Morgunblaðið - 28.11.1995, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 28.11.1995, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995 B 3 Náttúruljóð í litum ANDERS Geidemark. BOKMENNTIR Ljósmyndir STIGEN UR HAV - AV VINGARSKUGGAD Eftir Anders Geidemark. Litljós- myndir ogtextar. Innblástur, 1995 - 162 bis. MARKMIÐ margra landslags- og náttúrulífsljósmyndara er að fanga andrúm tiltekinna staða eða atferli vissra dýrategunda og er þá gjaman lögð meiri áhersla á tæknilega fullkomnun en persónu- lega túlkun. Anders Geidemark er náttúruljósmyndari eins og þeir gerast bestir, hefur tæknina á valdi sínu en einnig sterkan persónuleg- an stíl. Viðfangsefni hans í þessari bók er ísland og dýralífið hér, ljós- ið og litimir. Úr þessu hráefni hefur hann náð að skapa óvenju- lega ljóð og listrænar litljósmyndir af íslenskri náttúru. Anders Geidemark er 32 ára gamall Svíi. Hann ólst upp meðal trjáa en heillaðist af berangri og formum íslensks landslags. Hann kom fjórum sinnum til íslands og dvaldi alls í sjö mánuði við að safna myndum í Stigen ur hav - av ving- ar skuggad. Geidemark kallar sig náttúruljósmyndara en hefur einn- ig fengist við ritstörf og haldið fyrirlestra. Hann hefur hlotið við- urkenningar og styrki, meðal ann- ars frá Samtökum sænskra náttúraljós- myndara og Kodak. Þetta er hans fyrsta bók og gefur hann hana út sjálfur. Svipmyndir frá ís- lenskri strönd er und- irtitill bókarinnar og lýsir vel viðfangsefn- inu. Stór hluti mynd- anna er tekinn við ströndina, er af fugl- um, hafi og fjöru- steinum, en einnig leitar ljósmyndarinn lengra inn í land og myndar lífið við vötn, hverasvæði og stöku fjöll. Fuglar era áber- andi en ekki myndaðir til að sýna einkenni einstakra tegunda, heldur era þeir hér líf- verur í myndfletinum, skapa hreyfingu og form. Litirnir í myndun- um era oft sterkir en valdir sparlega og þrátt fyrir feg- urðina tekst ljósmyndaranum að mestu leyti að forðast væmni. Hann kýs ýmist að mynda í býtið eða undir kvöld, þegar skuggar eru langir og birtan hlý og einnig er þó nokkuð um myndir sem virðast teknar á löngum tíma á sumar- nóttu. Mikil hreyfing er í myndun- um; fuglar á flugi eða dansandi fyrir kyrra félaga sína, gjálfrandi öldur breytast í móðu, yrðlingar og selir eru á iði, og fossar og jökul- ár flæða fram. Geidemark nær þannig að finna ný og eftirminnileg sjónarhorn á kunna staði á borð við Svartafoss og Fjallsjökul og birtir jafn ljóðrænar stemmnings- myndir af kríum sem bílförum í fjörusandi. Næm formræn tilfinning ljós- myndarans nýtist honum einnig við hönnun bókarinnar. Síðurnar eru óvenjulegar í milligráum tóni og á þeim sitja myndirnar, ekkert er verið að blása þær upp í stærð, heldur anda þær vel í hverri opnu. Ljósmyndarinn leikur sér með að láta stakar myndir tala saman í opnum og tekst stundum Iistavel upp, eins og þegar glóandi rák hafsins við Húsavík á vinstri síðu heldur áfram í ljósbroti á eftir öndum á þeirri hægri. Þá raðar hann saman myndum með svipað- an litblæ og þar sem hreyfing og myndbygging eiga saman. Af og til birtast stærri myndir á tveimur síðum og brjóta smekklega upp flæðið í bókinni. Inn á milli birtir Geidemark stutt textabrot eftir sig og aðra, sem og ljóð eftir Stein Steinar, Tomas Tranströmer og Þorstein frá Hamri, og fara þau vel með ljós- myndunum. Með myndaskránni í lok bókarinnar birtir hann enn- fremur tæknilegar upplýsingar um það hvernig hver ljósmynd er tek- in; eitthvað sem er alls ekki nauð- synlegt en getur þó glatt ljósmynd- ara sem velta aðferðafræðinni fyr- ir sér. Anders Geidemark gefur bókina út sjálfur og má vera stoltur af útkomunni. Prentun sænsku prent- smiðjunnar er sérlega glæsileg, lit- irnir djúpir og allur frágagur á þessu safni myndljóða er til fyrir- myndar. Einar Falur Ingólfsson Græsku- laust gaman BOKMENNTIR Ljóðabók FURÐUR OG FELULEIKIR Limrur og ljóð í sama dúr eftir Jón- as Ámason. 71 bls. Hörpuútgáfan 1995. EINS konar limruæði virðist hafa runnið á hann Jónas Árnason! í fyrra sendi hann frá sér ágæta bók með limrum - einar 140 talsins - og nú er komin út önnur bók sem hefur að geyma fjöldann allan af limr- um ásamt Ijóðum „í sama dúr“. Limran er í grunn- inn mjög einstreng- ingslegt kveðskapar- form og eru mjög skýr- ar kröfur gerðar um útlit og innihald, eins og Jónas benti á í inn- gangi að Jónasarlim- rum (1994): „Gjaldgeng limra verður helst að inn- halda það sem nefnist *absurd humor* (fáránleikaspaug) á máli þeirra sem hafa lagt mesta rækt við limrugerð, Engilsaxa. Einn ágætur maður hefur sagt að því fjær sem limran sé skynsamlegu viti því betri sé hún.“ (bls. 5) Limran hefur í meðförum ís- lenskra limrusmiða kannski fyrst og fremst orðið að tækifæriskveð- skap, eitthvað sem er tengt stund og stað eða ákveðnu viðfangsefni, á viðlíkan hátt og ferskeytlan; eitt- hvað sem tengist augnablikinu og er fært í skáldskaparbúning eftir kúnstarinnar reglum. Ef limrur Jónasar eru skoðaðar í þessu ljósi virðist nokkuð auðvelt að skipta þeim í tvennt, annars vegar þær sem byggja á hinni engilsaxnesku hefð með tilheyrandi fáránleika- spaugi og hins vegar þær sem nálg- ast að vera röklegar og líkjast öðr- um tækifæriskveðskap íslenskum þar sem húmor er hafður í háveg- um. Limran, „a la Salvador Dali“ myndi þá teljast gott dæmi um hið fyrrnefnda: Kompás á heiðbláum hesti. Asni í úthverfu vesti. Aulalegt ljón með altsaxófón. Biskup á blesóttum presti. (bls. 12) Og dæmi um hið síðarnefnda væri til dæmis limran „Kom- ment frá Guði um kirkju og klerk á Sauð- árkróki: Þar standa tveir stásslegir pálmar og vel eru sungnir þar sálmar. En ég fegnastur er þegar fæ ég frá þér ferskeytlur mergjaðar, Hjálmar! (bls. 50) Skilin eru ekki alltaf svona skýr og riðlast mörkin þarna á milli með ýmsum hætti. Til að mynda í „Morgunblaðsfrétt um heilagfiski" sem mér finnst einmitt vera dæmi um velheppnaða limru: í boði í sunnlenskum búðum eru birgðir af vængjuðum lúðum. Vænglúður þær voru í gær skotnar á flugi hjá Flúðum. (bls. 13) „Furður og feluleikir“ finnst mér ekki eins góð og „Jónasarlimrur“ sem kom út í fyrra. Eins og að ofan greinir er hér um einstreng- ingslegt form að ræða og virðist sem yrkisefnin þrjóti ansi fljótt. Þegar það gerist er eins og komi í þetta hálfgerður vandræðagang- ur. Full margar limrur ná ekki að lifna almennilega. En eins og dæm- in hér að ofan sanna má finna prýðilegar limrur í þessari bók. Kristján Kristjánsson Jónas Árnason Nýjar bækur Æviminningar Jósafats ÚT ERU komnar ævi- minningar Jósafats Hinrikssonar ritaðar af honum sjálfum. í kynningu segir: „Jósafat Hinriksson kynntist ungur erfiðis- vinnu, fyrst í smiðju föður síns, sem var merkur maður á ýms- an máta, rak eldsmiðju á Norðfirði, var trú- rækinn aðventisti, stundaði sjóböð og lyftingar og ól syni sína upp í ströngum aga. Þrátt fyrir það voru þeir bryggju- strákar sem lentu í mörgum ævin- týrum. Og Jósafat byijaði snemma að hamra járnið heitt í smiðju föð- ur síns.“ Fjölmargir samferðarmenn Jósa- fats eru nefndir til sög- unnar; skipstjórar, trillukarlar og aðrir sjómenn. Um miðjan aldur söðlar Jósafat um og setur á stofn vélsmiðju, sem nú er þekkt fyrir toghlera sina og blakkir. Hann gleymir þó ekki horf- inni tíð og hefur komið upp einstæðu sjó- minja- og smiðjumuna- safni í fyrirtæki sínu. Útgefandi er Skerpla. Óttalaus er 304 bls, prýdd fjölda mynda og kostar 3.480 kr. í bókinni er skrá yfir manna- nöfn og skipaheiti sem fyrir koma. Skerpla annaðist hönnun, mynd- vinnslu og umbrot en bókin er prentuð í Gutenberg. Jósafat Hinriksson Brún hengi- flugsins ÚT ER komin ný skáldsaga eftir Krist- ján Kristjánsson og nefnist hún Ár bréfber- ans. Þetta er fjórða skáldsaga Kristjáns, sem einnig hefur sent frá sér ljóðabækur og samið leikrit. Bækur Kristjáns hafa hlotið góða dóma, einkum þó síðasta bók hans, skáldsagan Fjórða hæðin, sem út kom 1993. Um hana sagði gagnrýnandi Morgun- blaðsins meðal annars að hún setti Kristján Kristjánsson í flokk með okkar bestu sagnahöfundum. í kynningu útgefanda segir meðal annars: „Ungur maður á sér takmark sem hann stefnir einbeittur að. Ekkert fær hindrað hann í að komast á leið- arenda, áformin era skýr og sigurvissan rík. Dauðinn er honum hug- leikinn „eftir alvarlegt slys og brún hengi- flugsins er ávallt nærri en í dagbók sína skráir hann með yfirvegun atburði úr fortíð og nútíð meðan hann bíður þess sem koma skal.“ Útgefandi er Iðunn. Ár bréfberans er 111 bls., prentuð í Prentbæ hf. Guðjón Ketilsson gerði kápu- mynd. Verð bókarinnar er 3.480 kr. Kristján Kristjánsson Nýjar bækur RÓBERT H. Haraldsson og Jón Karl Helgason • EINSTAKLINGURINN er í brennidepli í hausthefti Skírnis 169. árg. 1995. Litið er um öxl til síðustu aldar þegar einstaklingsvit- und eflist meðal þjóðarinnar en einnig horft fram á veginn og spurt hvernig rétti einstaklinga verði best borgið í samfélagi framtíðarinnar. Sigurður Gylfi Magnússon fjallar um dagbók Halldórs Jónssonar frá Miðdalsgröf. Tilurð höfundarins heitir grein Þrastar Helgasonar en þar ræðir hann þau tímamót þegar höfundurinn verður tiH íslenskri skáldskaparamræðu. í grein sinni Stjórnarskrá og mannréttindi færir Sigurður Líndal rök fyrir því að ofuráhersla á einstaklingsréttindi í nútímastjórnarskrám kunni á end- anum að vinna gegn mannréttind- um. Jón Á. Kalmannsson beinir einnig sjónum að einstaklingum og færir rök fyrir því að leggja verði ríkari áherslu á verðleika hans og mannkosti en gert hefur verið í áhrifamestu réttlætiskenningum síðari tíma. í tveimur greinum eru íslenskar fornbókmenntir til umræðu. Árni Bergmann skrifar um viðtökur og stöðu þeirra í Rússlandi frá alda- mótunum 1800 fram að byltingunni 1917. í greininni Hvað er sannleik- ur? fjallar Kristín Geirsdóttirhms vegar um nýlegar hugmyndir um fornritin. Sannleikur og fagurfræði eru til umfjöllunar í grein Sigurðar A. Magnússonar. Ennfremur er birt í heftinu þýðing Eyjólfs Kjalars Emilssonar á ritgerð Plótínosar um fegurðina. Greinar eru um bækur og ljóð eftir Lindu Vilhjálmsdóttur. Ritstjórar Skírnis eru Róbert H. Haraldsson ogJón Karl Helgason. Hið íslenska bókmenntafélaggefur Skírni út. • VIÐ eigum valið efvið viljum, saga Guðrúnar Óladóttur reiki- meistara er komin út. Skráð hefur Birgitta H. Halldórsdóttir. Guðrún Óla- dóttir er lands- kunn fyrir störf sín sem heilari og fræðari. Hún kennir reiki, vinnur með sj álfssty rkingar- hópa og rekur andlegan skóla heima hjá sér. Guðrún hefur kennt mikið erlendis auk þess sem fjölmargir íslendingar hafa notið fræðslu hennar. í kynningu segir: „í bókinni segir Guðrún frá starfí sínu og hvemig hún vinnur, frá erfíðu hjónabandi, sjúkdómum sem hún vann sjálf bug á með jákvæðu hugarfari og heilun". Útgefandi er Skjaldborg hf. Verð 2.980 kr. • ÚT ER komin bókin íslenskar tilvitnanirí ritröðinni íslensk þjóðfræði. Hannes Gissurarson tók sainan. í bókinni eru rúmlega fimm þúsund fleyg orð og ummæli íslenskra og er- lendra höfunda, og er þeim raðað eftir stafrófsröð höfunda. Við til- vitnanirnar eru birtar skýringar, og rækilegur hugtakalykill er aftast í bókinni til þess að auð- velda notkun hennar. Tilvitnanirnar eru úr öllum áttum, í Snorra Sturluson, veggj- akrot, Islendingasögur, Bubba Morthens, frægar auglýsingar, al- þýðuvísur og húsganga. Útgefandi erAlmenna bókafé- lagið. Bókin er 528 síður og kostar 3.990 kr. Hannes Hólmseinn Gissurarson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.