Morgunblaðið - 13.06.1996, Blaðsíða 2

2 B FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Um 3.000 fyrírtæki urðu gjaldþrota hér á landi á árunum 1985-1995 samkvæmt könnun Félagsvísindastofnunar
VIÐSKIPTI
Gjörbreytt umhverfi
og slök áætlanagerð
taldar helsíu ástæður
UM 3.000 fyrirtæki urðu gjaldþrota
hér á landi á árunum 1985-1995 og
var tíðni gjaldþrota fímmföld árið
1994 miðað við það sem var árið
1985. Allt að 100 milljarðar króna
töpuðust eða fluttust til vegna þess-
ara gjaldþrota. Á sama tíma voru
hins vegar stofnuð um 7.700 ný fyr-
irtæki og á seinni hluta umrædds
tímabils urðu 1,5 fyrirtæki gjald-
þrota en 3,5 ný voru stofnuð á degi
hveijum, að því er fram kemur í
niðurstöðum skýrslu sem Félagsvís-
indastofnun Háskóla íslands vann
fyrir Aflvaka.
í skýrslunni segir ennfremur að
þessi mikli fjöldi gjaldþrota skýrist
að stærstu leyti af þeim miklu breyt-
ingum sem orðið hafi á umhverfi
atvinnulífsins á þessum tíma og
ófullnægjandi aðlögun fyrirtækja að
þeim. Þessar breytingar hafi síðan
komið ofan í efnahagskreppu undan-
farinna ára.
Dr. Sveinn Viðar Guðmundsson
sá um gerð skýrslunnar að stærstum
hluta og segir hann mjög sterka
fylgni vera á milli aukinna gjald-
þrota og samdráttar í ráðstöfunar-
tekjum almennings. Hann segir tíðni
gjaldþrota einnig mun meiri hér á
landi en í nágrannaríkjunum.
„Sveiflur í tíðni gjaldþrota eru
mun meiri hér á landi en í helstu
iðnríkjum, sem við höfum borið okk-
ur saman við. Það að önnur lönd
hafa átt í efnahagserfiðleikum á
þessu tímabili segir okkur að ástæð-
ur þessara auknu gjaldþrota er ekki
eingöngu að finna í efnahagslífínu
og stjórnun fyrirtækjanna, heldur
bendir ýmislegt til að meðferð van-
skilamála í kerfinu leiði til fleiri
gjaldþrotamála en í öðrum ríkjum
hins vestræna heims.“
80% gjaldþrotabeiðna
koma frá ríkinu
í skýrslunni kemur fram að ríkis-
sjóður og innheimutaðilar ríkisins
fóru fram á um 80% þeirra gjaid-
þrota sem áttu sér stað á þessu tíma-
bili. í mörgum tilfellum hafi þar
verið um lægri upphæðir að ræða
en sem nam kostnaðinum við gjald-
þrotabeiðnina og hafi þeir forráða-
menn gjaldþrota fyrirtækja sem
rætt var við kvartað talsvert undan
óbilgirni og skilningsleysi inn-
heimtumanna ríkisins
Sveinn segir að í könnuninni hafi
komið fram mjög neikvæð afstaða
til hins opinbera og þá sér í lagi til
skattheimtu. Full ástæða sé því til
þess fyrir stjórnvöld að skoða þessi
mál, sér í lagi með tilliti til þess að
styrkja þurfi samkeppnisstöðu ís-
lenskra fyrirtækja. Meðal annars
megi reyna að draga úr kostnaði
íslenskra fyrirtækja vegna skatt-
heimtunnar, m.a. með því að draga
úr pappírsflóðinu en einnig sé mjög
mikilvægt að flýta meðferð vafa-
mála.
Afstaða gjaldþrota fyrirtækja til
bankastofnana var mun neikvæðari
en afstaða starfandi fyrirtækja, að
sögn Sveins, og töldu rúmlega 62%
stjórnenda gjaldþrota fyrirtækja að
afstaða þeirra hafi haft, íþyngjandi
áhrif á reksturinn. Skuldastaða þess-
ara fyrirtækja hafi þó ekki endilega
verið verri. „Það kom einmitt fram
í könnuninni að gjaldþrota fyrirtæki
hefðu mjög svipaða skuldastöðu og
starfandi fyrirtæki, en marktækt
minni veltu, en þetta ætti að vera
athyglisvert fyrir lánastofnanir að
skoða,“ segir Sveinn.
I skýrslunni kemur ennfremur
fram að um fjórðungur þeirra fyrir-
tækja sem lentu í gjaldþroti höfðu
sýnt hagnað árið á undan. Örlaga-
valdurinn hafi verið háar útistand-
andi viðskiptakröfur, oft á fáa en
stóra viðskiptavini. Tæp 60% gjald-
þrota fyrirtækja nefndi líka gjald-
þrot viðskiptavina sem mikinn
áhrifavald í því hvernig hafi farið.
Áætlanagerð í molum
Af öðrum ástæðum sem nefndar
eru má nefna takmarkaðan aðgang
að rekstrar- og fjárfestingarfjár-
magni, þá sér í lagi í formi áhættu-
fjármagns. Nærri 90% gjaldþrota
fyrirtækja nefna að lausaijárhlut-
fallið hafi verið mikill veikleiki í
rekstri þess, en þess má geta að um
50% starfandi fyrirtækja hafa sömu
sögu að segja. Þá er nefnt að lántök-
ur hafi verið meiri en gert var ráð
fyrir, kostnaður meiri og sala minni.
Sveinn segir ljóst af niðurstöðum
skýrslunnar að undirbúningi og
áætlanagerð stjórnenda hafi oft á
tíðum verið veruiega ábótavant.
Þannig hafi í nærri helmingi tilfella
engar áætlanir verið gerðar um ný-
sköpun vöru eða þjónustu, sjóð-
flæði, fjármagnsþörf, framleiðslu-
magn, auglýsinga- og sölukostnað
né vinnuaflsþörf.
Þekkingu ábótavant
I könnuninni kom einnig fram að
aðeins um íjórðungur stjórnenda
þeirra fyrirtækja sem urðu gjald-
þrota höfðu háskólamenntun en um
þriðjungur hafði stúdentspróf eða
minni menntun og tæp 40% áttu að
baki sérhæft iðn- eða tækninám.
Aðeins 10% þeirra höfðu sótt
námskeið um stofnun fyrirtækja,
rúm 30% um bókhald og reiknings-
skil og rúm 20% höfðu sótt nám-
skeið í ijármálastjórn. Hlutfallið
hækkaði nokkuð þegar kom að
markaðssetningu, sölu og stjórnun
og höfðu rúmlega 40% stjórnenda
sótt námskeið á því sviði en rúmlega
helmingur námskeið í tölvunotkun.
Tæplega helmingur þeirra svaraði
því líka til að aukin þekking á rekstri
hefði getað breytt miklu eða tals-
verðu um hvernig farið hafi.
„Þá kom í ljós að forráðamenn
þeirra fyrirtækja sem urðu gjald-
þrota töldu í um 70% tilfella að ann-
ir utan fyrirtækis hafi haft mikil og
neikvæð áhrif á reksturinn. Þetta
er fyrirbrigði sem ég hef ekki séð í
rannsóknum áður og hvort þetta er
séríslenskt fyrirbrigði væri gaman
að rannsaka," segir Sveinn.
Pétur Reimarsson, framkvæmdastjóri Árness
Margir frídagar trufla
mjög reksturinn
Sérútbúnir bílar til útlanda
Vaxandi út-
flu tningsgrein
ÞEIR fjölmörgu frídagar sem laun-
þegar fá almennt í apríl og maí trufla
mjög rekstur sjávarútvegsfyr-
irtækja, að sögn Péturs Reimarsson-
ar, framkvæmdastjóra Árness hf. Á
fundi Félags íslenskra stórkaup-
manna á þriðjudag, þar sem Pétur
lýsti sig fylgjandi beinni erlendri
fjárfestingu í sjávarútvegi og auð-
lindagjaldi, sagðist hann jafnframt
þeirrar skoðunar að taka þyrfti til
endurskoðunar skipulag á vinnu-
markaði.
„Mér fínnst eðlilegt að sjávarút-
vegurinn standi undir öllum þeim
kostnaði sem er í kringum greinina
hjá hinu opinbera. Ég vil hins vegar
fá ýmislegt í staðinn. Ég vil fá að
geta samið við útlendinga um það
að þeir komi með hlutafé inn í fyrir-
tæki. Ég vil geta samið um breytt
skipulag á vinnumarkaðnum. Við
erum með 100 manna frystihús, þar
sem þrír menn eru allan daginn í
því að fara í og úr pásu.“
Benti hann á að það myndi bæta
hag allra ef unnið væri á tveimur
vöktum. Þannig yrði vinnutíminn
styttri, hægt væri að fjölga störfun-
um og auka afköst. Pétur beindi
sérstaklega spjótum sínum að þeim
fjölmörgu frídögum sem launþegar
eiga rétt á snemma á vorin, þegar
sjávarútvegsfyrirtækin væru að
velta hvað mestu. „Væri ekki nær
að taka þessa daga saman og gefa
mönnum hálfsmánaðarfrí fyrir jól-
in?“ spurði Pétur.
Hann lýsti ennfremur mikilli
óánægju sinni með þær kvaðir sem
fylgja sjómannadeginum. „Sjómenn
á minni bátum sem eru á veiðum
upp við landið eru í helgarfríum
aðra hveija helgi allan ársins hring.
Allt í einu þurfa þeir á miðri humar-
vertíð að stoppa í þijá daga. Við
erum að reyna að skipuleggja físk-
vinnsluna, en hráefnið hættir að
berast af mannavöldum og því þarf
að hafa fólk á launum við að gera
ekki neitt.“ Þá væri hálfsmánaðar
stopp á hrygningartíma en hráefnið
dygði aðeins í viku. Því þyrfti að
hafa fólk á launum við að pússa og
mála í heila viku. „Síðan eru menn
hissa á því að tímakaupið sé 15%
hærra í Danmörku.“
-----» ♦ ♦-----
Samið við
Kaupþing
um sölu hús-
næðisbréfa
HÚSNÆÐISSTOFNUN ríkisins hef-
ur gengið til samninga við Kaupþing
hf. og Kaupþing Norðurlands hf. um
sölu á 1. og 2. flokki húsnæðisbréfa
á þriðja fjórðungi þessa árs. Bréfín
eru til 24 og 42 ára. Sameiginlegt
tilboð Kaupþings hf. og Kaupþings
Norðurlands hf. þótti hagstæðast í
útboði sem efnt var til. Tilgangur
húsnæðisbréfanna er að fjármagna
félagslega íbúðarkerfíð og er því afar
biýnt að sala þessara bréfa takist
vel, að því er segir í frétt.
Með samningnum tryggja Kaup-
þing hf. og Kaupþing Norðurlands
hf. sölu á 1 milljarði króna í hús-
næðisbréfum átímabilinu júlí - sept-
ember en alls er áformað að Hús-
næðisstofnun afli sér 5 milljarða
króna með sölu skuldabréfanna í ár.
Reiknað var með að selt yrði úr
fyrsta áfanga á tímabilinu 1. apríl
til 30. júní en salan gekk það vel,
að henni lauk í fyrstu viku apríl.
BÍLAÚTFLUTNINGUR er ný at-
vinnugrein á íslandi. íslensk farar-
tæki ehf., ísfar, hafa um tæplega
þriggja ára skeið markaðssett sérút-
búna bíla í Vestur-Evrópu, m.a. í
samstarfi við Bílabúð Benna og P.
Samúelsson. Jón Baldur Þorbjörns-
son, framkvæmdastjóri íslenskra
farartækja, segir að markaðurinn
hafi stækkað jafnt og þétt. „Við
höfum tekið þátt í sýningum og
fengið mjög jákvæða umfjöliun í
blöðum sem tengjast torfæru- og
rallakstri. Aftur á móti vantar okkur
að kynna starfsemi okkar fyrir fjár-
sterkum aðilum."
Bæði bílar o g
aukahlutir
Toyota umboðið á íslandi, P.
Samúelsson hf., hefur nýlega hafið
útflutning á sérútbúnum bílum til
annarra Evrópuríkja. Bogi Sigurðs-
son, þjónustustjóri P. Samúelssonar,
segir undirbúning hafa staðið yfír í
langan tíma og erlendir markaðir
kannaðir ítarlega. „Við höfum þó
ekki eingöngu horft til Evrópu held-
ur erum við að flytja fyrsta bílinn
til Grænlands fljótlega."
Grænlenski kaupandinn er Gron-
land tour, en ætlunin er að nota bíl-
inn til aksturs í snjó. Að sögn Boga
er um nýjan Land Cruiser að ræða
sem er svipað útbúinn og þeir bílar
sem Toyota-aukahlutir hafa útbúið
fyrir íslenskar björgunarsveitir. „Það
sem Grænlendingana vantar, eru
bílar sem geta keyrt í snjó því hing-
að til hafa þeir þurft að notast við
snjóbíla sem hvorki komast hratt né
eru liprir í akstri."
Sérútbúnir bílar eru ekki eini út-
flutningurinn sem framundan er hjá
Toyota á íslandi því fyrirtækið er
að hefja útflutning á gormafjöðrum
til Bandaríkjanna. Gormafjaðrirnar
eru íslensk hönnun og þykja henta
vel í Toyota Hi-Lux jeppa.
Lítill munur á
snjó og sandi
Bílabúð Benna er eitt þeirra fyrir-
tækja sem hefur breytt bílum fyrir
erlenda aðila. Benedikt Eyjólfsson,
eigandi Bílabúðar Benna, segir út-
lendinga sýna mikinn áhuga á
sérútbúnum bílum á sýningum er-
lendis.
„Það er erfitt að selja bíla frá
íslandi vegna afstöðu útlendinga til
Íslands og einangrunar landsins.
Þess vegna erum við komnir í sam-
vinnu við þýskt fyrirtæki sem sér
um alla hluti þar úti og við breytum
síðan bílunum hér á landi.“
Einn þeirra bíla sem Bílabúð
Benna er að fara að breyta fer til
Saudi-Arabíu að breytingum lokn-
um. Þar verður bíllinn notaður á
veiðum í eyðimörkum. Að sögn
Benedikts eru aðstæður þar svipaðar
og hér, nema þar er sandurinn farar-
tálminn, ekki snjórinn.

Ictt ik meðíærilest
tæki
innbyggðir
hátalanir
l’ínar !iu:nindir
Rl' l ÍL l.jÓSI
Ef þú vilt ná augum og eyrum fólks
skaltu kynna þér nýja LitePro 210
inargmiðlunarvarpann frá InFocus
Systems. I'ú varpar upp mynd-
böndum og tölvugrafík mcð cin-
stökuni myndgæðum og innbyggðir
jliL hátalarar tryggja öflugt hljóð.
Árangurinn læturckki á scrstanda.
LitcPro 210 myndvarpinn cr tækni-
lega fullkominn en samt afar
ei nfaldur og þægilcgur í notkun.
öflug
fjarstýrin^
Og citt enn - verðið ei
hagstætt. Þú getur því ól
jiér tæknina og varpað ljós
mcð vönduðu tæki fr
framlciðanda.
RADIOSTOFAN'NYHERJI
SKIPHOLTI 37 - SlMI 569 7600
Alltuf skrefi á undun
InFocus