Morgunblaðið - 29.11.1995, Blaðsíða 4

4 E MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ - AUGLÝSING
Rætt við Valerie Harris iðjuþjálfa
Halaleikhópurinn var stofnaður árið 1992.
í hópnum hafa verið 25 til 30 virkir fé-
lagar, fatlaðir jafnt sem ófatlaðir. Að visu var
orðið fátt um ófatlað fólk í hópnum nú í
haust, segir Jón Hiríksson, formaður
Halaleikhópsins.
- En þegar við ákváðum að leggja nú til
atlögu við Túskildingsóperuna eftir Bertold
Brecht, vorum við svo heppin að fá til liðs við
okkur hóp af ungu og hressu fólki, sem var
að ljúka leiklistamámskeiði hjá Gísla Rúnari
og Eddu Björgvins, segir Jón. - Hlutfallið
milli fatlaðra ófatlaðra í hópnum er því orðið
jafnt.
Stærsta sýningin
Þetta er stærsta og viðamesta sýning sem
Halaleikhópurinn hefur sett á svið. Tuttugu
hlutverk em í verkinu, en þeim er fækkað
um tvö eða þrjú í þessari sýningu. Sýnt
verður í Halanum, sem er við hliðina á
Hjálpartækjabankanum á jarðhæð í Hátúni
12 og frumsýningin er föstudaginn 1. desem-
ber nk.
Halaleikhópurinn er eitt aðildarfélaga
Bandalags íslenskra leikfélaga. Hann er ekki í
beinum tengslum við Sjálfsbjörg, þótt hann
hafi notið mikils velvilja Sjálfsbjargar og
annarra samtaka öryrkja.
- Við fáum styrk frá Bandalagi íslenskra
leikfélaga, segir Jón. - Hann nægir þó varla
fyrir launum leikstjóra. En við höfum reynt
að vinna fagmannlega og af metnaði að
sýningum okkar. Við höfum alltaf notið
aðstoðar fagmanna og segja má að
leikhópurinn starfi á sama grunni og önnur
áhugamannaleikfélög.
Jón segir að salurinn í Hátúni 12 hafi
verið hálfgerð ruslakompa, þegar Hala-
Endurhæfingaríbúðin í húsi Sjálfsbjargar,
Hátúni 12, var tekin í notkun fyrir
tveimur og hálfu ári, sumarið 1993. Við
gengum á fund Valerie Harris iðjuþjálfa hjá
Sjálfsbjörg til að forvitnast um þessa merki-
legu ibúð og ýmislegt fleira sem hún fæst við
í starfi sínu. Valerie er áströlsk, frá
Melbourne, og hefur búið hér á landi frá
1990.
„Þrjár konur hafa búið í endurhæfingar-
íbúðinni fram að þessu,“ segir Valerie. „Ég
starfa við þetta ásamt Erlu Jónsdóttur félags-
ráðgjafa, og samstarf okkar er mjög gott.“
Nýtt líf
„Ibúðin er ætluð hreyfihömluðu fólki,
sem er á leið út í lífið, ef svo má segja. Þannig
er hún hugsuð sem millistig, þar sem fólk
getur lært að takast á við dagleg verkefni. Það
er metið hverju sinni, hve lengi fólk þarf að
búa í íbúðinni. Fyrsta konan sem bjó hér var
í eitt ár, en öðrum duga kannski sex mánuðir.
Sú sem bjó hér fyrst hafði búið á
Sjálfsbjargarheimilinu í 20 ár, þannig að
margt þurfti að læra upp á nýtt. Og það sem
okkur finnst einfalt, eins og að fara út í búð,
getur vafist fyrir fólki. Hvaða þvottaefni á að
kaupa, þegar 20 tegundir eru i boði? Þetta
fólk þarf að byggja upp nýtt lífsmynstur frá
grunni.
Þeir sem búa í endurhæfingaríbúðinni
hafa möguleika á að fá stuðning og þjálfun,
og þetta er mjög spennandi starf. Það er
meira en að segja það að geta búið einn. Það
er ekki nóg að kunna að elda mat. Menn
verða að taka ákvarðanir sjálfir, byggja upp
sitt eigið líf og gæta þess að einangrast ekki.
Það er mjög gaman að fylgjast með fólki í
þessari þróun og sjá hvernig jafnvægi eykst í
lífi þess þegar það tekst á við fleiri hluti og
lærir að stjórna sjálft llfi sínu.“
Tæknivædd íbúð
Endurhæfingaríbúðin er sérstaklega
hönnuð og útbúin til að fólk með ýmiskonar
hreyfihömlun geti búið þar. T.d. er hægt að
Hesthús varð að
hjálpartækjabanka
Fyrir innan salinn i Hátúni 12 er stór og
mikil geymsla og hún kom að miklum
notum, þegar farið var að leita að leik-
munum.
- Eitt atriði í verkinu á að gerast í hest-
húsi, en við breyttum því, þannig að nú gerist
það í Hjálpartækjabankanum! Svona tökum
við okkur smá-skáldaleyfi og nýtum okkur
um leið húsið sjálft, segir Jón Eiríksson, for-
maður Halaleikhópsins, sem mun leika
lausum hala í Hátúni 12 á næstunni.
Og þá er bara eftir að hvetja alla sem vett-
lingi geta valdið til að mæta. Eitt er víst, að
enginn verður svikinn af þeirri skemmtun,
sem þarna er í boði.
Endurhæfingaríbúð
og ný hugmyndafræði
Áhugamálin eru margvísleg. Hér er Valerie Harris meðfrœknum flugvélasmiði á
Vinnu- og dvalarheimíli Sjálfsbjargar.
hækka og lækka eldhúsinnréttinguna. í
svefnherberginu er lyftubraut í loftinu og
gengur lyftan frá rúmi inn á baðherbergi,
annað hvort í sturtuklefann eða fyrir ofan
salernið. Rúmið er rafknúið og fjarstýrt og
sjálfvirkur búnaður er til að opna og loka
glugga. Öll ljós má kveikja og slökkva með
fjarstýringu.
Jafnvægi
Valerie sinnir að auki dvalarheimilinu,
þar sem 45 manns búa. Hún segir að starf
iðjuþjálfa felist m.a. í að aðstoða fólk við að
halda æskilegu jafnvægi milli vinnu, tóm-
stunda og hvíldar. Slíkt jafnvægi þurfi að vera
til að fólk haldi heilsu.
„Sá sem lendir 1 slysi eða veikindum,
getur ekki gert allt sem hann var vanur að
gera áður. Fólk sem flytur inn á dvalarheim-
ilið lendir í allt öðrum lífsvenjum, annarri
„rútínu'1 en áður. Þá er það hlutverk mitt að
styðja fólk til að byggja upp nýtt lífsmynstur
og finna sér jafnvægi á ný. Það getur reyndar
verið erfitt á svo stóru heimili, sem líkist
stofnun að mörgu leyti, en við reynum að
gera það eins heimilislegt og hægt er.“ segir
Valerie.
Ný hugsun
„Það er ekki bara húsið sem er barn síns
tíma, því að hugmyndafræðin hefur líka
breyst og við reynum að breyta hugsunar-
hættinum. Þó að menn geti ekki gert mikið
líkamlega, eiga þeir að fá að ráða því sjálfir
hvað þeir gera. Það á því ekki að gera neitt
fyrir fólkið nema það vilji það sjálft.
Breytingarnar við að fatlast eru ótrúlega
miklar. Menn þurfa að læra að takast á við
nýtt hlutverk, nýjar aðstæður og nýtt
umhverfi. Og auðvitað er það misjafnt
hvemig fólki tekst að læra að búa við þetta.“
Þær Valerie og Erla félagsráðgjafi sjá líka
um starfsmannafræðslu. Þá hafa þær staðið
fyrir hópefli og fengið fólk til að flytja fyrir-
lestra fyrir heimilismenn. Valerie segir að
stefnt sé að því að íbúarnir beri meiri ábyrgð,
stjórni hvað gert sé og hvernig tíminn sé
nýttur. Jafnréttishugsun sé í öndvegi, i stað
stjómunar að ofan.
- 1 ðjuþjálfun er þá ekki bara föndur fyrir
fullorðið fólk?
„Nei, alls ekki. Ef hingað kæmi einhver
sem hefði handavinnu að aðaláhugamáli,
myndi ég styðja hann í því. En ef þú kæmir
og vildir helst gera eitthvað allt annað, þá
styddi ég þig til þess. Þú átt að ráða sjálfur
hvað þú fæst við.“
„Þegar fólk flytur hingað inn fer það oft
bara í hlutverk sjúklings,“ segir Valerie. „Við
reynum að byggja upp félagslíf þess og tóm-
stundir, því að það er auðvelt að einangrast á
svona stað. Við leggjum áherslu á að þetta sé
heimili fyrir fatlað fólk, en ekki spítali fyrir
veikt fólk.“
Eldhúsinnréttinguna í endurhœfingaribúðinnni
má hækha og lækka eftir þörfum.
Túskildingsóperan, takk fyrir!
leikhópurinn tók við honum. - Við breyttum
salnum í leikhús, settum upp áhorfendapalla
og gerðum aðrar lagfæringar. Salurinn tekur
um 60 manns í sæti. Við höfum verið svo
heppin að eiga góða stuðningsaðila. I fyrra
áskotnaðist okkur ljósabúnaður og það er
fyrst og fremst að þakka heiðursfélaga
Halaleikhópsins, Steindóri Hjörleifssyni
leikara. Hann gekk í það með oddi og egg að
safna fyrir þessum búnaði.
— Þegar við ákváðum að setja upp
Túskildingsóperuna, tókum við þá stefnu að
gera það á eins einfaldan hátt og hægt væri.
Leiktjöld eru því sáralítil, nema málning á
vegginn. Salurinn er skreyttur með hliðsjón
af texta verksins, sem er á köflum svolítið
ruddalegur. Þannig mótast umgjörðin af text-
anum. Leikstjórinn, Þorsteinn Gunnarsson,
ákvað líka að færa verkið fram í timann. Það
á að gerast um síðustu aldamót, en við
færðum það til nútímans.
Halaleikhópurinn ræðst í stórvirki: