Morgunblaðið - 13.04.1996, Blaðsíða 8

8 C LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ekkí fæddur
snillingur, þó
ég sé það nú!
Hafsteinn Austmann hefur veríð trúr af-
strakt málverki allan sinn feríl. Á sjónþingi
í Gerðubergi í dag kl. 15 mun hann ræða
líf sitt og list við Harald Jónsson, Kjartan
Guðjónsson og áhorfendur í sal. Þóroddur
Bjamason tók þátt í aðalæfíngu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
KJARTAN Guðjónsson, Hafsteinn Austmann, Hannes Sigurðsson og Haraldur Jónsson. A veggjunum
eru verk eftir Hafstein sem verða til umfjöllunar í dag á Sjónþingi.
HAFSTEINN Austmann
hefur raðað myndum í
bakka og byijar að sýna
þær á tjaldi. Spyrlar
ásamt Hannesi Sigurðssyni list-
fræðingi velta fyrir sér áhrifavöld-
um í list hans og koma þar margir
við sögu og eingöngu erlendir lista-
menn þó einstaka íslenskir lista-
menn séu á svipuðum slóðum í
myndgerð og hugsun.
Það er áberandi er líður á umræð-
una að Hafsteinn og Kjartan telja
að í rauninni sé ekki hægt fyrir
listamenn að ræða um list sína og
þá sérstaklega ekki list eins og þá
sem Hafsteinn gerir vegna þess að
tilfinningalegi þátturinn í gerð
verkanna og upplifun sé svo sterk-
ur. Haraldur Jónsson vill ekki viður-
kenna að ekki sé hægt að ræða um
verkin, ástæður fyrir gerð þeirra
og hlutverk þeirra í samtímanum
hvetju sinni. Hann bendir á að af-
straktjist hafi aldrei verið opin bók
fyrir íslendingum og telur því að
nauðsynlegt sé að fara í saumana
á verkum Hafsteins.
Hittir þig
í hnakkann
Á tjaldið er komin ein elsta mynd-
in á sýningunni, frá 1951, og Hann-
es vill vita hvort Hafsteinn hafí
málað afstrakt frá byrjun og aldrei
gert módelmyndir, hlutateikningar
og annað sem snýr að grunnþjálfun
myndlistarmanna. „Það vita allir
að það er ekki hægt að kenna fólki
að verða myndlistarmenn. Það er
eingöngu hægt að kenna tækni við
gerð verksins og meðferð efnanna.
Það er hægt að kenna mönum að
sjá en ekki að hugsa. Þessa þjálfun
fór ég í gegnum en ég á lítið af
þeim verkum og er til dæmis búinn
að henda öllum módelteikningum
mínum nema einni,“ sagði Haf-
steinn.
Hannes spyr á móti í ljósi gagn-
rýni á afstraktið á síðustu tveimur
áratugum hvort maður eins og
Hafsteinn geti útskýrt það, fyrir
þeim sem skilja ekki, hvenær mynd
syngi, „hvenær klingir myndin, hve-
nær er henni lokið?“ spyr hann.
Hafsteinn: „Þegar þú snýrð við
henni baki á hún að hitta þig í
hnakkann."
Hannes: „Afhveiju virkar hún og
hvað er þetta sem gerir hana til-
búna? Þið getið ekki útskýrt þetta
eða hvað?“
Kjartan: „Þetta hefur aldrei verið
hægt að tala um við listfræðinga
og hef ég reynt mikið. Hvernig fær
forljótur maður fallega konu til að
kikna í hnjáliðunum," segir Kjartan
og í gegnum mál hans skín ósætti
í garð nútíma listfræðinga sem
hann telur að ráði of miklu í list
samtímans og mun hann koma inn
á það frekar á þinginu í dag ásamt
fleiru.
Kjartan stendur af og til upp og
bendir á hluti í myndum Hafsteins
sem honum finnst að betur mættu
fara og á tímabili var andrúmsloft-
ið í salnum farið að minna á síð-
búna kennslustund í listaskóla enda
ekki að furða því Kjartan var ein-
mitt einn kennara Hafsteins.
Hafsteinn: „Þetta er byijenda-
verk og á þessum tíma hafði ég
bara numið vatnslitatækni. Maður
er ekki fæddur snillingur þó ég sé
það núna,“ segir hann og brosir.
Blaðamaður vill vita hvort lista-
mönnum sárni að vera líkt við aðra
listamenn og kveður Hafsteinn það
eiga við suma en ekki sig. „Ef
menn ætla að hugsa um það að
vera orginal þá geta þeir bara hætt
að mála,“ segir Kjartan.
Hannes: „Hvaða myndir myndir
þú velja ef þú ættir að tína til eitt-
hvað sem ætti að lifa þig um aldur
og ævi?“
Hafsteinn: „Ég á enn eftir að
gera þær eða er að gera þær um
þessar mundir. Ég var í eilífum tii-
raunum þangað til um fimmtugt.
Um 1984 fór ég að gera eitthvað
af viti þó ég sé sáttur við eina og
eina mynd fyrir það.“
Fáir listamenn hafa unnið jafn
markvisst með vatnsliti og Haf-
steinn. Tekur fólk vatnslitamyndir
alvarlega?
„íslendingar vilja helst hafa allt
gert með olíu. Maður á helst að
ljúga því að fólki ef svo er ekki.“
Haraldur: „Málarðu náttúru-
stemningar eða lítur þú á þig sem
borgarmálara?"
Hafsteinn: „Nei, ég geri stóran
greinarmun á þessu. Þetta eru ekki
náttúrustemningar. Mér finnst
náttúran vera eitt og málverk ann-
að,“ sagði Hafsteinn.
Listamanna-
blaðaviðtöl
Á milli 1960-1970 gerði hann
myndir sem í voru ýmsar tilraunir
í áferð og má merkja örlítil áhrif
frá popplistinni sem var áberandi
erlendis á þessum tíma. „Ég sá
þetta en mér fannst þetta ekki
passa mér og ég varð ekki fyrir
áhrifum af poppinu.“
Haraldur innir Hafstein eftir því
hvort hann hafi lesið mikið af efni
um myndlist hvort sem er eftir lista-
menn eða listfræðinga í gegnum
tíðina og viðtöl við listamenn en
hann kveður það ekki vera, mest
geri hann af því að líta á myndir í
bókum og blöðum sem styður þá
skoðun hans og Kjartans að lista-
menn geti lítið sagt um eigin verk
og oft séu blaðaviðtöl við þá þurr
og klisjukennd eins og Kjartan vill
meina: „Þetta er eitt furðulegasta
fyrirbæri 20. aldarinnar, þessi lista-
mannaviðtöl. Þetta eru vanalegast
blaðamenn sem vita ekkert að
hveiju á að spyija og þeir fýlgja
ákveðinni formúlu," segir hann og
hlær við. Blaðamaður spyr hvort
Sjónþingið sé þá ekki óþarft en
Hafsteinn segir þá að fólk vilji inn-
sýn í persónulegt líf listamannanna.
Hafsteinn hefur komið víða við.
Hann hefur kennt við MHÍ frá árinu
1982 og unnið útilistaverk og mósa-
íkmyndir. Margir kannast sjálfsagt
við verk hans fyrir utan hús Lands-
virkjunar sem blasir við þegar menn
keyra Bústaðaveginn. Ryðrautt
stórt verk úr járni sem bognar um
miðju.
Myndir hans hafa gengið í gegn-
um þróun á löngum ferli. Tímabil
geómetrískrar abstraktsjónar, líf-
rænna forma þar sem bogakennd
strik virðast vagga í forgrunni og
seinna eru kraftmiklar dökkar
strokur mest áberandi á oft litríkum
bakgrunni.
Yfirlitssýning á verkum hans frá
1951-1992 verður opnuð í dag í
Gerðubergi. Á Sjónarhóli, á Hverf-
isgötu 12, verður opnuð sýning á
nýrri verkum á morgun kl. 15.
TÓNLIST
Sígildir diskar
BIONDI
Verk fyrir fiðlu án undirleiks eftir Biber, Tart-
ini, Benda, Bruni, Fiorillo, Rode og Prokofiev.
Fabio Biondi, fiðla. Opus 111 OPS 30-95. Upp-
taka: DDD, París 12/1993. Lengd: 49:26. Verð:
1.899 kr.
ÞAÐ VAR tími til kominn að ítalir færu
að blanda sér í markaðinn fyrir upphaflegan
flutningsmáta, ein mesta tónlistarþjóð heims.
En þeir sem hafa eyru, þurfa ekki lengur
að velkjast í vafa; Italir hafa eignazt stórta-
lent í fiðiuleik. Og þeir sem gera út á klass-
ískar plötur, munu nú án efa naga sig í handa-
bökin yfir því að hafa látið uppskafning eins
og Opus 111 í París skjóta sér ref fyrir rass,
því eftir öllu að dæma er ítalski fiðluleikarinn
Fabio Biondi næsta líklegur til að sópa að
sér lárviði á komandi árum.
Yolanta Skura, aðaiframiejjtindi og tón-
meistari fyrirtækisins, virðist driftarkona
mikil, og sýnist samanburður við sænskan
kollega hennar hjá Bis, Robert von Bahr,
jafnvel henni í hag, því á örskömmum tíma
hefur hún rifið upp spónnýtt plötumerki úr
engu. Leggur útgáfan verulega áherzlu á
hinn ört vaxandi forntónlistarmarkað, sem
manni skilst að höfði ekki sízt til yngri klas-
síkhlustenda, og hefur hún þegar tryggt sér
framúrskarandi listamenn eins og ameríska
miðaldasöngkvennakvartettinn Anonymous 4
(Sígildir diskar, 25. nóv. 1995.)
Um nánari tildrög að ráðningu Biondis
veit ég ekki, en svo mikið er víst, að þar
komst útgáfan í feitt. Piltur er ekki einasta
fítonsfiðiari, hann hefur einnig sökkt sér nið-
ur í flutningshefðir gjörólíkra tímabila, sem
spanna á þessum diski hvorki meira né minna
■ ís en tvær og hálfa öld, auk þess sem hann er
| stofnandi og stjórnandi hinnar nýtilkomnu
Italskí ham-
skiptingurinn
13 manna strengjasveitar L’Europa Galante,
úrvalshóps sem á eftir að velgja Musica
Antiqua Köln, La Petite Bande, The English
Concert og fleiri undir uggum.
Eitt fellur í augu við verkavai þessa disks,
og það er vitanlega fjarvera nieistara Bachs,
sem ber, með sónötum sínum og partítum,
höfuð og herðar yfir aðra höfunda einleiks-
verka fyrir fíðlu án undirleiks. En skýringin
felst einmitt í því. Bach hefði svo gjörsamlega
skyggt á hin tónskáldin, að allt jafnvægi hefði
farið úr skorðum, og verða þau rök plötubækl-
ingshöfundar víst að teljast auðseld.
Fyrir bragðið njóta verk smámeistaranna
sín líka betur, ótrufluð af skugga risans frá
Eisenach, og er það sanngjarnt, því öll hafa
þau sinn sjarma, sér í lagi þegar fiðlara eins
og Biondis nýtur við. Víða má raunar ekki
á milli sjá hvort vegur þyngra, innblástur
höfundar eða túlkandans, enda tónskáldin,
eins og gefur að skilja, missterk á velli.
Heinrich Biber var fyrirmynd Bachs í ein-
leiksfiðlutóngreininni, og stendur Passacaglía
hans nokkuð upp úr restinni, að ekki sé
minnzt á sjöþættu Sónötu Prokofievs í D-dúr
Op. 115. Passacaglían er talin vera frá efri
árum Bibers, s.s. rétt fyrir 1700, en sónatan
mun samin 1947. Á milli þeirra koma Són-
ata Tartinis BG 5, Kaprísa Bendas nr. 14
frá miðri 18. öld og þijár kaprísur eftir Bruni,
Fiorelli og Rode (nr. 24,32 & 24) frá ártugun-
um kringum aldamótin 1800. Við allólík stíl-
skeið er því að etja: miðbarokk, síðbarokk,
frumklassísisma, Vínarheiðlist, snemmróm-
antík og loks nýklassík 20. aldar; anzi breið-
ur biti fyrir flesta fiðluleikara.
En ekki fyrir Fabio Biondi. Það er engu
líkara en að hamskiptingur mundi hljóðfærið,
því hvert verk birtist út frá forsendum síns
tíma, en þó líkt og það væri nýsamið fyrir
þennan tiltekna fiðluleikara. Um leið setur
Biondi sitt persónulega mark á tónkveðskap-
inn og hefur jafnvel viðaminnstu lítilræði upp
á æðra plan án fyrirhafnar, enda tækni hans
af þeirri sort sem felur tæknina.
Sem sagt: eyrnakrás. Tónlistin er fjöl-
breytt, flutningurinn frábær og upptakan
tandurhrein í umsjá Mme. Skura.
VIVALDI
Antonio Vivaldi: Konsertar fyrir fiðlu/s-
elló/fiðlu og orgel/tvær fiðlur og tvö selló
og strengjasveit (RV 281,133,407, 541,286,
511 & 531). L’Europa Galante u. stj. Fabio
Biondi. Opus 111 OPS 30-95. Upptaka: DDD,
Feneyjum 4/1993. Lengd: 72:55. Verð: 1.899
kr.
„RAUÐI klerkurinn“ í Feneyjum (1678-
1741), svo nefndur vegna háralitarins, rækt-
aði upp einhveija nafntoguðustu hljómsveit
síns tíma, sem hefur að líkindum náð hátt í
sömu frægð og hljómsveit Theodórs kjörf-
ursta í Mannheim hálfri öld siðar. Trúlega
verður hún einnig talin fyrsta heimsfræga
kvennahljómsveitin, því hljóðfæraleikarar
voru allir skjólstæðingar Ospedale della Piet,
„Náðarathvarfsins" fyrir munaðarlausar
stúlkur, þar sem Vivaldi kenndi tónlist um
árabil. Svo mikið orð fór af leik stúljcnanna,
að það varð fastur liður við opinberar móttök-
ur kaupmannalýðveldisins að bjóða tignum
gestum þess á tónleika athvarfsins.
Það sést betur og betur, hve mikill nýj-
ungamaður Vivaldi í rauninni var, þegar eitt
og annað í verkum hans er borið saman við
afurðir seinni tíma tónskálda. Þó að honum
hafi verið legið á hálsi fyrir stundum óhóf-
lega notkun á sekvenzum og trommubassa
(hratt ítrekaðar nótur), þá má til sanns veg-
ar færa, að margt er langt á undan samtíð-
inni. T.d. bendir Biondi á í disksbæklingi,
að lokaþáttur fiðlukonsertsins í e-moll
(RV281) gæti hafa verið saminn af C.P.E.
Bach, og eru það orð að sönnu, svo nauða-
líkt er með þeim hljómsveitarsatzi frá ca.
1720 og Empfindsamkeit Emmanúels hálfri
öld síðar - að ekki sé talað um „Sturm und
Drang“ sinfóníur Haydns!
Andstutt spiccato-spil upphafshyggjuflytj-
enda getur stundum farið í taugarnar á
manni, einkum þegar það truflar pólýfónísk-
an vef. Fyrir honum fer hins vegar minna
hjá Vivaldi en hjá barokktónskáldum norðan
alpafjalla, og verður að segjast, að þegar
leikið er af þvílíkri nákvæmni sem hér má
heyra - að viðbættri smitandi spilagleði -
þá passar spiccatóið upp á (hross)hár. Og
þegar gefið er í, þá er gefið í! Hér er ekkert
hálfkák, og ofurtær upptakan og spila-
mennskan gefa upplagt tilefni til að hreinsa
rykið úr hátölurum heimilissamstæðunnar
með því að skrúfa allt í botn. Enda væri
vægt til orða tekið að segja, að það gusti
af bogfimi L’Europa Galante á þessum diski.
Ríkarður Ö. Pálsson