfa. Um leið gerist það að sum
skip hafa mun meiri kvóta en þau
Þetta eru í stórum dráttum mínar hugmyndir um
æskilegt stjórnkerfi fiskveiða framtíðarinnar,
skrifar Þorvaldur Garðarsson. Hann telur nauð-
synlegt að hægt sé að framselja sóknareiningar
milli skipa til að stuðla að hagræðingu.
geta veitt og er þá öðrum skipum
leigður kvóti á glæpsamlega háu
verði og sjómenn þurfa í slíkum til-
fellum oft að sætta sig við að greiða
jafnvel helming eða meira af rétt-
mætum launum sínum í kvótaleigu.
Um þetta getur aldrei orðið sátt enda
jafnast þetta í sumum tilfellum nán-
ast á við þrælahald fyrri alda.
Þetta eru að mínu mati í örstuttu
máli stærstu gallamir á núverandi
kerfi við stjómun fiskveiða, gallar sem
sumir hveijir eru svo alvarlegir að
alls ekki verður við unað öllu lengur.
Sóknarkvóti
Mín tillaga er sú að í stað núver-
andi aflakvótakerfis verði tekinn upp
sóknarkvóti þar sem hveiju skipi er
úthlutað tilteknum sóknareiningum
eða punktum í stað kvóta í einstökum
tegundum.
Hvert skip þarf síðan mismargar
sóknareiningar til að fá að stunda
veiðar í einn dag, þannig gæti smá-
bátur sem stundar línu- og hand-
færaveiðar þurft eina einingu og stór
togari gæti þurft 50 einingar. Þessar
tölur eru einungis settar upp sem
dæmi. Jafnframt væri hægt að
tengja fjölda sóknareininga á út-
haldsdag við tegund veiðarfæra sem
notuð eru, þannig væri hægt að beina
skipunum á þau veiðarfæri sem
minnstum skaða valda á umhverfinu
og skila besta hráefninu. Þessi sókn-
arkvóti gæti síðan verið framseljan-
legur milli skipa í heilu lagi eða til-
teknum fjölda eininga.
Ég tel að menn þurfi ekki að ótt-
ast stórauknar ijárfestingar til þess
að auka afkastagetu skipanna vegna
þess að fjöldi sóknareininga sem
notaðar eru hvern úthaldsdag yrði
ákveðinn eftir afkastagetu skipanna
svo sem stærð og vélarafli, þannig
stæðu menn frammi fyrir því að
stækki þeir skipið eða auki vélaraflið
þá fjölgar þeim sóknareiningum sem
skipið eyðir á hveijum úthaldsdegi
og sóknarkvóti skipsins endist því
skemur, ég tel að jafnvel myndu
margir setja í skipin minni vélar til
að nýta betur sóknarkvótann.
Aflakvótl á loönuveiðar?
Utgerðarmenn þyrftu að ákveða í
stórum dráttum í upphafi fiskveiðiárs
hvenær og hvemig þeir hygðust nota
sínar sóknareiningar og yrði úthald
þeirra ákveðið í samfelldu tímabili eða
tímabilum, það ætti samt að vera
auðvelt að hafa í kerfinu ákveðinn
sveigjanleika hvað tímabilin varðar.
Sérveiðum eins og humar-, síld-
ar-, loðnu- og rækjuveiðum væri
stýrt með sérstökum sóknareiningum
fyrir þær tegundir. Þó er umhugsun-
arefni hvort til dæmis loðnuveiði
væri betur komin í aflakvóta eins
og nú er enda hentar aflakvóti lík-
lega betur við veiðar á loðnu heldur
en botnfiski. I upphafi væri hægt
að úthiuta skipum sóknareiningum í
hlutfalli við úthald þeirra undanfarin
ár eða þá að miða við núverandi
kvótastöðu þeirra sem eru á kvóta
og aflareynslu krókabátanna undan-
farin 3-4 ár. Einn af kostum þessa
kerfis er að það sameinar að mínu
mati helstu kostina úr þeim tveimur
kerfum sem notuð eru í dag, þ.e.
kvótakerfinu og krókaleyfi smábáta
og ætti því að vera hægt að ná sátt
um að stýra öllum fískveiðiflotanum
með einu og sama kerfinu.
Helstu kostir
Kerfi þetta er hægt að útfæra á
ýmsan máta, en helstu kostir þess
tel ég að séu eftirfarandi.
í fyrsta Iagi: Engum fiski verður
hent og engu verður landað framhjá
vigt, fiskifræðingar munu því í fyrsta
skipti í mörg ár hafa hugmynd um
raunverulega veiði.
í öðru lagi: Sóknin í fiskistofnana
verður takmörkuð og ákveðin fyrir-
fram og tel ég það mun skilvirkari
leið til að byggja upp fiskistofna
heldur en núverandi kerfi þar sem
ekkert tillit er tekið til ágangs veið-
arfæra á miðunum.
Það er nefnilega gagnslítið að
setja skipi ákveðið aflamark t.d. í
þorski ef skipið heldur síðan áfram
veiðum eftir að þorskkvótinn er búinn
og hendir eða landar fram hjá vigt
því sem síðar fæst og veiðir þar af
leiðandi langtum meira en nokkur-
staðar kemur fram.
í þriðja lagi: Þessi aðferð, að út-
hluta sóknareiningum samrýmist
mun betur ákvæði í lögum um stjórn
fiskveiða um eignarrétt á fiskistofn-
unum heldur en núverandi kerfi þar
sem menn öðlast eignarrétt á tilteknu
majgni af óveiddum fiski.
I fjórða lagi: Ekkert skip getur
eignast fleiri sóknareiningar. en sem
nemur úthaldi þess allt árið.
Þetta atriði er mjög mikilvægt og
er í raun eina úrræðið til að hindra
að veiðiheimildir safnist óhóflega á
fárra hendur. Þetta atriði kemur í
veg fyrir að útgerðir safni að sér
langtum meiri veiðiheimildum en þær
geta notað sjálfar og verði sér síðan
úti um leiguliða til að veiða fyrir sig
fiskinn.
í fimmta lagi: Tilfærsla hinna
ýmsu tegunda á milli skipa yrði ekki
lengur fyrir hendi. Kvótabraskið svo-
nefnda myndi því hverfa og deilur
sjómanna og útvegsmanna þar af
leiðandi leysast sjálfkrafa.
Þetta eru í stórum dráttum mínar
hugmyndir um æskilegt stjómkerfi
fiskveiða framtíðarinnar, ég tel nauð-
synlegt að hægt sé að framselja
sóknareiningar milli skipa til að
stuðla að hagræðingu. Þannig er
hægt að leggja óhagkvæmum skip-
um þegar illa árar og gera út önnur
skip allt árið í staðinn, ég tel samt
fullvíst að kvótabrask eins og nú
tíðkast yrði ekki fyrir hendi.
Nú segja sjálfsagt margir að ef
ekki sé kvóti þá verði að setja þak
á einstakar tegundir, það er nú ein-
hvem veginn svo að mörg okkar era
orðin svo föst í kvóta-hugmynda-
fræðinni.
Grunnslóðin aðeins nýtt með
kyrrstæðum veiðarfærum
Því er til að svara að ég tel að
stjómvöld og fiskifræðingar eigi að
ákveða heildarsóknina miðað við
ástand helstu fiskistofna og síðan
megi vernda einstaka stofna ef þurfa
þykir með svæðalokunum þar sem
smáfiskur heldur sig og með út-
færslu togveiðalandhelginnar þar
sem þurfa þykir, annars tel ég að
aflssamsetning yrði svipuð og áður
en kvótakerfinu var komið á.
Ég tel afar brýnt, hvaða stjórn-
kerfi sem við notum við fískiveiðarn-
ar, að grunnslóð verði aðeins nýtt
með kyrrstæðum veiðarfæram, þ.e.
krókum og netum, við verðum að
vemda grannsvæðin og uppeldis-
stöðvamar fyrir togveiðarfærum.
Mér finnst til dæmis hryllilegt að sjá
stóran hluta togaraflotans toga langt
inn á Breiðafjörð á hveiju sumri,
enda má glögglega greina slæm áhrif
togveiðanna á ástand fisksins.
Við hljótum að gera þá forgangs-
kröfu á tímum þegar skerða þarf
fiskveiðar svona mikið að reynt verði
framar öllu öðru að efla þær fiskveið-
ar sem skaða lífríki sjávarins minnst,
skila besta hráefninu og skapa mesta
atvinnu. Ég held að flestir geti verið
sammála um að krókaveiðar smábáta
falla best allra veiða að þessum kröf-
um, okkur ber því að standa vörð
um smábátaútgerð öðru fremur og
sjá til þess að hún haldi velli.
Ég ætla ekki að hafa þetta lengra
að sinni en vona að við berum gæfu
til að umgangast auðlindina skyn-
samlega enda er það undirstaðan
fyrir hagsæld og velmegun í landinu.
Höfundur er skipsijóri
í Þorlákshöfn
Hitt og þetta
Japanir afla
minnaaf
fiski
■ FISK- og skelfiskafli Jap-
ana, sjávarþang meðtalið,
var 13% minni á síðasta ári
en 1998. Var aflinn alls 2,5
miiy ónir tonna og þar af
var sardína um 30%. Makr-
III var 20%, smokkfiskur
12% og annar afli var
Alaskaufsi, geirnefur, tún-
fiskur og hrossamakríll.
Fyrir vikið hafa Japanir
þ'urft að auka innflutning á
flski, meðal annars héðan.
Athugasemd RF
■ Morgunblaðinu hefur
borizt til birtingar eftirfar-
andi athugasemd frá Rann-
sóknarstofnun fiskiðnaðar-
ins:
„Að gefnu tilefni vill
Rannsóknarstofnun fískið-
anaðarins taka eftirfarandi
fram: Stofnunin hefur ekki
á neinn hátt prófað efna-
blönduna „Q one“, hvorki
samsetningu hennar né
virkni. Gögn sem sýna eiga
að efnablandan valdi þvi að
fískur verði hvitari, mýkri
undir tönn og að hann auki
þyngd sína, eru komin frá
framleiðaitdanum, Jóhann-
esi Arasyni, og ber hann
einn ábyrgð á þeim.“
Fyrir hönd Rannsóknar-
stofnunar fiskiðanaðarins
Grímur Valdimarsson.
Rangt nafn
■ ÞATJ mistök urðu við birt-
ingu frásagnar af sjávaraf-_.
urðasýningunni Boston Se-
afood í verinu fyrir viku,
að rangt var farið með nafn
og eigendur Iceland Sea-
food Corporation í Banda-
rikjunum. I frásögn Versins
var fyrirtækið nefnt Iceland
Seafood International og
sagt dótturfyrirtæki Sam-
bands íslenzkra sam-
vinnufélaga. Fyrirtækið
heitir Iceland Seafood
Corporation og er dóttur-
fyrirtæki Íslenzkra sjávar-
afurða. Beðizt er velvirð-
ingar á þessum mistökum
um leið og þau eru leiðrétt.
WlÆkOAUGLYSINGAR
Vélavörður óskast
á 200 lesta (1000 hestöfl) línu- og netaskip
frá Grindavík.
Upplýsingar í síma 92-68755.
Humarbátar
ísfélag Vestmannaeyja hf. óskar eftir humar-
bátum í viðskipti á komandi humarvertíð.
Upplýsingar gefa Sigurður Einarsson eða
Hörður Oskarsson í síma 98-11100.
ísfélag Vestmannaeyja hf.
Fiskiskiptil sölu
Til sölu eru vélskipið Silfurnes SF-99 (1674)
og frystiskipið Andey SF-222. Bæði skipin
seljast með aflahlutdeild.
Lögmenn Garðar og Vilhjálmur,
Hafnargötu 31, Keflavík,
s. 92-11733. Bréfasími92-14733.
Grásleppuleyfi til sölu
Grásleppuleyfi - net - baujur - Elliðarúlla,
sem ný - dýptarmælir - björgunarbátur og
bátur getur fylgt ef menn vilja.
Allar upplýsingar í síma 95-13346 eftir
kl. 19.00.
Útgerðir - úreldingar
Höfum erlendan kaupanda að 14-15 m bát
í góðu standi, helst plastbát. Getum einnig
losað útgerðir við úreldingarbáta úr landi
eftir nánara samkomulagi.
Upplýsingar í símum 92-11980 og 988-18676.
Fullvinnslan hf.
___1 ^
KVéiéTABANKINN
Vantar þorsk og skarkola til leigu og sölu.
Sími 656412, fax 656372, Jón Karlsson.