Morgunblaðið - 09.09.1995, Blaðsíða 6

6 C LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Leiklistarhátíð
aldarinnar?
DAGANA 22.-27. ágúst sl.
var haldin einstæð leiklist-
arhátíð í Delfi í Grikklandi
og er vandséð að leiklistar-
viðburður af svipuðu tagi hafi nokkru
sinni átt sér stað fyrr. Þama var
fjallað um einn merkasta menningar-
arf mannkyns, fomgríska harmleiki
og gamanleiki og kallaðir til þings
ýmsir fremstu sérfræðingar heims í
grískum bókmenntum og nokkrir
þekktustu leikhúsmenn heims, sem
fengist hafa við grísk leikrit að und-
anfomu. Leikhúsmennimir stóðu
ýmist fyrir leiksmiðjum, þar sem
þeir lýstu aðferðum sínum, ellegar
var beinlínis um leiksýningar að
ræða, sem þeir stýrðu.
Meðal þeirra, sem tóku þátt í þess-
ari hátíð voru leikstjóramir Robert
Wilson, Yuri Ljubimow, Tadashi
Suzuki, Toni Hartrisson, Anatoly
Vassiliev og Grikkimir Vassilis
Papavassiliou og Theodoros
Terzopuulous, fræðimennimir James
Diggle frá Cambridge og Charles
Siegel frá Harward og fjöldi fólks,
sem stendur fyrir leiklistarhátíðum
um víða veröld. Og þama mátti heyra
eða sjá tii nokkurra þeirra leik-
kvenna, sem mest orð fer af fýrir
túlkun á grískum kvenhetjum og
skal þar fremst nefna Aspasiu Papat-
hanassiou, sem er nánast orðin goð-
sögn fyrir leik sinn, arftaka hennar
í gríska leikhúsheiminum, Lydiu
Konradiou, Nuriu Espert frá Spáni,
Ölu Demidovu frá Rússlandi og Hir-
ako Takahashi frá Japan. Var dálítið
sérstæð tilfinning að sjá þennan leik-
kvennahóp saman kominn, þegar
verið var að útlista vinnuaðferðimar
í leiksmiðjunum.
Margvísleg starfsemi
Hátíðin var haldin á vegum Evr-
ópsku menningarstofnunarinnar í
Delfi, en sá sem hér heldur á penna,
hefur setið í stjóm þeirra stofnunar
fyrir hönd Evrópuráðsins nú um
nokkurra ára skeið. Stofnunin hefur
skrifstofur í Aþenu, en rekur ráð-
stefnusetur í Delfi og stendur þar
fyrir margvislegri starfsemi, ýmist
ein sér eða í samvinnu við aðra að-
ila, auk þess, sem ráðstefnusalir em
leigðir út öðmm, þegar ástæða þyk-
ir til. Er þá íjallað um allt milli him-
ins og jarðar, allt frá grískri heim-
speki til pólitísks vanda á Balk-
anskaga í dag, þama em alþjóðleg
námskeið og ráðstefnur, m.a. er
Evrópuráðið þama meðal annars
árlega með námskeið í stjómun
menningarstofnana. í þetta sinn var
efnt til samvinnu við svonefnda ný-
stofnaða Ólympíunefnd leiklistarinn-
ar og em í stjóm hennar einmitt
sumir af þeim leiksljórum, sem hér
að framan vora nefndir og bám
uppi hátiðina, svo og leikskáldið
Heiner Miiller. Næstu „ólympíuleik-
ar“ í leiklistarheiminum verða svo í
Japan 1998.
Leitun mun á glæsilegri umgjörð
til slíkra hátíðarhalda. Delfi er sá
staður í Grikklandi sem Grikkjum til
foma var helgastur og mun svo enn.
Rústir hinna gömlu hofa
þar sem Apollo var sér-
staklega dýrkaður standa
í sólvermdri hlíð með út-
sýni til Kórintufióa, þama
var véfréttin og þama er
Kastellulindin, sem allra heilsu bæt-
ir, gamla leikhúsið og íþróttavöllur-
inn. Ekki er leyft að leika í gamla
leikhúsinu og því er annar endi
íþróttavallarins skermaður af efst í
hlíðinni og þar fóm fram flestar leik-
sýningamar. Áhorfendur sitja í hálf-
hring að fomum sið og ljóskastarar
nútímans varpa bjarma á hamra-
veggina og stórfuramar og auka á
ævintýraljómann. Það eins og mynd-
ast tengsl við eilífðina enn frekar en
í öðmm fomgrískum leikhúsum, af
Fomgrískir harmleikir og gamanleikir
vom efni leiklistarhátíðar í Delfí í lok ágúst-
mánaðar. Sveinn Einarsson sótti hátíðina
og segir frá því sem þar gerðist.
DELFI er sá staður á Grikklandi sem Grikkjum er helgastur.
Fjallað um allt
milli himins
og jarðar
því að andrúm staðarins er svo ein-
stakt.
Auk þess er menningarmiðstöðin
í Delfi um það bil að koma sér upp
litlu hringleikhúsi og þar fór fram
mjög sérstök sýning Toni Harrisons
á „Verkamönnum Herkúlesar“ innan
um vinnuvélamar, sem em notaðar
við að reisa leikhúsið. Toni Harrison
er leikstjóri, sem mjög hefur fengist
við grískt efni auk þess sem hann
hefur þýtt leiki Griklqa; m.a. var það
þýðing hans, sem Peter Hall notaði
þegar hann setti upp Oresteiuna í
Lundúnum fýrir nokkmm ámm.
Harrison er einnig þekktur af svo-
kölluðum „sjónvarpsljóðum", þar
sem hann fjallar um viðkvæm mál
eins og vetnissprengingar og alzhei-
mer-sjúkdóminn. í „Verkamönnum
Herkúlesar" lagði hann út af átök-
unum í Bosníu.
_________ Þá var ein sýninganna
í tjöm í garði við hús
skáldsins Angelosar Sikel-
ianosar, sem mikil áhrif
hafði á að hefja flutning
"" hinna gömlu leikja til vegs
á ný; þar lét Ljubimow nemendur
ríkisleiklistarskólans í Aþenu busla
um í gervi fugla Aristofanesar með
mikilli kímni og við mikinn fognuð;
áður en lauk var hálfur áhorfenda-
skarinn farinn að dansa með úti í
tjöminni.
Sú sýning á hátíðinni sem heillaði
mig mest var túlkun Suzukis hins
japanska á Elektra. Eins og flestar
þær sýningar, sem þama vora á
boðstólum, var sýning Suzukis ekki
hefðbundin, enda flestir þeir leik-
stjórar, sem þama stóðu að verki,
þekktir fyrir nýsköpun og ótroðnar
leiðir í vinnu sinni. Elektra Suzukis
gerðist á geðsjúkrahúsi og er það
kenning leikstjórans að heimurinn
sé allur hálfgert hæli af því tagi.
Ljubimov lýsti því á blaðamanna-
fundi, hvemig sú tilfinning, að heim-
urinn stæði á haus, hefði mótað af-
stöðu hans til listarinnar og allt sitt
verk, hann var sem kunnugt er and-
ófsmaður í föðurlandi sínu Rússlandi
og baráttumaður mannfrelsis. Fyrir
um tuttugu ámm stóð til að hann
kæmi til Þjóðleikhússins og ynni þar
að fmmuppfærslu á leikgerð sinni á
Bræðmnum Karamazov, en stjóm-
völdum eystra líkuðu ekki ummæli
hans á blaðamannafundi eftir að
Hamlet-sýning hans hafði unnið til
fyrstu verðlauna í leikhúsi þjóðanna
í Belgrad, og tekið var fyrir heim-
sóknina. Ljubimow deildi ----------
þeim verðlaunum með
Robert Wilson, sem síðan
hefur staðið fyrir mörgum
merkilegum sýningum í
Bandaríkjunum í sam-
vinnu við tónskáldið Philip Glass og
eins í Þýskalandi. Á blaðamanna-
fundi útlistaði Wilson kenningar sín-
ar um listina og lífið á hrífandi hátt,
en sýning hans á Persefone olli
nokkmm vonbrigðum. Sumar sýn-
ingar Wilsons á undanfömum ámm
hafa þó verið meðal þeirra, sem hvað
mest áhrif hafa haft í krafti mynd-
rænna áhrifa sinna; en nú er athygl-
in aftur að beinast að innihaldi og
sterkari dramatískum púlsi.
Menn skiptust annars mjög í hópa
um ágæti sýninganna og það sem
einum líkaði féll öðmm ekki, eins
og gengur. Þama var til dæmis nýst-
árlegt leikverk eftir þýskt tónskáld,
sem ber það óheppilega nafn Heiner
Goebbels, við texta skáldsins Heiner
Mullers, sem mjög hefur sótt í grísk-
ar goðsögur efiii í verk sín. í þeirri
sýningu var dýpt leikvangsins nýtt
á spennandi hátt, þannig að Próme-
þeifur virtist á þrotlausri göngu fyr-
ir mannkynið í óendanleika hins
helga staðar. Túlkun Terzepoulous á
Prómeþeifi var einnig athyglisverð,
en hann sagði þá sögu með aðeins
fimm leikuram. Framlag grískra
leikstjóra á undanfömum árum til
nýrrar upplifunar í túlkun þeirra
hefur annars verið umtalsverð, og
næg^r þar að minna á nöfn eins og
Karolous Koun, Voutinas og Iannis
Kokkos. Papavassiliou var þama
með „tilbrigði um Antígónu“ með
fjórtán Antígónum. Umgjörðin var
skemmtileg, töfralandslag a la Mag-
ritte búið til úr pappír og ljósum;
hins vegar lýstu flestir leikstjóranna
yfir því, að þeir væm fallnir frá því
að búta þessi heilsteyptu listaverk
niður í þágu „leikstjómarsnilli
sinnar" og mætti vel spyijast af því
víða.
Sýningar á hveiju kvöldi
Fyrirkomlag hátíðarinnar var
þannig, að á morgnana vora fyrir-
lestrar um túlkun og sviðsetningar
á fomgrískum leikjum, og var grein-
arhöfundur meðal fyrirlesara, en sið-
ar á daginn vora leiksmiðjur og
blaðamannafundir og svo sýningar á
hveiju kvöldi. Ég fylgdist talsvert
með æfingaaðferðum Suzukis og
varð afar hrifinn af og tel mig geta
haft gagn af í minni eigin leikhús-
vinnu. Suzuki hefur á síðari ámm
haft mikil áhrif á leikhúsheiminn;
hann þróaði vinnuaðferðir sínar í
þorpi, þar sem nemendur hans vom
neyddir til að sinna eingöngu þessum
æfingum og þróa þær. Orðspor hans
er slíkt, að meðal þátttakenda í Delfí
vom margir Asíumenn.
Þetta er í áttunda sinn, að efnt
er til þings af þessu tagi á vegum
Evrópsku menningarstofnunarinnar
í Delfi. Á sjöunda þinginu fyrir þrem-
ur ámm fluttu fyrirlestra Sigurður
A. Magnússon, sem sótt hefur fleiri
af þessum málþingum, og undirritað-
ur. Eftir sjöunda þingið þótti undir-
rituðum að þeir tveir þættir sem þar
vom til meðferðar væm of aðskildir
og örvuðust ekki nóg hver af öðmm
leikhúsmennimir og fræðimennimir,
auk þess, sem leiksýningamár væm
ekki af nógu spennandi gæðastaðli.
Delfi væri einstakur staður og ætti
skilið að vera Mekka allra þeirra flöl-
mörgu skapandi leikhúsmanna, sem
við hin grísku efni fást. Allmiklar
umræður urðu um þetta í stjómar-
nefndinni, en niðurstaðan varð sú,
að reyna að slá upp á stórt og kalla
til þings ýmsa þá, sem hæst ber í
leiklist samtímans. Þetta tókst, ekki
síst fyrir starf Terzoupolousar, semy
bar hita og þunga af skipulagning-
-----------------_ unni, og árangurinn var
Leitun mun á v‘^a einstæðs innblásturs,
nlatcilanri hátíð sem væntanlega á
iimS eftir að vekJa bylgjuhreyf-
umgjoro ingar, ekki bara í menning-
alls
arlífí Evrópu, heldur
heimsins. Hátíðin var helguð minn-
ingu Melinu Markouri og meðal þátt-
takenda var ekkill hennar, kvik-
myndahöfundurinn Jules Dassin. Við
opnunina söng Maria Farandouri lög
Theodorakisar við texta skáldsins
Sikelianosar. Þannig mnnu fomgrísk
menning og grísk nútímamenning í
eitt og hátíðin varð enn ein áminning
þess, að hið elsta getur jafnframt
verið hið yngsta. Stefnt er að því
að efna til annarrar hátíðar af þessu
tagi eftir tvö ár.
MENNING
/LISTIR
NÆSTU VIKU
MYIÚDLiST
Kjarvalsstaðir
„Islensk myndlist" til 10. september.
Ásmundarsafn
Stíllinn í list Ásmundar fram á
haust.
Gerðuberg
Hlynur Hallsson sýnir til 15. októ-
ber.
Gallerí Sævars Karls
Sigurður Á Siguiðsson sýnir til 13.
sept
Hafnarhúsið
Sjóminjasýning til áramóta
Byggðasafn Hafnarfjarðar
„Hafnarfjörður frá landnámi til
hemáms" til 17. september.
Þjóðminjasafnið
Sýn. „íslenskir kirkjugripir" og
mannamyndir fsl. listam. í Bogasal.
Nýlistasafnið
Ragnheiður Hrafnkelsdóttir, Hulda
Ágústsdóttir, Andreas Karl Schulze
og Jón Laxdal Halldórsson sýna til
24. september.
Gallerí Greip
Þorvaldur Þorsteinsson sýnir til 10.
september.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Norska textfllistakonan Grete Bor-
gersrud sýnir ti! 17. september.
Sýning á völdum andlitsmyndum
eftir Siguijón Ólafsson stendur í
alian vetur. 2. september hefst vetr-
aropnun safnsins og verður opið á
laugard. og sunnud. milli kl. 14 og
17.
Hafnarborg
Eiríkur Smith sýnir til 25. septem-
ber.
Listasafn Kópavogs
Þrjár sýningar á verkum írskra
myndlistarmanna til 17. september.
Mokka
Tékkneski listamaðurinn Jan Knapp
sýnir til 15. september og Frakkam-
ir Vidya Gastaldon, Jean Michelle
Wicker, Christopher Terpent og
Serge Comde (Philippe Dorian) sýna
til 15. október.
Ráðhúsið
Sýning Hans Jóhannssonar fiðlu-
smfðameistara til 10. september,
einnig sýnir bandarfski ljósmyndar-
inn Jeffrey Huntertil 17. september.
Gallerí Fold
Lu Hong og Gunnar Ásgeir Hjalta-
son í kynningarhomi til 17. septem-
ber.
Listhús 39
Sigurborg Jóhannsdóttir sýnir til 25.
september.
Gallerí Ríkey
Sýning á verkum Ríkeyjar.
Listhúsið Laugardal
Kristján Jón Guðnason sýnir til 17.
september og Eva Benjamínsdóttir
sýnir um óákv._tíma.
Gallerí Sólon íslandus
Valdimar Bjamfneðsson sýnir til 9. sept-
ember
Islensk grafík
Grafíksýning sex norrænna myndlistar-
manna; Mari Elisabet Stefansdottir,
Nanna Sjöström, Anker Mortensen,
Elinboig Lutzen, Bima Matthíasdóttir
og Ríkharöur Valtingojer til 10. septem-
ber.
TONLIST
Sunnudagur 10. september
Sigfús Halldórsson f Gerðarsafni,
afmælistónleikar kl. 20.30.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Sala áskriftarkorta stendur yfir.
Borgarleikhúsið
Sala aðgangskorta stendur yfir til
30. september.
Lfna Langsokkur fmms. sun. 10
sept. kl. 14, lau. kl. 14.
Súperstar, laug. 9. sept, fím., fös.
íslenska leikhúsið
í djúpi daganna lau. 9. sept.
Tjamarbíó
Söngleikurinn Jósep, fjölskyldusýn.
lau. 9. sept og sun. kl. 17. Kvöld-
sýn. kl. 21. lau. 9. sept. og sun.
Loftkastalinn
Rocky Horror lau. 9. sept, sun. Mið-
nætursýn. fös. 15. sept.
Kaffileikhúsið
Sápa tvö; sex við sama borð fim.
7. sept, fös. 15. sept.
Kvöldstund með Hallgrími sun. 10.
sept., þri., fim.
Hafnarfjarðarleikhúsið
Hermóður og háðvör sýnir Himna-
ríki, mán. 11. sept., þri., mið.
íslenska óperan
Rokkóperan Lindindin sun. 10. sept,
fös., lau.
Upplýsingar um listviðburði sem
óskað er eftir að birtar verði í þess-
um dálki verða að hafa borist bréf-
lega fyrir kl. 16 á miðvikudögum
merktar: Morgunblaðið, Menn-
ing/listir, Kringlunni 1, 103 Rvk.
Myndsendir: 91-5691181.