Morgunblaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 4

4 B FÖSTUDAGUR 15. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 15. MARZ 1996 B 5
DAGLEGT LÍF
HILDIGUNNUR HUDAR 51 ARS OG BIRGIR DAGFINNSSON 54 ARA
Morgunblaðið/Kristinn
FEÐGARNIR, Birgir og Birgir Örn, eru Hildigunni til halds og trausts við eldamennskuna.
Þróast í fastar skorður
vegna mismunandi
áhuga og vinnutíma
H
| ILDIGUNNUR Hlíðar,
lyfjafræðingur, og Birg-
ir Dagfinnsson, tann-
læknir, giftust árið
1967, eða um sama leyti
og ungar konur vöknuðu í auknum
mæli til vitundar um að engin nátt-
úrulögmál kvæðu á um að þær
þyrftu að feta í fótspor mæðra
sinna og formæðra. Persónulegar
aðstæður fremur en almenn vit-
undarvakning kvenna á þeim tíma
höguðu því þó þannig að Hildi-
gunnur ákvað á unga aldri að taka
sér móður sína til fyrirmyndar og
ganga menntaveginn.
Ólíkt uppeldi
„Mamma var hjúkrunarkona,
sem kom sér vel þegar pabbi dó
og hún þurfti að sjá fyrir okkur
systrunum fímm. Ég var þá þrett-
án ára og gerði mér fullkomlega
grein fyrir hversu illa við hefðum
verið settar ef mamma hefði ekki
haft starfsmenntun. Við systurnar
þurftum að taka til hendinni heima
fyrir, enda vann mamma langan
vinnudag og óreglulegan. Ég lærði
vitaskuld að bjarga mér en uppeld-
ið beindist ekki markvisst að því
að gera mig að almennilegri hús-
móður.“
Gagnstætt Hildigunni segist
Birgir hafa verið dekurbam í æsku
og aldrei þurft að sýna tilþrif í
heimilisstörfum. Sem einkabarn
foreldra sinna í níu ár, áður en
hann eignaðist systur, á heimili
þar sem einnig bjuggu amma og
ömmusystir segist hann helst hafa
verið notaður í sendiferðir endrum
og sinnum. „Hins vegar voru engar
konur til að stjana við mig á
námsárum mínum í Noregi. Þá
þurfti ég að taka mér tak og sjá
um mig sjálfur. Ég held að ég
hafi bara verið orðin fær í flestan
sjó þegar Hildigunnur tók við
mér.“
Ein af þeim heppnu
„Mér var ljóst að ég þyrfti að
taka málin föstum tökum í upp-
hafi. Ég er ein af þessum heppnu
konum, því Birgir hefur verið eink-
ar meðfærilegur alla tíð,“ segir
Hildigunnur og brosir undurblítt
til bónda síns. Birgir kinkar kolli
til samþykkis og bendir á að stjórn-
semi sé eiginkonu sinni í blóð bor-
ið, en hann kunni því afar vel.
Hildigunnur og Birgir eiga þijú
börn á aldrinum 7-26 ára og eitt
bamabarn. Þau segja heimilishald-
ið hafa þróast í fastar skorður, sem
helgist fyrst og fremst af mismun-
andi áhugasviði og vinnutíma
beggja. Hildigunnur á hægara um
vik að skjótast úr vinnunni á for-
eldrafundi og þess háttar, auk þess
HEIMASÆTAN, Anna Guðrún, gerir
heita pottinn kláran fyrir pabba sinn.
sem hún vinnur klukkutíma skem-
ur en Birgir og sér því yfirleitt
um matarinnkaupin. Smám saman
hafa skapast ýmsar hefðir sem
bæði segast geta vel við unað. í
grófum dráttum er bíllinn, garður-
inn, uppvaskið og viðhald hússins
í verkahring Birgis, en elda-
mennskan, blómin og þvotturinn
að mestu í höndum Hildigunnar.
„Ég gæti ekki hugsað mér Birgi
vasast í þvotti og þvíumlíku," seg-
ir Hildigunnur og þótt hún hvessi
augun á Birgi vogar hann sér að
halda því fram að viðhald hússins
sé karlmannsverk. Hann bætir við
að trúlega myndi líða yfir sig af
undrun ef hann sæi Hildigunni
bóna bílinn. Hildigunnur minnir
hann á að hún hafi ekki verið
nein liðleskja þegar þau byggðu
húsið sitt fyrir nokkrum árum.
„Húsbyggingin var sameiginlegt
fjölskylduframtak þar sem a'lir
lögðu hönd á plóg; hreinsuðu timb-
ur myrkranna á milli, smíðuðu,
múruðu, máluðu og sitthvað
fleira," segja þau.
Með móðurlegu stolti upplýsir
Hildigunnur að eldri sonurinn,
sem er farinn að búa og nýbúinn
að eignast barn, sé jafnhagur og
duglegur við eldamennsku og
bleyjuskipti, dóttirin, 18 ára,
gangi til allra verka og sonurinn,
7 ára, sé farinn að bijóta saman
fötin sín.
Ekki smámunasöm
Hildigunnur og Birgir segja
mikið verk að halda húsinu hreinu
og fínu, en í þeim efnum séu þau
ekki ýkja smámunasöm. Þeim
finnst gaman að halda veislur og
þá lætur fjölskyldan hendur
standa fram úr ermum áður en
gestina ber að garði. „Ég hef
stundum ymprað á því við Birgi
að fá heimilishjálp, en þá verður
hann skyndilega eins og ham-
hleypa til húsverkanna, því honum
geðjast ekki áð því að fá ókunn-
uga manneskju til slíkra starfa.“
Þótt hjónabandið hafi ekki allt-
af verið algjörlega
snurðulaust, segja þau
að ágreiningsmálið
hafi aldrei verið hver
ætti að gera hvað,
hvenær og hvernig.
Verktilhögun hafi
bara ráðist af aðstæð-
um hveiju sinni, en
ekki einstrengings-
legri verkaskiptingu.
Hildigunni finnst
gaman að matreiða og
Birgi líkar vel að
dunda við að ganga
frá eftir matinn
....enda miklu
meiri snyrtipinni en ég, þótt hann
kunni ekki að búa um rúm,“ segir
Hildigunnur.
Hnallþórur
og flatkökur
Birgir eldar stundum þegar frú-
in bregður sér af bæ, en honum
finnst ósköp þægilegt ef hún
ákveður hvað hann eigi að elda.
„Mér finnst Hildigunnur stundum
vera með full mikið stúss af litlu
tilefni. Ef hún á að mæta með
köku eða meðlæti á einhvern fund,
bakar hún óskaplegar hnallþórur,
en ég læt mér nægja að smyija
flatkökur með hangikjöti og þær
gera bara heilmikla lukku á Odd-
fellowfundunum.“
Hildigunnur segir að lík'lega
dekri Birgir meira við hana en hún
við hann. „Honum er eðlislægara
en mér að vera huggulegur í sér
og óumbeðinn færir hann mér oft
rauðvínsglas, bjór eða kaffi þegar
ég ligg uppi í sófa og slappa af á
kvöldin.“ Birgi finnst frammistaða
sín í dekrinu ekki umtalsverð og
Hildigunnur óvenju hæversk um
sinn hlut því oft sé hún búin að
láta renna í heita pottinn þegar
hann komi heim úr vinnunni. ■
+
ÞEGAR konur tóku af sér svunturnar og
flykktust út á vinnumarkaðinn á sjöunda ára-
tugnum sköpuðust ýmis vandamál, sem kröfð-
ust róttækra breytinga á heimilishaldinu.
Körlum, sem áður voru alla jafna einu fyrir-
vinnur heimilisins, varð ekki vært að liggja
eins og hrúgöld upp í sófa að vinnu lokinni,
dotta þar í værðarlegum friði eða lesa dagblöð-
in meðan konur stússuðu yfir pottum og pönn-
um eftir jafnlangan vinnudag.
Herlúðrar rauðsokkanna vöktu hinar væn-
ustu eiginkonur af þyrnirósarsvefni og ýfðu
upp hjá þeim vonir og væntingar um annað
hlutskipti en matartilstand, uppvask, þvotta,
barnauppeldi og bleyjuskipti um ókomna
framtíð. Jafnvel þótt þær ynnu ekki utan heim-
ilis þótti þeim nóg komið og full ástæða til
að karlarnir tækju til hendinni og sinntu búi
og börnum í auknum mæli. Vegna þessa hefur
togstreita efalítið skapast milli hjóna á hinum
bestu bæjum, því vitaskuld vörðust sumir karl-
ar dyggilega og ríghéldu í þær hefðir og venj-
ur, sem þeir ólust upp við, enda hið ljúfasta
hlutskipti að þeirra mati.
Launamisrétti og mismunun í tengslum við
stöðuveitingar hefur jafnan borið hæst í um-
ræðunni og þykir ávinningur kvenna ekki eins
Hver
gerir
C J _ hafa
hvað?
og best verður á kosið eftir áratuga baráttu.
Margir segja að til að tryggja jafna stöðu
karla og kvenna til frambúðar þurfi að byija
innanfrá; á heimilunum, viðhorfsbreytinga sé
þörf í takt við breytta tíma og tíðaranda, og
núna snúist málið ekki um kvennabaráttu
heldur jafnrétti eða mannréttindi.
Þótt kvennabaráttan eigi sér lengri sögu
en tekur til síðastliðinna þriggja áratuga,
hefur hún trúlega sjaldan verið háværari og
almennari á opinberum vettvangi sem og á
heimilunum. Karlar hafa undanfarið tekið
meiri þátt í umræðunni út á við og benda á
að konur hafi ýmis réttindi umfram
þá, til dæmis varðandi forræði barna
og þvíumlíkt, og séu afar ófúsar að
jafna stöðuna í þeim málum.
En skyldi heimilishald landsmanna
hafa tekið umtalsverðum breytingum í kjöl-
far kvennabaráttunnar? Halda konurnar
fremur um stjórnartaumana á heimilunum,
eða eru þau rekin í sameiningu á jafna ábyrgð
beggja hjónanna með ákveðinni og sann-
gjarnri verkaskiptingu? Daglegt líf heimsótti
þrenn pör á mismunandi aldri til að forvitn-
ast um hvort viðhorfin væru þau sömu þrátt
fyrir uppvöxt á ólíkum tímum; fyrir daga
rauðsokkanna róttæku, þegar þær höfðu
mestan hljómgrunn, eða á níunda áratugnum
þegar ætla mætti að skilningur á jafnræði
hefði aukist. ■
VaIgerðurÞ. Jónsdóttir
JOHANNA VILHJALMSDOTTIR 25 ARA OG GUÐLAUGUR ÞOR ÞORÐARSON 28 ARA
Við erum orðin nokkuð
útjónarsöm með val
tilbúnum réttum
Morgunblaðið/Þorkell
ÞÁ vikuna sem Anna Björk dvelur hjá mömmu sinni og Guðlaugi Þór,
er heit máltíð á hveijum degi.
AHEIMILI stjórnmálafræði-
nemanna Jóhönnu Vil-
hjálmsdóttur, sjónvarpsþulu
' og sumarflugfreyju til
nokkurra ára, og Guðlaugs
Þórs Þórðarssonar, eru heimilisstörfin
ekki þungamiðja tilverunnar. Bæði
segjast hafa í mörgu öðru að snúast,
þátttaka þeirra í stjórnmálastarfi taki
ærinn tíma á kvöldin og um helgar
og sama máli gegni um þulustarf Jó-
hönnu.
í uppvextinum vandist
Jóhanna því að móðir sín,
sem var kennari, sæi um
heimilisstörfin. „Pabbi var
alltaf í vinnunni og á fundum
á kvöldin, enda upptekinn
af stjórnmálum. Ég var sext-
án ára, systir mín tólf og
bróðir minn tíu þegar
mamma ákvað að halda utan
til náms í innanhússarkitekt-
úr.' Þá kom í hlut pabba að
gæta bús og barna næstu
árin. Hann kunni lítið fyrir
sér í eldamennsku og hafði
sloppið vel við þrif og þess
háttar. Medisterpylsur og tilbúin kart-
öflumús voru oft á borðum, en þetta
bjargaðist allt saman og núna er pabbi
með snert af tiltektaræði.“
Hvorugt hefur yndi
af húsverkum
Guðlaugur Þór ólst upp í Borgar-
nesi til fimmtán ára aldurs. Hann er
einkabarn foreldra sinna, sem báðir
voru útivinnandi. „Mamma vann skrif-
stofustörf hjá hreppnum og pabbi var
lögregluþjónn í vaktavinnu. Þau hjálp-
uðust að við heimilisstörfin, sem ég
held að hafi þó hvílt meira á herðum
mömmu. Eg var sæmilega sjálfbjarga
með að fá mér samloku og þess hátt-
ar og þótti stórfurðulegt þegar vinir
mínir sátu heima hjá sér og biðu eftir
að mamma þeirra smyrði brauðið fyr-
ir þá á drekkutímum. Mér var ekki
þrælað út við heimilisstörfin, en hafði
þó ýmis störf á minni könnu til dæm-
is að fara út með ruslið og slá garð-
inn.“
Þótt Jóhanna og Guðlaugur Þór
hafi ekki búið saman ýkja lengi köm
fljótt í ljóst að hvorugt hafði yndi af
húsverkum. Þau segja að deila megi
um hvort sé framtakslausara, verka-
skipting sé fremur laus í reipunum
en Jóhanna hafi þó tekið að sér yfir-
umsjón með þvottavélinni eftir að
hafa komist að því Guðlaugur Þór
litla biður eftir matnum.
hafði ekki rænu á að stilla hitastigið
rétt.
Þau eiga sitt hvora sambúðina að
baki og Jóhanna á tveggja og hálfs
árs dóttur, Önnu Björk. Hún deilir
forræðinu með föður hennar og hefur
hana því hjá sér aðra hveija viku. „Þá
vikuna reynum við að hafa meiri reglu
á hlutunum; vera meira heima og elda
heita máltíð á hveijum degi. Annars
erum við orðin nokkuð útjónarsöm
með val á tilbúnum réttum, sem bjóð-
ast í ágætu úrvali.“
Guðlaugur Þór er áhugamaður um
matargerð, en segist ekki hafa mikinn
tíma til að sinna slíku. Hann upplýsir
að Jóhanna verði svöng á hinum und-
arlegustu tímum sólarhringsins og þá
rölti hann oft inn í eldhús og útbúi
eitthvað ljúffengt handa henni. „Hann
er þá bara að friðþægja sjálfan sig
af því hann finnur að hann er ekki
nógu duglegur við heimilisstörfln,"
segir Jóhanna, sem þó viðurkennir að
hún kunni vel að meta framtakið.
Viðhorf smám saman
að breytast
Jóhanna og Guðlaugur Þór segja
að þótt heimilishaldið hjá þeim sé
ekki til fyrirmyndar og eftirbreytni
og fátt sé komið í fastar skorður, finn-
ist þeim tvímælalaust að ábyrgð á
heimili og barnauppeldi eigi að vera
jafnt hjá konum og körlum. Þau segja
að ríkjandi viðhorf séu smám saman
að breytast og vonandi líði ekki á
löngu þar til sjálfsagt þyki að mæður
og feður skipti fæðingarorlofi á milli
sín án þess að vera litin hornauga.
„Það er alltof algengt," segir Jó-
hanna, „að konan láti menntun sína
og starfsframa sitja á hakanum meðan
hjónin eru að koma undir sig fótunum
fjárhagslega. Konan sinnir þá oft
barnauppeldinu ein meðan karlinn
menntar sig og vinnur sig upp í starfi.
Mér finnst nauðsynlegt að ungt fólk
geri sér grein fyrir að þessi staða
gæti komið upp ef málin eru ekki
skipulögð og rædd í tíma.“
Jóhönnu finnst að enn hafi margir
foreldrar tilhneigingu til að hlífa son-
um sínum fremur en dætrum við að
taka til hendinni heima fyrir og því
séu strákar oft með ólíkindum ósjálf-
bjarga. „Húsverk, uppeldisstörf og
hannyrðir eru fjarri því að vera með-
fæddir hæfileikar kvenna þótt þær
hafi, ljúft sem leitt, þurft að sinna
þessum störfum meira en karlarnir í
áranna rás.
Þótt heimilið sé ekki stórt gæti ég vel
hugsað mér að fá konu til að þrífa
einu sinni í viku,“ segir Jóhanna. „Jó-
hanna mín, af hveiju viltu ekki alveg
eins fá karl til að þrífa hjá okkur,“
segir Guðlaugur Þór sposkur á svip
og Jóhanna þarf að eyða miklu púðri
í að útskýra að hún hafi misst þetta
út úr sér vegna þess að konur hafi
nánast eingöngu sinnt heimilishjálp
fram til þessa. |
MÆÐGURNAR spjalla saman meðan sú
DAGLEGT LÍF
GUÐRUN GUNNARSDOTTIR 38 ARA OG GUSTAF BJÖRNSSON 38 ARA
Morgunblaðið/Kristinn
ÞÓTT Gústaf hafi meira gaman af eldamennskunni en Guðrún sameina þau krafta sína
á háannatímanum. Gunnar Óli fylgist áhugasamur með.
Sjálfsagt að sinna
öllum störfum jafnt
^eða eftir aðstæðum
ASJÖUNDA áratugnum var
ekki algengt að mæður
virkjuðu syni sína í
heimilisstörfum, en Gú-
staf Björnsson, fræðslu-
stjóri KSÍ, bræður hans þrír og syst-
ir þurftu þó að ganga í þau verk,
sem til féllu, enda foreldrarnir úti-
vinnandi. Gústaf var því vel liðtæk-
ur þegar hann hóf búskap með
eiginkonu sinni, Guðrúnu Gunnars-
dóttur, íþrótta- og sérkennara, sem
segist afar þakklát fyrir uppeldið
sem eiginmaðurinn hlaut í foreldra-
húsum.
„Þar sem mamma vann vakta-
vinnu þurfti pabbi oft að koma heim
í hádeginu og gefa hópnum að
borða. Vinum mínum þótti fýrir-
komulagið hið undarlegasta, enda
voru viðhorfin önnur þá og pabbarn-
ir héldu sig yfirleitt fjarri eldhús-
inu,“ segir Gústaf.
Þótt móðir Guðrúnar væri heima-
vinnandi og bæri hitann og þungann
af heimilishaldinu segist Guðrún oft
hafa rétt hjálparhönd og haft ýms-
um skyldum að gegna, sem aðallega
fólust í að fara út í búð og passa
systkini sín.
Aldrei togstreita
Þegar Guðrún og Gústaf giftust
fyrir fímmtán árum var aldrei rætt
sérstaklega um hvernig heimilis-
haldinu skyldi háttað. Þeim fannst
sjálfsagt og eðlilegt að sinna öllum
störfum jafnt eða eftir því sem verk-
ast vildi og togstreitu segja þau
aldrei hafa komið upp að því leyti.
Bæði hafa verið á kafi í íþróttum
frá blautu barnsbeini og eru enn.
Gústaf þjálfar drengjalandsliðið í
knattspyrnu og Guðrún þjálfar 5.
flokk kvenna í handbolta í Fram og
fer þjálfunin að mestu leyti fram á
kvöldin og um helgar. Annars er
hefðbundinn vinnudagur beggja frá
átta á morgnana, Gústaf vinnur til
fimm, en Guðrún til tvö og á auk
þess frí á fimmtudögum. Þau eiga
þijú börn, þriggja til tólf ára, og
viðurkenna að róðurinn hafí þyngst
eftir því sem Ijölskyldan stækkaði
og skipulagning tímans orðið æ
mikilvægari.
„Með samvinnu gengur dæmið
upp þótt erillinn sé oft nokkuð mik-
ill. Eins og flestir sem hafa stundað
íþróttir eitthvað að ráði erum við
mjög skipulögð og nýtum tímann
• vel. Við getum tekið krakkana með
á æfingu, ef á þarf að halda, og
eigum góða að.“
Skipulagshæfileikar
Guðrún og Gústaf taka greinilega
ekki of djúpt í árinni um skipulags-
hæfileika sína. Klukkan 6.45 vaknar
Gústaf, vekur Guðrúnu og saman
hafa þau til morgunmatinn, vekja
börnin klukkan 7.15 og eru öll kom-
in út úr húsi hálftíma síðar. Börnin
eru keyrð í skólann og að loknum
vinnudegi, klukkan 17, sækir Guð-
rún bónda sinn. Háannatíminn er
milli 17 og 20, þá er börnunum
hjálpað við námið, stússað við þvott
og hafist handa við matarundirbún-
ing, borðað, gengið frá og synirnir
baðaðir. Bæði eru jafn liðtæk til
allra þessara verka, en þó segir
Guðrún að Gústaf hafi óneitanlega
meiri ánægju en hún af matargerð.
Formlega verkaskiptingu segja
þau í lágmarki, en Gústaf sjái þó
um bílinn og bílskúrinn, Guðrún
strauji og sjái um stofublómin og
dútlið í garðinum, þótt Gústaf
stjórni yfirleitt slátturvélinni. Guð-
rún segist oftast þrífa húsið sæmi-
lega á fimmtudögum, en fjölskyldan
sameinist um að betrumbæta verkið
um helgar. Auk þess sem heimasæt-
an, Kristín Brynja, tólf ára, sér um
herbergið sitt, fær hún 2.500 kr. á
mánuði fyrir að ryksuga, skúra og
hengja upp þvott. Gunnar Óli, 6
ára, fær 100 kr. á viku fyrir að
taka allt dót af gólfinu, en Ragnar
Freyr, 3 ára, leggur sitt af mörkum
til að aðrir fjölskyldumeðlimir hafi
örlítið meira fyrir stafni.
Þar sem íþróttir eru fyrirferðar-
miklar í lífi fjölskyldunnar segja
Guðrún og Gústaf að þvotturinn sé
oft mikill. Guðrúnu leiðist óskaplega
að strauja og segist stundum trassa
að ganga frá þar til hlaðinn á borð-
inu sé farinn að byrgja útsýnið út
um gluggann.
Grjónagrautur og slátur
Einn af föstu punktunum í tilver-
unni hjá þeim Guðrúnu og Gústafi
er hádegisverður á laugardögum hjá
foreldrum Gústafs, en þar hittist
stórfjölskyldan, ailt frá tíu til tutt-
ugu manns. Grjónagrautur og slátur
er jafnan á borðum og oft er glatt
á hjalla. Þeim hjónum fínnst þetta
góður siður og til þess fallinn að '
styrkja fjölskylduböndin.
Aðspurð hvort þau liggi aldrei í
leti segja þau að hjá þeim sé sjaldan
dauð stund, því vinnan, heimilis-
haldið og íþróttimar taki allan
þeirra tíma. Guðrún viðurkennir að
sér finnist gott að lúra
örlítið frameftir um
helgar. Þá komi Gústaf,
sem er mikill morgun-
hani, jafnan færandi
hendi með kaffi og með-
læti á bakka. Hún kann
vel að meta viðurgjörn-
inginn, en man í svipinn
ekki eftir neinu sem
flokkast gæti undir
gagnkvæmt dekur af t
sinni hálfu. Guðrún lítur
spurnaraugum á eigin-
manninn, sem segir að
hún verði að svara þessu
sjálf og endilega nefna
eitthvað því annars
komi hann alltof vel út úr viðtalinu
miðað við hana.
Mlkil breyting
Guðrún og Gústaf telja að rekstur
heimila hafi breyst mikið í áranna
rás. Flestir séu farnir að sjá að far-
sælast sé að hjónin hafi eins mikla
samvinnu og við verði komið og
engin sanngirni sé í að konan hafí
yfirumsjón og verkstýringu með
höndum. Gústaf segist þekkja dæmi
þess að eiginkonum hætti til að fjasa
út af smámunum, til dæmis ef þeim
fínnst verklag karlanna í einhverju
ábótavant. Slíkt segir hann vísustu
leiðina til að gera þá andsnúna þátt-
töku í heimilisstörfum.
Þótt Guðrún þurfí ekki að standa
í jafnréttisbaráttu heima við segist
hún fylgjast vel með umræðunni.
Henni fínnst súrt í broti að enn
skuli konur hafa lægri laun en karl-
ar og hversu lág laun tíðkast í störf-
um á sviði uppeldis- og umönnunar-
mála, enda henni málið skylt sem
kennara.
Þau hjónin eru sammála um að
enn eigi sjórnvöld langt í land með
að aðlaga skólakerfið og ýmsa aðra
þætti þeim breytingum sem urðu
er konur hófu atvinnuþátttöku til
jafns við karla. ■
GUÐRÚN aðstoðar
við heimanámið.