Morgunblaðið - 25.11.1995, Side 4

4 D LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
T
+
Endalok um-
burðarlyndisins?
Evrópskir ríthöfundar
kljást við þjóðemisstefnu
o g útlendingahatur
skrifar Kristján B. Jónasson
í umfjöllun sinni um
Elfriede Jelinek frá Austurríki
*
og Italann Antonio Tabucchi.
Þessir höfundar eru meðal
umtöluðustu samtíma-
höfunda í Evrópu.
Elfriede Jelinek
MÖRGUM fannst sem gaml-
ir draugar væru aftur
komnir á stjá þegar aust-
urríski stjórnmálaflokk-
urinn FPÖ (Freitheitliche Partei Ös-
terreichs), sem stendur á ysta væng-
broddi til hægri, lét nú á dögunum
hengja upp áróðursspjöld á götum og
torgum í Austurríki þar sem þarlend-
ir rithöfudnar og listamenn eru sakað-
ir um óþjóðhollustu. Flokkurinn
spurði kjósendur hvort þeir ætluðu
öllu lengur að styrkja menningar-
stefnu sem héldi óþjóðlegum og sora-
legum listamönnum uppi á kostnað
hins opinbera. Að vísu á þessi áróð-
ursherferð ekki að koma neinum á
óvart því það hefur aldrei verið leynd-
armál að FPÖ er í nöp við þorra allr-
ar menningarstarfsemi í Austurríki
og raunar alla ftjálslynda menningar-
pólitíska umræðu yfirleitt. Forystu-
maður flokksins, Jörg Heider, gaf
fyrir nokkrum árum út stefnuyfirlýs-
ingu í einskonar Mein Kampf-stíl þar
sem stefnumið hans standa rituð skýr
og klár og þar er þjóðernissinnuð
uppstokkun menningar- og mennta-
mála ofarlega á blaði. Þannig þurfa
þeir listamenn, rithöfundar og fræði-
menn sem eru á einhvern hátt „óþjóð-
legir“ ekki að hafa fyrir því að sækja
um einhveija bitlinga úr sjóðum hins
opinbera komist FPÖ til valda. Út-
gjöld til þessara mála verða hvort eð
er meira og minna öll skorin niður.
Þess konar niðurskúrður er hvort eð
er efstur á lista allra ríkisstjórna álf-
unnar um þessar mundir og er því
alls en'gin sérgrein austurrískra þjóð-
ernissinna. Það sem vekur meiri ugg
er að með þessari veggspjaldaherferð
virðist sem mörk þess leyfilega í pólit-
ískum áróðri samtímans séu sífellt
að teygja sig Iengra inn á lendur sem
enn var þegjandi samkomulag um
fyrir nokkrum árum að ættu að liggja
utan þeirra. Veggspjaiaröð FPÓ er
ein harðasta og víðtækasta árás úr
búðum öfgasinnaðra hægri manna á
hendur menningarvitum sem sést
hefur i Vestur-Evrópu frá lokum
seinni heimsstyrjaldar og er að sumu
leyti lík þeirri þjóðernissinnuðu
tunga-land-þjóð-sveit-blóð hug-
myndafræði sem ríkin á Balkanskaga
flagga nú sem opinberri menningar-
stefnu sinni. Þessi herferð stillir lista-
mönnum og rithöfundum upp við vegg
og segir þeim að taka undir söngva
um hreint og fagurt land, annars
muni þeir hafa verra af.
Það varð síðan enn til að vekja
athygli á þessari herferð að á sama
tíma og hún komst á skrið, þ.e. um
miðjan október síðastliðinn, fjölluðu
fjölmiðlar í Þýskalandi og Sviss mjög
ítarlega um austurrískar bókmenntir.
Tilefnið var að Austurríki var mið-
punktur bókamessunnar í Frankfurt
þetta árið og því kepptust stóru bóka-
forlögin í Frankfurt, Múnchen, Zúrich
og Berlín við að bjóða fram nýjar
bækur eftir austurríska höfunda.
Sannast sagna eiga austurrískar bók-
menntir þessa athygli skilið því marg-
ir athyglisverðustu höfundar þýskrar
tungu á síðustu tveimur áratugum
hafa komið frá þessu gamla menning-
arlandi, en hins vegar má bæta því
við að þetta merkisfólk á það flest
sameiginlegt að standa í háspennu
ástar-haturs-sambandi við heimaland
sitt. Austurrískum höfundum virðist
ekki líða neitt sérstaklega vel í sínum
Alpadölum eða á breiðstrætum Vínar
ef marka má þá dökku mynd sem
þeir mála af íhaldssömu, ofbeldisfullu,
kæfandi og niðurdrepandi lífinu sem
þar er lifað.
Einn þeirra rithöfunda sem hefur
gert þetta óþol að merkilegri orðlist
er Elfriede Jelinek en hún var ein-
mitt ein af hinum úthrópuðu persón-
um á plakati FPÖ. Líkt og til að stað-
festa það djúp sem liggur á milli henn-
ar og þjóðernissinnanna er nýjasta
skáldsaga hennar sem kom út nú
fyrir skömmu, „Die Kinder der Toten“
(Börn hinna dauðu), allsheijar árás á
austurríska lýðveldið. Árás á þá bæl-
ingu sem hún telur að það byggist
á, s.s. bælingu hinnar fasísku hug-
myndafræði frá dögum þriðja ríkis-
ins, á bælingu útrýmingarbúða, víg-
valla og útskúfunar. Einmitt vegna
þess að Austurríkismenn hafa aldrei
horfst í augu við þessar staðreyndir
Antonio Tabucchi
getur það bælda hvenær sem er risið
upp, enn máttugra en áður. Til að
undirstrika að draugar þessa gamla
ástands reika áfram á meðal lifenda
eru hinar þijár höfuðpersónur sög-
unnar sömuleiðis allar framliðnar.
Þær eru allar fyrir nokkru látnar án
þess að hafa áttað sig á því. Þær
standa á mörkum þess að vera ósköp
venjulegar hversdagsverur og djöflar
(hið djöfullega sést hvað best af því
að sagan telur 666 síður!) Tungumál
þeirra er uppfullt af himinhrópandi
klisjum og tuggum sem höfundur
veltir fram og aftur uns ------------
þær eru orðnar ógnandi og
djöfullegar, uns þær eru
orðnar að einskonar tungu-
málsskrimsli. Persónurnar
tala ýmist upp úr klisjubók-
inni eða segja frá óhömdum hvötum
sínum og órum með orðum sem að-
eins eru stigmögnun klisjutalsins.
Tungutak þeirra sveiflast á milli smá-
borgaraskapar og óslökkvandi kyn-
lífs- og nautnalöngunar og eftir því
sem líður á lesturinn hættir lesandinn
að geta greint á milli hversdagst-
ungumálsins og þess tungumáls sem
lýsir þessum órum. Hvort tveggja
rennur saman í hrynbundna, sláandi
og furðulega hrífandi heild.
Jelinek fer því engum silkihöndum
um viðfangsefni sín. Ekkert stendur
henni jafn ijarri og að skrifa ein-
hvern „heimatroman", eins og hinar
Himinhróp-
andi klisjur
ogtuggur
þjóðlegu skáldsögur eru svo vel
nefndar upp á þýsku. Gagnrýni henn-
ar á Austurríki er róttæk og afdrátt-
arlaus ekki síst vegna þess hve sá
skáld- og tungumálsheimur sem hún
hefur byggt upp er miskunnarlaus
og harður. Allar fagrar náttúrulýs-
ingar eru henni, eins og reyndar
flestum austurrískum höfundum, eit-
ur í beinum. Öll sú fagra náttúra sem
Austurríki er frægt fyrir er í lýsing-
um þessara höfunda dauðanum
merkt, þrúgandi, kæfandi og byggð
nautnaverum sem ráfa um, ofbeldis-
fullar og valdagráðugar. Jelnek
skrifaði meira að segja heila skáld-
sögu eða próseverk, „Oh Wildnis,
Oh Sehutz cor ihr“ (Ó óbyggðir, 6
vernd gegn þeim) (1985), sem bein-
línis er beint gegn náttúrunni, eða
öllu heldur gegn hugmyndafræði
náttúrunnar, náttúrdýrkun og nátt-
úrudulhyggju nútímans. Gegn þeim
er fara út í náttúruna til að „hlaða
batteríin" en koma ekki auga á að
sú náttúra sem þeir sjá er bitbein
pólitískra, efnahagslegra og hug-
myndafræðilegra afla. Að hin hreina
skynjun þeirra er ekki annað en hluti
af orða- og myndavef sem stjórnar
því sem við sjáum. Það er einmitt
af þessum orsökum sem hún og fleiri
austurrískir höfundar þurfa nú að
veija sig fyrir árásum úr búðum þjóð-
ernissinna. Og víst verða þeir að
veija sig sjálfir því enginn gerir það
fyrir þá. Þessar árásir vöktu furðu-
lega lítil viðbrögð í Austurríki en
þeim mun meiri í Sviss og Þýska-
landi. Austurrískur almenningur
virtist taka þessum árásum frekar
létt. Stikkprufa sem svissnesk út-
varpsstöð gerði á götum Salzburg
sýndi jafnvel að flestum viðmælend-
um fannst þetta bara „gott á þá“.
Þeir sem hafa haft sig í frammi í
Austurríki fyrir réttindi útlendinga
og minnihlutahópa voru hins vegar
ekkert of kátir. Hópar nýnasista
hafa haft nú um nokkurt skeið fyrir
sið að senda bréfsprengjur til þeirra
sem þeim er í nöp við og þær hafa
þegar banað fólki, slasað það og örk-
umlað.
Þessi þjóðernissinnaða stemmning
sem hefur skotið upp kollinum svo
víða um Evrópu á undanförnum árum
og er ein af driffjöðrunum í átökunum
á Balkanskaga, sem og inn-
anlandsdeilum í Rússlandi
og Rúmeníu, svo dæmi séu
nefnd, hefur orðið til þess
að fleiri en einn og fleiri
en tveir hafa þóst sjá hlið-
stæður núverandi ástands-við pólitískt
landslag álfunnar á fjórða áratugn-
um. Einn þeirra er ítalski höfundurinn
Antonio Tabucchi, _ sjálfsagt einn
merkasti höfundur ítala um þessar
mundir. í viðtölum leggur hann
áherslu á að menningarvitum beri
skylda til að axla ábyrgð, að taka af
skarið og ákveða hvar þeir ætli að
standa í þessum átökum. Krafa sem
felur þegar allt kemur til alls kannski
ekki í sér rétta svarið við aðstæðum
samtímans en sem Tabucchi heldur
fram af heilum hug. Hann vinnur
einnig með þessa hugmynd á mjög
athyglisverðan hátt í nýjastu skáld-
sögu sinni „Sostiene Pereira" (Að
sögn Pereiras) (1994) sem nú er búið
að kvikmynda með gömlu kempunni
Marsello Mastroianni í aðalhlutverki.
Sagan gerist í Lissabon árið 1938
um það leyti að einræði Salazars var
farið að taka yfir flest svið þjóðlífsins
í Portúgal og greinir frá „fagurkeran-
um“ og ekklinum Pereira sem er
umsjónarmaður menningarefnis á
litlu dagblaði. Hann fæst einnig við
þýðingar, er trúrækinn kaþólikki, á
við offituvandamála að stríða (það
liggur við að lesandinn fái fyrir hjart-
að yfir öllu kólestrólmagninu sem er
í hinum óteljandi eggjakökum sem
Pereira borðar bókina út í gegn) og
saknar sárt látinnar konu sinnar; er
sum sé í alla staði ósköp indæll mað-
ur sem forðast að komast upp á kant
við stjórnvöld. Þetta breytist þegar
ungur heimspekingur, Rossi, fer að
vinna hjá honum á menningardeild-
inni. Ungi maðurinn er meðlimur í
neðanjarðarsamtökum sem beijast
gegn einræðisstjórn Salazars og með
tímanum dregur hann og unnusta
hans Pereira með sér inn í hririgiðu
þessarar baráttu. Að endingu er Rossi
drepinn af lögreglunni en Pereira tek-
ur upp hanskann fyrir hann og ritar
um hann eftirmæli í blaðið sem verða
til þess að þessi hægi maður þarf að
flýja land þó það sé að vísu óljóst í
lok sögunnar hvort honum tekst það
eða ekki.
Tabucchi sem sjálfur er prófessor í
potúgölsku og portúgölskum bók-
menntum við háskólann í Genova hef-
ur oft áður notað Portúgal sem bak-
grunn bóka sinna, enda búsettur þar
um árabil. Hann ritaði til að mynda
ágætis greinasafn um höfuðskáldið
Ferdinado Pessoa og Pessoa, eða nán-
ar tiltekið hinar ólíku myndir Passoa,
sem alla ævi ritaði undir mörgum
mismunandi nöfnum skáldskap í alger-
lega ólíkum stílum og á tveimur tungu-
málum, er ein aðalpersóna bókarinnar
„Requiem" (Sálumessa) (1991) sem
Tabucchi skrifaði á portúgölsku. I
„Sostiene Pereira" tengir hann saman
á mjög snjalian máta þetta portúg-
alska sögusvið, hinn sérkennilega létta
og leikandi frásagnarmáta sinn og sína
pólitísku þanka. Bókin kom út á mörg-
um Evróputungumálum nú á þessu
ári (hún er t.d. komin út í Danmörku
og Svíþjóð) og vakti hvarvetna mikla
athygli enda er hér talað til samtíðar-
innar og hennar pólitíska veruleika.
Atburðimir sem Tabucchi vísar til eru
að mörgu leyti vaxnir upp úr hinum
pólitíska jarðvegi heimalands hans,
Italíu, en þeir eiga við um álfuna alla,
ljkt og dæmið um hina austurrísku
þjóðemissinna sýnir. Tíundi áratugur-
inn er án efa áratugur hugmynda-
fræðilegrar baráttu um hið pólitíska
og siðferðilega tómarúm sem lok kalda
stríðsins skildu eftir sig. Rithöfundar
og listamenn sem um árabil hafa ver-
ið „stikkfrí" frá átökum samfélagsins
og notið þar makindalegra griða eru
famir að finna þessa baráttu á eigin
skrokk. Þessi barátta er hins vegar
flókin og háð á morgun vígstöðvum
og það er kannski þegar allt kemur
til alls sá neisti sem fær mann til að
vona að hún endi ekki með ósköpum.
„Erfitt að ímynda sér
fegurri sýningu“
GAGNRYNENDUR spara ekki
stóru orðin um sýningu á verk-
um Johannes Vermeer frá Delft
í Hollandi (1632-1675), sem nú
stendur yfir í National Gallery
of Art í Washington. Þar getur
að líta 21 af 35 verkum sem vit-
að er um eftir Vermeer, þar á
meðal mörg af þekkustu verkum
hans en nokkur þeirra hafa ver-
ið hreinsuð með nýjustu tækni
sem afhjúpar enn frekar þá
ótrúlegu nákvæmni sem hann
lagði í verk sín.
Gagnrýnandi The Daily Te-
legraph segir erfitt að ímynda
sér fegurri sýningu en nú geti
að líta í National Gallery of
Art, eða að nokkur sýning önnur
muni verða sér minnisstæðari.
í Time gætir ekki minni hrifn-
ingar. „Vermeer er „hvers
vegna að hirða um það“-lista-
maður. Það er hrós og með því
er átt við að eftir að maður
hefur horft á hinar litlu myndir
hans um stund, veltir maður því
fyrir sér hvers vegna einhver
hirti um að mála fleiri olíuverk.
Allt, það göfuga og fallega sem
maður gæti mögulega óskað sér
er að finna í myndum Vermeer.
Enginn hefur byggt myndir bet-
ur upp en hann . . . Sálfræðin
í verkum Vermeers (Til dæmis
eftirvæntingarfulit augnatillit
„Stúlku með perlueyrnalokk“
frá 1666) getur verið jafn mögn-
uð og í verkum Rembrandts.
Fagurfræðilega jafnast fer-
metri af Vermeer á við hektara
af Rubens.“ Svo farast Peter
Plagens orð í Time um Verme-
er- sýninguna.
Vitneskja manna um ævi Ver-
meers er brotakennd. Hann var
sonur listaverkasala sem fluttist
til Delft frá Flandri. Er Verme-
er var 21 árs kvæntist hann
Cathárinu Bolnes, sem fæddi
honum að minnsta kosti fjórtán
börn. Innan árs frá giftingunni
var hann orðinn fullburða lista-
maður og þrítugur var hann
kosinn formaður samtaka lista-
manna í Delft. Á næstu árum
tókst Vermeer að selja nokkur
verk, hann fékk peningalán,
erfði hús foreldra sinna og fór
ekki út fyrir Delft. En þegar
hann lést, 43 ára, lét hann eftir
sig 10 ung börn og skuldasúpu,
sem átti að mestu rætur að rekja
til misheppnaðra listaverkavið-
skipta. Halda varð uppboð á
myndum hans árið 1677 til að
forða ekkju hans frá gjaldþroti.
Líf hans var hreint ekki eins
hnökralaust og myndirnar.
STULKA með
perlueyrnalokk frá 1666.
VERMEER málaði „Litlu götuna" árið 1658. Hún
þykir gott dæmi um nákvæmni hans. Þar málar hann
tvær byggingar, sem stóðu fjarri hvor annarri, sam-
an svo nákvæmlega að hver múrsteinn er sýnilegur.
~h
LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995 D 5
Amy Tan þótti tíðindum sæta að vera þýdd á íslensku
„Þá vissi ég að ég
var komin í höfn“
Amy Tan er einn þekktasti ríthöfundur
samtímans. í verkum sínum fjallar hún um
sambúð Bandaríkjamanna af kínverskum
uppruna við ameríska drauminn. Amy er
kunnust fyrir bókina Leikur hlæjandi láns,
sem kom út árið 1989. Nú hefur hún sent
frá sér sína þriðju bók, The Hundred Secret
Senses. Rúnar Helgi Vignisson eyddi
nýlega kvöldstund með skáldkonunni.
AMY Tan
AMY Tan er öðruvísi hVort
sem henni líkar betur eða
verr. Hún hefur þijú
nýru. Auk þess spilar hún
í rokkhljómsveit og hefur fylgdar-
manninn Herra Zo.
Það sem meiru varðar: Amy Tan
er rithöfundur af kínverskum ættum
og þeir eru ekki á hveiju strái. Hún
hefur skrifað þijár bækur sem allar
virðast ætla að gera í blóðið sitt,
Leik hlæjandi láns (The Joy Luck
Club), The Kitchen God‘s Wife og
nú The Hundred Secret Senses. En
Amy líkar ekki að vera kölluð kin-
versk-bandarískur höfundur, segir
hún frammi fyrir fullum sal af fólki
og tekur hundinn Herra Zo upp úr
veski sínu og leyfir honum að standa
á púltinu.
Metsölubók á svipstundu
The Hundred Secret Senses kom
út í Bandaríkjunum 17. október síð-
astliðinn. Þeirrar bókar hafði verið
beðið með mikilli eftirvæntingu,
enda hafði frægðarsól Amyjar ekki
lækkað á lofti við hina vel heppnuðu
kvikmynd sem byggð var á Leik
hlæjandi láns. Þegar undirritaður
keypti nýju bókina tveimur dögum
eftir útgáfudag í Borders bókabúð-
inni í Chicago - ó að ísland ætti
slíka bókabúð! - var hún boðin á
30% afslætti þar eð hún væri „inst-
ant bestseller", metsölubók á svip-
stundu.
„Nei, ég var bara að ljúka við
þessa,“ segir Amy þegar ég spyr
hana hvort hún sé byijuð á nýrri
bók. Við erum á leið frá bókabúð-
inni Prairie Lights í Iowa City yfir
í stóran samkomusal þar sem Amy
ætlar að lesa úr bókinni. Það er
hríðarmugga, fyrsti snjór vetrarins
að falla, og Kaliforníubúinn Amy
hallar sér upp í mugguna með Herra
Zo innan á sér. En reynist þó ekki
alveg óvön snjó, kveðst eiga skála
uppi í fjöllum og þar hafi einu sinni
fallið tólf fet af snjó. „Ég bjóst ekki
við að þeir mundu gefa hana út
svona snemma. Þeir vildu endilega
koma henni út að hausti til,“ and-
varpar hún upp í vindinn.
Slíkur asi er óvenjulegur í útgáfu
bandarískra fagurbókmennta, enda
koma bækur út jafnt og þétt allt
árið.
Þegar við hittum Amy í hríðinni
í rithöfundaborginni Iowa City vissi
hún ekki lengur hvað hún var búin
að lesa upp í mörgum borgum.
„Ætli þær séu ekki í kringum tutt-
ugu.“ En sagðist ekki vera eins
þreytt og leið og stundum áður á
ferðum sem þessum, þau hefðu
gætt þess að ofgera henni ekki. Þau
eru starfsfólk Putnam útgáfunnar.
Amy hafði komið fljúgandi frá
Minneapolis um hádegisbil, farið
síðan í útvarpsviðtal í næstu borg,
Cedar Rapids, og áritað eftir það
bunka af bókum áður en að upp-
lestrinum sjálfum kom. Lífi sem
þessu átti hún að lifa fram í desem-
ber.
Skyldulesning
„Ó, þetta verður fjölmennasti
upplestur sem við höfum staðið fyr-
ir til þessa,“ segir Paul Ingram,
verslunarstjóri Praire Lights bóka-
búðarinnar og er þó frægum vanur,
enda Iowa City heimaborg frægustu
rithöfundasmiðju Norður-Ameríku.
„Þrátt fyrir ófærðina?“ spyr ég.
„Ó, já, Amy er sú alfrægasta sem
við höfum fengið hingað.“
Og mér verður litið á þessa fjöru-
tíu og þriggja ára gömlu konu þar
sem hún fetar sig yfirlætislaus eftir
snæviþakinni gangstéttinni. Kín-
verskt lítillæti? Eða yfirvegun þess
sem öðlast hefur frægð og frama?
Paul hefur rétt fyrir sér, salurinn
er þegar næstum fullskipaður og
sætaframboð reynist ónógt. „Hugs-
aðu þér hvernig þetta hefði verið
ef veðrið hefði verið gott,“ segir
Paul ánægður. Hann mun selja
hundruð bóka á einu bretti, ef til
vill hátt í það sem meðalrithöfundur
á íslandi selur á heilu ári. Og út-
varpið er á svæðinu og upplesturinn
er sendur beint um stóran hluta
Iowa-fylkis.
Eftir mærðarfulla kynningu, þar
sem því er meðal annars haldið fram
að tvær bíómyndanna, sem nú eru
til sýningar víða um Bandaríkin, séu
„hvítar“ stælingar á Leik hlæjandi
láns, stígur Amy Tan í pontu og
nær vart upp í liljóðnemann. Hún
byijar á að tilkynna að ef nemendur
Iowa-háskóla séu þangað komnir til
að afla sér heimilda í ritgerðir um
Leik hlæjandi láns, sem er skyldu-
lesning sumra þeirra, þá verði hún
að valda þeim vonbrigðum. Það sé
henni hins vegar viss léttir að geta
bent á nýjan titil frá Cliffs Notes,
en í þeirri ritröð eru tekin fyrir sí-
gild bókmenntaverk. Og veifar ein-
taki með titlinum The Joy Luck
Club.
„En, bíðum við,“ segist hún hafa
hugsað þegar hún sá þennan bækl-
ing fyrst, „það er eitthvað bogið við
þetta. Ég er enn á lífi!“ Því vana-
lega fjalla þessir bæklingar um verk
genginna höfunda. „Það fyi-sta sem
ég rak augun í þegar ég opnaði
þennan bækling var: Hvaða persóna
líkist Amy Tan mest? Ég er mjög
spennt að vita svarið, því ég hef svo
oft fengið þessa spurningu og aldr-
ei getað svarað henni.“
Það er sama gamla sagan, enn
leika menn sér að því að lesa skáld-
sögur ævisögulega. „Hvað varð um
píanóleikinn?“ spyr útvarpskonan til
dæmis, en ein dætranna í Leik hlæj-
andi láns spilar á píanó með tak-
mörkuðum árangri. „Ó, ég hafði
ekki hæfileika til að spila á píanó,“
segir Amy. „Ég var ein af þeim sem
gátu lært heilt verk eftir Beethoven
utan að en feilað svo á síðustu nót-
unni!“
Vofur og hjónaeiýur
Amy Tan hefur nú lestur úr nýju
bókinni. Hún nær strax til áheyr-
enda, enda fyrirtakslesari. Það er
sérstaklega gaman að henni þegar
hún mælir fyrir munn Kínveija sem
tala ensku með hreim. Og þótt ég
sé búinn að lesa bókina get ég ekki
annað en notið þess að láta fyrsta
flokks sögumann segja mér góða
sögu á vetrarkvöldi.
Sögumaður The Hundred Secret
Senses heitir Olivia. Hún á kínversk-
an föður, sem er reyndar látinn
þegar sagan gerist, og hvíta amer-
íska móður, þannig að hún er kyn-
blendingur. Þegar Olivia er að verða
sex ára kemur hálfsystir hennar,
Kwan, frá Kína og þær alast upp
saman. Kwan er skyggn, sér vofur
hvarvetna og talar við þær. Þar eð
móðir Oliviu er afar upptekin kona,
er til dæmis stöðugt að leita sér að
nýjum maka, gengur Kwan hálf-
systur sinni nánast í móðurstað.
Olivia giftist Simon, sem er einn-
ig kynblendingur en talar ekki kín-
versku. Simon hafði áður verið í
tygjum við stúlku af pólsku bergi
brotna, Elzu, en sú ferst í snjóflóði
rétt eftir að hún hefur tjáð Simon
að hún sé með barni. Oliviu þykir
Simon fullupptekinn af Elzu lengi
vel, kemst meðal annars að því að
hann hefur verið að laumast til að
skrifa skáldsögu sem byggist á
minningunni um hana. Hjónaband
þeirra Oliviu og Simons raknar
smátt og smátt upp og þau skilja.
Þau hafa verið aðskilin í tíu mán-
uði eða svo þegar Kwan fær þau
til að koma með sér til Kína, nánar
tiltekið til þorpsins sem hún ólst upp
í, Changmian. Þar dregur heldur
betur til tíðinda, en ekki er við
hæfi að rekja það hér.
Amy les tvo vel valda kafla úr
þessari sögu. Áður lýsir hún yfir
því að sagan fjalli um það hvemig
við tengjumst hvert öðm. „Er það
í gegnum erfðir, fjölskyldubönd,
forfeður eða ástina?" spyr hún. I
nýju bókinni reynir hún einmitt að
gera þessi tengsl áþreifanleg.
Annað form ritskoðunar
Að loknum lestri svarar Amy
spumingum úr salnum. Hún er
spurð hvað henni finnist um það
að vera kölluð kínversk-amerískur
höfundur.
„Mér finnst ekkert að því að vera
sögð kínversk-amerísk, en að vera
kölluð kínversk-amerískur rithöf-
undur finnst mér heftandi,“ svarar
hún. „Það er eins og hver önnur
byrði og ég lít á það sem eitt form
ritskoðunar. Við erum ekki að skrifa
sérstaka bókmenntagrein. Af hveiju
fáum við þá ekki bara að hafa hvert
sína rödd eins og aðrir bandarískir
rithöfundar?"
Síðan hefur hún eftir öðmm rit-
höfundi í sambærilegri stöðu, hinni
indversk-bandarísku Bharati Muk-
heijee, að það að vera Bandaríkja-
maður feli í sér frelsi til að búa til
sína eigin sjálfsmynd. Amy frábiður
sér líka að vera gerð að talsmanní
heils þjóðfélagshóps, ein persóna
geti aldrei orðið talsmaður svo
breiðs hóps.
Amy segist ekki hafa áttað sig á
því að hún var „öðruvísi“ fyrr en
farið var að gera grín að því hvað
hún lagði sér til munns. „Ég spurði
mig hvort það væri þess vegna sem
ég liti öðruvísi út,“ segir hún. „Á
háskólaárum mínum var ég reið.
Ég var reið þeim sem létu mig halda
að menningararfleifð mín væri
óæðri. En eftir að móðir mín fór til
Kína og hitti dætur sínar og þótti
enn vænt um mig þegar hún kom
til baka vaknaði með mér löngun
til að kynnast Kína. Og núna þykir
mér glíman við sjálfsmyndina heill-
andi og er þakklát fyrir hana. Ég
mun halda áfram að glíma við hana
og veit að svörin munu breytast
með aldrinum.“