Morgunblaðið - 07.07.1995, Blaðsíða 4

4 B FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1995 B 5
DAGLEGT LÍF
DAGLEGT LIF
Lengst af var ekki
hirt um að varðveita kvennarit
OFGAFULLI rússneski þjóðermssmnmn, Vladimir
Zhirinovskij', í gnfubaði. Hann á fjögur börn.
Sæðisfrumur
geta lamast í gufubaði
SVO virðist sem tengsl geti verið
milli fijósemi og tíðra gufubaða.
Reyndar er langt síðan sannað var
að mikill hiti dregur úr myndun
sæðisfruma og er einnig talið að
hreyfigeta þeirra skerðist við mik-
inn hita.
Ævaforn getnaðarvörn
„Hiti er ævagömul japönsk
getnaðarvörn," segir Guðjón Har-
aldsson, sérfræðingur í þvagfæra-
lækningum. „Japanir hafa löngum
farið í sjóðandi heitt bað fyrir
samfarir, til að draga
úr líkum á getnaði.
Ég myndi þó telja
vafasamt að treysta á
heitt bað sem getn-
aðarvörn. Þeir sem
eiga við óftjósemis-
vanda að stríða ættu
að gæta sín að ofnota
ekki gufubað.
Spænski læknirinn
Fernando Cruz sem
eins og Guðjón er sér-
fræðingur í þvagfæra-
lækningur, fyllyrti ný-
lega í viðtali við blaðið
The European að oft
mætti rekja ófrjósemi
til of mikilla gufubaða. í blaðinu
er haft eftir honum að þeir sem
stundi gufuböð af miklum móð
myndi ekki aðeins færri sæðisfrum-
ur en aðrir, heldur séu frumur
þeirra einnig lakari að gæðum.
Konur eru einnig varaðar við
of miklum gufuböðum, þar sem
þau geti valdið auknum blæðing-
um. Alonso Vidal, kvensjúkdóma-
læknir við La Paz-sjúkrahúsið í
Madrid heldur því fram að of mik-
ill hiti geti komið í veg fyrir egg-
los og þar með getnað.
Skammgóður vermfr
að léttast í gufubaðl
Bandarískar rannsóknir, sem
sagt er frá í The European, benda
til þess að börn kvenna sem fara
SÆÐISMYNDUN er jöfn og þétt og tekur
þroskaferillinn um 7 vikur.
oft í gufubað, eigi frekar á hættu
að fæðast með klofinn hrygg
vegna ofhitunar í móðurkviði. Eru
þungaðar konur því varaðar við
tíðum gufuböðum og sömuleiðis
eru þær sem vilja eignast börn
OF MIKILL
hiti er sagður
geta haft skaðvænleg
áhrif á fóstur.
hvattar til að vera ekki lengur en
15 mínútur í einu.
í The European segir að það
sé skammgóður vermir að léttast
í gufubaði, því fita renni ekki af
skrokknum, heldur sé aðeins um
vökvatap að ræða. „Að gufubaði
loknu þarf að bæta vökvatapið upp
og þá kemur kemur þyngdin aftur.
Sviti er náttúruleg leið líkamans
til að kæla sig og þegar við svitn:
um kólnar yfirborð húðarinnar. í
gufubaðsklefa er hiti hins vegar
svo hár, að hann sér um uppguf-
un, en ekki líkaminn sjálfur. Þá
breytist líkamsstarfsemin og sam-
setning eggjahvítuefna tekur
breytingum sem ekki gengur til
baka. Þar að auki þykknar vökvi
í líkamanum, þar með talið blóð
og það getur aukið líkur á hjartaá-
falli.“
Rætt er við dr. William Keat-
inge, sem segir að mikill hiti hafí
verri áhrif á þá sem búa í köldu
loftslagi, enda skipti aðlögun
miklu máli. „Það útskýrir hvers
vegna líklegra er að Finni deyi í
hitabylgju en Sikileyingur.“ Hann
bendir jafnframt á að í Finnlandi
sé hefð fyrir gufuböðum og Finnar
séu vanir þeim. „Þegar þeim er
orðið vel heitt fara þeir út. Þeir
sem ekki eru jafn vanir gufuböðum
hafa tilhneigingu til að vera of
lengi í einu.“
Blautgufa sögö betrl
Blautgufa, einnig þekkt sem
tyrkneskt gufubað, er sögð vera
betri kostur en þurrt gufubað, eða
sána, enda ekki eins harkaleg að-
för að starfsemi líkamans.
Blauigufa nýtur vaxandi vinsælda
í Evrópu og er til að mynda orðin
talsvert útbreidd í Hollandi.
Til að venjast gufubaði er mælt
með því að fólk byiji á að fara í
28 gráðu heita blautgufu í 10
mínútur í senn og lengi síðan tím-
ann í 20-30 mínútur í allt að 45
gráðu hita. Þeir sem orðnir eru
vanir blautgufu geta verið í allt
að 60 gráðu hita. Ekki er mælt
með því að kæla líkamann snöggt
niður með köldu vatni, heldur er
ráðlagt að leyfa líkamanum að
kólna smám saman og gjarnan
fara í nudd á meðan.
Hitastig líkamans ætti
aldrei að fara yfir 40
gráður í gufubaði.
Brynja Tomer
Vildi ekki fara í
Á HJARÐARHAGA, á heimili Önnu Sigurðar-
Cb dóttur, er Kvennasögusafn íslands. Þar hefur
35 það verið frá því það var stofnað fyrsta dag
Salþjóða kvennaársins, 1. janúar 1975. Anna
Sigurðardóttir er einn af stofnendum og aðal-
frumkvöðull safnsins. Hún tekur á móti mér
með björtu brosi og réttir mér gestabók og
55 býður mér sæti í mjúkum hægindastól. Ég bið
3 hana að segja mér frá stofnun safnsins.
„Sameinuðu þjóðirnar boðuðu til alþjóða
■S kvennaárs árið 1975 að frumkvæði kvennahreyf-
inga á Vesturlöndum og af því tilefni stofnuðum
við, ég og tvær aðrar konur, bókasafnsfræðing-
*~ amir Else Mia Einarsdóttir og Svanlaug Baldurs-
dóttir, Kvennasögusafn íslands.
SS Markmið kvennasögusafnsins er að safna og
varðveita hvers konar prentað mál um konur
35 að fornu og nýju og önnur málefni sem konur
KJ varðar sérstaklega, svo sem lög og framkvæmd
J þeirra og siðvenjur. Það á við bækur og rit
■5 eftir konur, án tillits til efnis, óprentuð handrit
og bréf kvenna svo
og önnur skjöl þeirra
eða afrit af þeim og
aðra vitneskju um líf
íslenskra kvenna og
störf á ýmsum svið-
um þjóðlífsins, fund-
argerðir, starfs-
skýrslur og skjöl
kvenfélaga, annarra
samtaka kvenna og
blandaðra félaga,
þeirra sem ekki eiga
vísa örugga framtíð-
arvarðveislu annars
staðar. Ennfremur
ljósmyndir, segul-
bönd, hljómplötur og
allt sem viðkemur
störfum, áhugamál-
um og baráttumálum
kvenna."
Stofnskrá safnsins
er ítarleg og eru þar
ákvæði um skráningu
og flokkun og að
markmið safnsins sé að greiða fyrir áhugafólki um
sögu íslenskra kvenna og veita því aðstoð við að afla
heimilda og miðla þekkingu um sögu kvenna.
Áttl miklö safn fyrir
stofnun kvennasögusafnsins
Anna Sigurðardóttir hefur lengi haft áhuga á því
sem skrifað er og viðkemur konum og átti hún gott
einkasafn áður en Kvennasögusafn íslands var stofn-
að. Safn hennar varð að stofngrunni þess.
„Ekki var vanþörf á kvennasögusafni því að lengst
af var ekki svo mjög hirt um að varðveita kvenna-
rit, eins og Valborg Bentsdóttir komst að þegar hún
var að undirbúa afmælissýningu Kvenréttindafélags
íslands 50 ára árið 1957. Það var sýning á bókmennt-
um, myndlist og listiðnaði kvenna á íslandi í tilefni
afmælisins. Valborg reyndi að hafa uppi á flestum
ritum sem gefin höfðu verið út af konum en fljótt
kom í ljós að sum þekkt tímarit fundust ekki á söfn-
um, jafnvel ekki á Landsbókasafninu.
Þetta er ekki einsdæmi. Oft vill þáttur kvenna
gleymast, hvort sem er í atvinnulífi eða í menningar-
lífi. Kvennabaráttan hefur m.a. snúist um að reyna
að fá konum þá viðurkenningu sein þær verðskulda.
Meðal annars þess vegna var kvennasögusafnið
stofnað.
Efni berst til safnsins víða að. Stundum gefa
höfundar verk sín. Sumir kvenrithöfundar standa í
þeirri trú að skáldverk þeirra séu ekki og geti ekki
verið kvennasögulegt efni og er það leiður misskiln-
ingur. Kvennasögusöfn á Norðurlöndum og annars
staðar frá hafa samband sín á milli og gefa hveiju
öðru ýmis rit, t.d. er kvennasögusafn í Baskalandi
á Spáni sem sendir safninu reglulega bækur og
kvennarit. Þjóðhátíðarsjóður hefur einnig nokkrum
sinnum styrkt safnið, en annar fjárstyrkur hefur
verið sáralítill."
Kvennasögurit eftir
Önnu Sigurðardóttur
Anna Sigurðardóttir, sem nú er 86 ára, hefur
skrifað sagnfræðirit um stöðu kvenná fyrr og nú.
Ritsmíðin Úr veröld kvenna — Barnsburður birtist
í ritinu Ljósmæður á íslandi II. bindi sem kom út
1984 í tilefni 60 ára afmælis Ljósmæðrafélags ís-
lands. Vinna kvenna á íslandi í 1100 ár var gefið
út 1985. Þar er leitast við að draga upp sannar
myndir úr daglegu
lífi kvenna, af vinnu
þeirra og erfiðleikum
við vinnuna. „Saga
kvenna birtist yfir-
leitt sem leifturmynd
eða brotabrot innan
um karlasöguna, oft
eins og í framhjá-
hlaupi," segir Anna í
formála að bókinni.
Allt hafði annan róm
áður í páfadóm kom
út 1988 og er um
nunnuklaustur á ís-
landi og kristnisögu,
m.a. út frá sjónarhóli
kvenna. Anna hefur
einnig tekið saman
Ártöl og áfangar í
sögu íslenskra
kvenna frá 1746 til
1975 og er það um
ýmsa merka atburði
og tímasetningar
innan íslensku
kvennasögunnar, eins og hvenær fyrsta bókin eftir
konu kom út, stofnun Kvennaskólans, hvenær konur
fá kosningarrétt svo fátt eitt sé nefnt. Auk þess
hafa birst eftir Önnu ýmsar ritgerðir og greinar í
tímaritum.
Kvennasögusaf nið flytur
brátt í Þjóðarbókhlöðuna
Kvennasögusafnið stendur nú á tímamótum og
fer frá Hjarðarhaganum í íjóðarbókhlöðuna. Þegar
safnið var stofnað var strax ákveðið að Þjóðarbók-
hlaðan yrði framtíðarstaður þess. Nú hefur starfað
áhugamannahópur í nokkur ár sem keppir að því
að koma safninu á sinn framtíðarstað í Þjóðarbók-
hlöðu, en þar kemur það til með að vera sérdeild á
safninu og heldur sérheiti sínu. Þar til að þeir flutn-
ingar fara fram verður kvennasögusafnið heima hjá
Önnu eins og það hefur alltaf verið. ■
Þórdís Hadda Yngvadóttir
Morgunblaðið/Golli
ANNA Sigurðardóttir á heimili sínu og
vinnustað, Kvennasögusafni Islands.
herinn og endaði í fiski á íslandi
fundnir upp á nýtt
HILLUR ogj'afnvel koj'ur geta
orðið fínustu fataskápar eða
hirslur fyrir hvaðeina. Með því
einfaldlega að tjalda fyrir hlið-
arnar og festa stöng fyrir herða-
tré efst ef ekki eru hillur uppúr
og niðrúr. Þetta er flj'ótleg
skápasmíði og hér fylgja nokkrar
hugmyndir um útkornu. Þær
byggjast allar á rúllutjöldum en
vitanlega má hengja efnið efst á
hilluna og taka það til hliðar eða
saman í miðju með bandi með
fallegri tölu eða frönskum renni-
lás. ■
Morgunblaðið/BT
MAARTEN Voorhoave, bareigandi, með
gamla forsíðumynd af sjálfum sér.
FJÖR hjá fastagestum á Café
de Pels í Amsterdam.
en ekki viljað gegna her-
þjónustu. „Þá var hægt
að fá undanþágu með því
að flytja af landi brott í
fimm ár. Ég ákvað að
gera það og hélt til Dan-
merkur og Noregs, þar
sem ég vann í fjögur ár.
Þegar mér var neitað um
framlengingu á atvinnu-
og landvistarleyfi, ákvað
ég að fara bara aftur til
Hollands og láta mig hafa
að gegna herþjónustu. Við
höfnina í Bergen, þar sem
ég ætlaði að taka skip til
Hollands, rakst ég á ís-
lenskt skip á leið til ís-
lands. Ég fékk pláss og
endaði í Grundarfirði."
— Hvað gerðirðu á
þar?
„Ég vann aðallega í
fiski og svo var ég skotinn
í dóttur kaupfélagsstjór-
ans. Mér líkaði mjög vel
við íslendinga og þótti
þjóðin bæði umburðarlynd
og skemmtileg. Það var
alveg sama upp á hveiju
ég fann, enginn setti út á
það. Menn ypptu bara öxl-
um, ég var útlendingur og
það var næg skýring. Einn
daginn rakaði ég til dæmis
af mér allt hárið. Það var
áður en ég varð sköllóttur
og áður en það varð tíska
að snoða eða raka á sér
kollinn. Engum í Grund-
arfírði virtist finnast þetta
uppátæki fíflalegt. Ég
kunni vel að meta þetta
umburðarlyndi."
Meö alvöru körlum
ásjó
Maarten segist hafa
orðið þreyttur á að orma-
hreinsa fisk og hafi því
orðið sér úti um pláss á
skipi. „Sjómenn eru dug-
legir. Þetta voru alvöru
karlar, sem voru með mér
á sjó, og mér fannst vinn-
an mjög erfíð, þótt hún
væri lærdómsrík."
Meðan hann var hér,
birtist stór mynd af hon-
um á forsíðu Dagblaðsins og hana geymir
hann vandlega. „Mér þótti gaman á Islandi
og geymi góðar minningar þaðan. Ég er bú-
inn að vera lengi á leiðinni aftur og læt von-
andi verða af því fyrr en síðar. Það er langt
síðan ég ákvað að tvennt skyldi ég þó ekki
gera, þegar ég færi aftur til íslands; vinna
í fiski og drekka kláravín. Fyrst kláravín er
ekki framleitt lengur, þarf ég bara að passsa
mig á að halda mig í hæfilegri fjarlægð frá
fiskvinnslustöðvum. “
Brynja Tomer
Fataskápar
„ER ÞETTA íslenska sem
þið talið?“ spyr sköllóttur
maður okkur, tvo ferðafé-
laga, sem fyrir tilviljun
höfðum rölt inn á barinn
Café de Pels við Huid-
enstraat í miðbæ Amst-
erdam. Við kinkum kolli
og fer sá sköllótti þá fram
á að bjóða drykk til að
geta skálað fyrir því.
„Ég bjó á Islandi í eitt
ár, 1977,“ svarar hann,
þegar hann er rukkaður
um skýringar. Hann heitir
Maarten Voorhoave og er
eigandi barsins. „Ég vann
hér í átta ár áður en ég
keypti staðinn og hef nú
rekið hann í sjö ár.“ Hann
drekkur stíft, reykir tals-
vert, talar ekki mikið, en
segist hafa verið á fót-
boltaleik. Liðið sitt hafi
tapað.
Viðskiptavinir staðar-
ins líta út fyrir að vera
fastagestir og Maarten
staðfestir það. „Hingað
koma margir blaðamenn
og listamenn. Margir
þeirra hafa komið hingað
reglulega frá því ég hóf
störf hér fyrir 15 árum.
Sjáðu myndirnar þarna,“
segir hann og bendir á
vegg þakinn listaverkum.
„Listamenn eru oft blank-
ir. Ef þeir geta ekki borg-
að, fæ ég listaverk hjá
þeim í staðinn."
Hann býður aftur í glas
og lætur færa sér
vodkaflösku beint úr
frystikistunni. „Drekkið
þið ennþá kláravín á laug-
ardagskvöldum?" — Nei,
það er ekki framleitt leng-
ur. „Gott, því það var ekki
góður drykkur.“
Flmm ár aö heiman
Þegar líða fer á kvöldið
og vodka-flöskuna, losnar
um málbeinið. Maarten
segist hafa fengið kvaðn-
ingu í herinn, um 1973,
eins og aðrir ungir menn,