Morgunblaðið - 18.05.1996, Blaðsíða 4

4 D LAUGARDAGUR 18. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Heima
er best
Þrír ungir óperusöngvarar, Loftur Erlingsson,
Bjami Thor Kristinsson og Þóra Einarsdóttir,
takast á hendur sín fyrstu burðarhlutverk í
íslensku ópemnni þegar Galdra-Loftur Jóns
Ásgeirssonar verður fmmsýndur 1. júní.
Orri Páll Ormarsson tók á þeim púlsinn
mitt í amstri æfínganna.
IHINUM harða heimi óperunnar
eru margir um hituna. Loftur
Erlingsson barítonsöngvari,
Þóra Einarsdóttir sópransöng-
kona og Bjarni Thor Kristinsson
bassasöngvari eiga því ærið verk
fyrir höndum en þau tilheyra öll
yngstu kynslóð íslenskra óperu-
söngvara; tvö fyrstnefndu eru að
stíga sín fyrstu skref sem atvinnu-
menn í greininni og Bjarni er enn í
námi. íslenskir starfsbræður þeirra
hafa þó verið þekktir fyrir allt annað
en uppgjöf og margir hverjir róið á
önnur mið. Það er því ef til vill tákn-
rænt að engin tvö þeirra skuli búa
í sama landinu — Þóra býr í Bret-
landi, Bjarni í Austurríki og Loftur,
sem sakir standa, á íslandi.
Þessu unga og metnaðargjarna
fólki blandast ekki hugur um að
baráttan um brauðið á eftir að verða
strembin. Það lætur hins vegar eng-
an bilbug á sér finna enda vart
ástæða til — eldskírnin í íslensku
óperunni stendur fyrir dyrum.
Bjami, Loftur og Þóra hafa reyndar
öll stigið þar á fjalir áður — ýmist
í smærri hlutverkum eða með Kór
íslensku óperunnar — en nú fyrst
mun kastljósið beinast að þeim.
Og óperufólkið unga ræðst ekki
á garðinn þar sem hann er lægstur.
Viðfangsefnið er ný íslensk ópera,
Galdra-Loftur, eftir Jón Ásgeirsson.
„Það er stórviðburður þegar ný ís-
lensk ópera er frumsýnd, ekki ein-
ungis á íslenskan mælikvarða, þar
sem sárafáar íslenskar óperur hafa
verið samdar í gegnum tíðina. Það
stafar vitaskuld af því að það er
ekki á margra færi að semja slík
verk,“ segir Loftur sem hefur um-
ræðuna.
En hvernig verk skyldi Galdra-
Loftur vera? „Það verður að viður-
kennast að þessi ópera kom mér
nokkuð spánskt fyrir sjónir í fyrstu.
Hún hefur hins vegar unnið verulega
á eftir því sem ég hef kynnst henni
betur,“ segir Loftur og Bjarni tekur
upp þráðinn: „Tónlistin í Galdra-
Lofti er rammíslensk. Það er sterkur
þjóðlegur blær á óperunni, sem
hæfir efninu og gerir hana virkilega
skemmtilega."
Töfrar
fram laglínur
Sagt hefur verið að samtímatón-
list höfði oft og tíðum ekki til al-
mennings — tilgangur tónskálda sé
einungis að sanna sig fyrir starfs-
bræðrum sínum. Skyldi þetta eiga
við um Galdra-Loft? „Nei, því fer
fjarri," segir Loftur, sem fyrstur
er til svars. „Hér er vissulega um
nútímatónverk að ræða en Jón Ás-
geirsson hefur hins vegar, öfugt við
mörg önnur tónskáld, einstakt lag
á að töfra fram laglínur. Það er því
óhætt að fullyrða að Galdra-Loftur
BJARNI Thor Kristinsson í hlutverki Gamla mannsins, Loftur Erlingsson í hlutverki Andans, samvisku G
í hlutverki Dísu
óperu Jóns Ásgeirssonar, Galdra-Lofti,
sé aðgengileg ópera fyrir almenn-
ing.“
Sjö hlutverk eru í sýningunni og
Loftur, Bjarni og Þóra ljúka upp um
það einum munni að þau séu ákaf-
lega krefjandi — tónskáldið sé „frekt
á söngraddirnar“. Það sé hins vegar
þraut sem sigrast þurfi á og geri
vinnuna einfaldlega ennþá meira
spennandi.
Og þrautirnar eru fleiri — og
flóknari. „Sköpunin er stærsta
áskorunin," segir Loftur. „Galdra-
Loftur er ný ópera, þannig að við
verðum að vinna karakterana frá
grunni.“
Bjarni er á sama máli; segir það
ögrandi að fá tækifæri til að spreyta
sig fyrstur allra á hlutverki. „Yfir-
leitt kynnir maður sér hvernig aðrir
hafi unnið hlutverkin sem maður á
að syngja en í þessu tilfelli kemur
það i okkar hlut að gefa fordæmi."
Þóra hnýtir því við að sérstaða
Galdra-Lofts komi jafnframt fram
með öðrum hætti: Söngvararnir
geti leitað á náðir höfundar eftir
ráðgjöf. „Það eru forréttindi sem
óperusöngvarar njóta sjaldan að
geta borið hin ýmsu atriði undir
tónskáldið sjálft. Það sem gerir
þessar aðstæður síðan ennþá sér-
stakari er að Jón Ásgeirsson er
gamall kennari okkar allra úr Söng-
skólanum í Reykjavík."
Margir góðir-söngvarar
Óperufólkið unga ber lof á sam-
starfsfólk sitt í Islensku óperunni;
þar sé fagmennskan í fyrirrúmi.
„Það hefur verið gaman að starfa
með því fólki sem Öperan hefur yfir
að ráða og það er sérstaklega
ánægjulegt hvað margir góðir
söngvarar búa og starfa á íslandi,"
segir Bjarni og Loftur bætir við að
það sé til að mynda ekki á færi
hvers sem er að syngja titilhlutverk-
ið, Galdra-Loft, sem Þorgeir Andrés-
son tenórsöngvari geri með miklum
sóma.
Þótt tónlistin sé miðlæg í Galdra-
Lofti segja söngvararnir að ekki
megi gleyma sögunni sjálfri en óp-
eran er byggð á samnefndu leikriti
Jóhanns Siguijónssonar. Er efni
þess sótt í íslenska þjóðsögu um
skólapilt nokkurn á Hólum, Loft að
nafni, sem „lagði alla stund á gald-
ur“. „Efnið er upplagt í óperu,“ seg-
ir Þóra, „og Jón Ásgeirsson er sög-
unni i grundvallaratriðum trúr þótt
óperan sé nokkuð frábrugðin leikrit-
inu — enda er formið svo ólíkt. Hér
er því um sjálfstætt verk að ræða
og ég ráðlegg fólki að hafa það í
huga þegar það kemur á sýning-
una.“
Lofar ny’ög góðu
Loftur er á sama máli og bætir
við að uppfærslan lofí mjög góðu.
„Upphaflega gerði ég ráð fyrir að
óperan yrði sett upp í anda leikritsins
og sá fyrir mér stóra baðstofu með
tilheyrandi stássi. Það kom hins veg-
ar fljótt í ljós að önnur og mun meira
spennandi leið yrði fyrir valinu."
Hresst upp
á klassíkina
Áhorfendum hefur fækkað á sígilda tónleika
í Bretlandi. Gripið hefur verið til ýmissa
ráða til að laða fólk inn í tónleikasalina að
nýju en þau hafa lánast misjafnlega.
ASTANDIÐ í heimi sígiidr-
ar tónlistar hefur verið
■ betra en nú. Hljómplötu-
útgefendur hafa upplýst
að hlutur klassískrar tónlistar í út-
gáfunni sé aðeins 7,4% en hann
náði 11% árið 1991, sem var gott
ár. Og í Bretlandi hefur dregið úr
tónleikahaldi um sem svarartil 10%
á fimm árum, að því er segir í The
Daily Telegraph.
Fáar rannsóknir hafa verið gerð-
ar á því hvers vegna áhugi almenn-
ings á sígildri tónlist fer minnk-
andi. Þær kannanir sem fyrir liggja
benda til þess að tónleikagestunum
leiðist, yngra fólk sé æ sjaldséðara
á tónleikum og að æ færri sjái
ástæðu til að borga sig inn á tón-
leika. Málið er hins vegar ekki svo
einfalt að kenna megi því um að
smekkur manna breytist og tími
sígildrar tónlistar sé liðinn.
Skýringarinnar má allt eins leita
í hinu staðlaða tónleikaformi sem
hefur verið óbreytt svo áratugum
skiptir. Hljóðfæraleikarar stilla
hljóðfærin, konsertmeistarinn fær
sér sæti, inn kemur hljómsveitar-
stjórinn sem hneigir sig fyrir áhorf-
endum og tekur sér stöðu íklæddur
kjóli og hvítu. Við tekur hefðbundin
tónleikaskrá, skipti á milli þátta og
verka, hljómsveitarstjórinn fer út
og inn af sviðinu, áhorfendur klappa
og þakka fyrír sig í lok tónleika og
halda heim.
Ekki poppkorn
Skyldi einhvern furða að sígildir
tónleikar eigi erfitt uppdráttar í
samkeppninni við leikhús, listsýn-
ingar og annars konar og líflegri
tónleika, spyr Rupert Christiansen
í The Daily Telegraph. Hann viður-
kennir að raunhæfar lausnir á vand-
anum liggi ekki á hveiju strái.
Poppkomssala eða léttar upphitun-