Morgunblaðið - 08.04.1995, Page 1

JMtangtutltfiifrUk
Treysta konur körlum?
VIÐ HÖFUM lög
hér á landi sem kveða
á um að fullt jafnrétti
skuli rflg'a milli kynj-
anna. Óneitanlega
hafa mörg og löng
skref verið stigin í
rétta átt í jafnréttis-
baráttunni, en því
miður er margt óunnið
og svo virðist sem
okkur hafi hnikað aft-
ur á bak frekar en
áfram á sumum svið-
um, á síðustu árum.
Meðallaun íslenskra
kvenna eru um 70%
af launum karla og
þrátt fyrir að íslenskar
konur á vinnumarkaði séu hlut-
fallslega fleiri en kynsystur þeirra
í nágrannalöndunum, er launamis-
rétti kynjanna langmest á íslandi,
borið saman við hin Norðurlöndin.
Launamunur felur í sér
margþætt misrétti
Launamunur karla og kvenna
er stórt vandamál. Meðan hann
er við lýði er misréttið margþætt:
Konurnar afla einungis hluta af
tekjum karla sem leið-
ir til mismununar inn-
an veggja heimilisins;
þar sem karlmaðurinn
aflar meira þykir
sjálfsagt að hann sinni
störfum utan heimilis
í meiri mæli en konan,
sem leiðir til þess að
hin hefðbundna
verkaskipting í þjóðfé-
Iaginu breytist lítið
sem ekkert. Ef karlar
og konur nytu sam-
bærilegra launa er
næsta öruggt að
störfum utan og innan
heimilis væri jafnar
skipt.
í skýrslu Jafnréttisráðs frá ár-
inu 1990 kemur fram, að mikið
sé um það að konur, sem hlotið
hafa kosningu í sveitarstjórnir,
ákveði eftir eitt kjörtímabil að
gefa ekki kost á sér á ný. Þetta
er að vísu ekki algilt og eflaust
margar ástæður fyrir því að kon-
ur veigra sér við að fara í fram-
boð aftur. í fyrrgreindri skýrslu
kemur þó fram að samkvæmt
rannsóknum sé ein meginástæða
Sj álfstæðisflokkur-
inn er, segir Inga Dóra
Sigfúsdóttir, besta
leiðarljósið í jafn-
réttismálum.
þessa tímaskortur. Konurnar hafi
ekki þann tíma, sem þær þurfi,
til að geta sinnt sveitarstjórnar-
störfunum á þann hátt sem þær
telji nauðsynlegan. I bæklingi sem
Hagstofan gaf út í vetur og nefn-
ist „Konur og karlar“ kemur í ljós
að ábyrgð á heimilishaldi hvílir
enn mest á herðum kvenna. Þær
verja að meðaltali 19 klukku-
stundum á viku til heimilisstarfa
en karlar 6 stundum. Þá veija um
70% kvenna 10 stundum eða fleiri
til heimilisstarfa en aðeins 17%
karla.
Karlar ekki síðri uppalendur
Tvöfalt vinnuálag kvenna á við
karla er ósanngjarnt. Því verður
að breyta - aukin ábyrgð karla á
heimilum er nauðsynleg. En þar
kemur til kasta kvenna, ekki síður
en karla. Er ekki hugsanlegt, að
með því að veita karlmönnum hlut-
deild í ábyrgð á heimilishaldi og
umönnun barna - væri stórt skref
stigið í rétta átt? Eitt sinn þegar
ég var að viðra þessa skoðun við
konu sem telur sig vera feminista
og hefur skrifað margar greinar
í blöð um málefni kvenna, - leit
hún á mig, benti á litla dóttur sína
og sagði: „Þegar hún er veik, á
ég þá að láta pabba hennar vera
hjá henni - áttu við það?“ Mér
varð svara fátt, enda lýsti svipur
konunnar ekki einungte undrun,
heldur beinlínis óhug! Á þessari
hugsun þarf að verða breyting,
ekki síst þegar tekið er tillit til
þess að fjölmargar rannsóknir
hafa leitt í ljós að karlar eru ekki
síðri uppalendur en konur. Konur
verða að treysta karlmönnum til
að sinna þeim hlutverkum sem
samkvæmt hefðinni hafa verið
kvenna einna í gegnum tíðina.
Athyglisverð niðurstaða, þessu
tengd, kemur fram í nýrri könnun
Félagsvísindastofnunar á launam-
un kynjanna. Velflestir karlanna
Inga Dóra
Sigfúsdóttir
töldu að almennur áhugi ríkti
meðal karla, að minnsta kosti
meðal yngri karla, til að draga úr
vinnu og sinna fjölskyldu meira
en nú er. Ungir karlar, sem rætt
var við, töldu á hinn bóginn litlar
líkur á að karlmenn gætu sinnt
bömum og heimili í ríkari mæli
fyrr en kynslóðaskipti hefðu orðið
meðal stjórnenda, sem flestir
hefðu mjög gamaldags viðhorf.
Manneskjur - einstaklingar
Hvaða áherslur eru vænlegastar
til árangurs í jafnréttisbaráttunni?
Sjálfstæðar konur leggja áherslu
á að litið sé á konur sem manneskj-
ur - einstaklinga - sem hvorki
séu betri né verri en karlmenn -
og gera kröfu um jafnrétti - ein-
faldlega á grundvelli þess að jafn-
rétti er sjálfsögð mannréttindi.
Hugmyndir um gæsku og valda-
leysi konunnar, og vonsku karl-
mannsins, sem mikið hefur borið
á í kvennabaráttu undanfarna ára-
tugi, hafa að okkar mati neikvæð
áhrif í baráttunni fyrir jafnrétti
kynjanna. Það er skoðun Sjálf-
stæðra kvenna að stefna Sjálf-
stæðisflokksins - þar sem sjálf-
stæði og frelsi einstaklinga er
grundvallaratriði, - sé besta leið-
arljósið á leiðinni að settu marki
í jafnréttismálum.
Höfundur starfar með
Sjálfstæðum konum.
Að lofa launahækkun en
lögbinda launalækkun
í kosningabarátt-
unni að undanförnu
hafa sumir frambjóð-
endur lagt sig fram um
að rangtúlka nýgerða
kjarasamninga og m.a.
haldið því fram að þeir
sem hafa hæstu laun-
in, fái mest út úr
samningunum. Þetta
er rangt eins og kom
fram í grein minni í
Morgunblaðinu 25.
mars sl.
Það hefur vakið sér-
staka athygli að for-
maður Þjóðvaka, Jó-
hanna Sigurðardóttir,
hefur haldið þessu
fram og jafnframt reynt að gera
verkalýðshreyfinguna tortryggi-
lega í þessu sambandi. Jóhanna og
fylgisveinar hennar, m.a. Ágúst
Einarsson, sem er þekktur fyrir að
berja niður kröfur láglaunafólks,
tala eins og þau séu sérstakir tals-
menn lægstlaunaða fólksins í land-
inu, og þess vegna eigi láglauna-
fólkið að kjósa Þjóðvaka.
Af þessu tilefni er rétt að minna
á, að Jóhanna Sigurðardóttir, hefur
í tvígang átt aðild að setningu
bráðabirgðalaga, sem ógiltu gild-
andi kjarasamninga og komu í veg
fyrir hækkun umsamdra launa-
taxta, þ.m. talið launataxta lægst-
launaða fólksins, sem mikill fjöldi
kvenna tekur laun eft-
ir.
Þann 28. september
1988 setti ríkisstjórn
Steingríms Hermanns-
sonar bráðabirgðalög,
sem bönnuðu 4%
launahækkun, sem
koma átti til fram-
kvæmda í tveimur
áföngum haustið
1988, samkvæmt kja-
rasamningum. Þessi
launaskerðing bitnaði
á öllum launþegum, þó
sérstaklega þeim sem
voru á lægstu töxtun-
um. Lægstu taxtamir
eru í dag á bilinu frá
50 til 60 þúsund kr. á mánuði og
eru það konur, í miklum meiri-
hluta, sem taka laun eftir þeim.
Verzlunarfólk hafði fórnað nærri
hálfsmánaðar launum til að ná
þessu lítilræði fram, sem afnumið
var síðan með lögum. Jóhanna Sig-
urðardóttir sat í ríkisstjóminni, sem
Ólafur Ragnar
Grímsson notaði valdið,
segir Magnús L.
Sveinsson, til að lög-
binda launalækkun.
setti þesi lög á láglaunafóikið í
landinu.
Þann 3. ágúst 1990 setti sama
ríkisstjórn bráðabirgðalög og ógilti
kjarasamning, sem ríkisstjórnin
hafði gert við BHMR í maí 1989
um 4,5% launahækkun, sem koma
átti til framkvæmda 1. júlí 1990.
Þáverandi fjármálaráðherra, Ólafur
Ragnar Grímsson, hafði lýst þessum
samningi sem tímamótasamningi!
Félagsmenn BHMR höfðu verið 6
vikur í verkfalli áður en samningar
tókust. Jóhanna Sigurðardóttir tók
þátt í þessari lagasetningu á lág-
launafólk. Eftir lagasetninguna
sendu Samtök kvenna á vinnumark-
aði frá sér tilkynningu þar sem for-
dæmd var harðlega lagasetning sem
ógilti gerða kjarasamninga.
„Orð og efndir skulu fara sam-
an“ er slagorð sem Þjóðvaki hefur
borið fyrir sig í kosningabarátt-
unni. Ég tek undir þessi orð, en
því miður fer of lítið fyrir því að
stjómmálamenn fari eftir þeim. Það
gera þeir stjórnmálamenn ekki,
sem segjast vera sérstakir tals-
menn láglaunafólksins, biðja um
umboð til að fá vald til að tryggja
því betri kjör, en nota valdið til að
lögbinda launalækkanir hjá þessu
sama fólki.
Höfundur skipar 10. sæti á
framboðslista Sjdlfstæðisflokksins
í Reykjavík.
Magnús L.
Sveinsson
Loforð og efnd-
ir Kvennalistans
ALLT frá stofnun
Kvennalistans hafa
launamálin verið eitt
helsta áherslumálið.
Þingkonur Kvenna-
listans hafa á Alþingi
lagt fram fjölda til-
lagna sem miða að því
að leiðrétta launamis-
réttið. Hingað til höf-
um við talað fyrir
daufum eyrum og ekki
fengið stuðning við til-
lögur okkar. Sem
dæmi um vil ég nefna:
* Lögbinding lág-
markslauna 1986,
1987, 1988.
* Viðmiðun lág-
markslauna við framfærslu-
kostnað 1994.
* Endurmat á störfum kvenna
1986, 1987.
* Endurmat á launakerfi ríkisins
1993, 1994.
Hingað til höfum
við talað fyrir daufum
eyrum, segir Kristín
Einarsdóttir, og ekki
fengið stuðning við
tillögur okkar.
* Stytting vinnutíma
1991, 1993.
* Sveigjanlegur
vinnutími 1991, 1993.
* Fæðingarorlof í 6
mánuði 1983, 1984,
1986.
* Fæðingarorlof í 9
mánuði 1989, 1994.
* Heimilisstörf verði
metin til starfsreynslu
1984, 1986.
* Lífeyrisréttindi
heimavinnandi hús-
mæðra 1986, 1987.
* Endurmat á störf-
um kennara 1984.
* Hækkun barnalíf-
eyris og meðlags
1991.
Nú heyrum við sem betur fer
að stjórnmálaumræðan hefur í
auknum mæli snúist um þessi
mál og hafa þau verið meira áber-
andi í þessari kosningabaráttu en
nokkru sinni áður. En hvers vegna
ætti nokkur að geta treyst því
að þetta verði mál sem flokkarnir
setji í öndvegi eftir kosningar?
Verða þau ekki bara sett ofan í
skúffu strax á sunnudaginn? Þú
getur treyst því að þetta eru mál
sem Kvennalistinn leggur áherslu
á einnig eftir 8. apríl.
Höfundur er þingkona
K vennalistans.
Kristín
Einarsdóttir