Morgunblaðið - 09.08.1996, Blaðsíða 8

8 B FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LIF
Námsmeyjarnar
í húsmæðraskólanum voru
litnar hýru auga af piltum bæjarins
Helga Stefánsdóttir var
í Húsmæóraskólanum
Ósk á ísafiröi veturinn
1933-1934. Hún sýndi
Örnu Schram heklaóa
dúka, útsaum og alls
konar hannyrðir.
Auk þess dró hún fram
úr pússi sínu hand-
skrifaöa uppskriftabók,
sem kallaði fram
ljúfar minningar.
í GAMLÁ daga tíðkaðist það að
ungar konur færu í húsmæðra-
skóla, til að búa sig undir væntan-
leg húsmóðurstörf. Þar lærðu þær
meðal annars að búa til mat og
sauma fallega dúka, en einnig voru
þeim kennd hagnýt
fræði eins og til dæmis
búreikningar og heilsu-
fræði. Blaðamaður
Daglegs lífs ákvað að
taka hús á Helgu Stef-
ánsdóttur húsmóður, en
hún á dýrmætar og eft-
irminnilegar minningar
frá þeim tíma er hún
stundaði nám í Hús-
mæðraskólanum Ósk á
ísafirði áárunum 1933-
1934.
Helga tekur vel á
móti blaðamanni í fallegri íbúð
sinni í Reykjavík, en húsakynnin
bera vitni um nostursemi húsmóð-
urinnar sem þar býr. Á borðunum
má til dæmis sjá heklaða hvíta
dúka og í sófanum heklaða púða
og teppi. Helga býður blaðamanni
inn í stofu, tekur upp litla rauða
bók og blaðar varlega í gegnum
hana. „Þessi bók hefur að geyma
allar þær uppskriftir sem ég fékk
og lærði í Húsmæðraskólanum,“
segir Helga og fær sér sæti. „Eigin-
maður minn, hann Finnur, sem nú
er látinn, tók að sér að skraut-
skrifa allar uppskriftirnar í bókina,
enda er hún nú ein af mínu dýr-
mætustu eignum,“ segir hún enn-
fremur og heldur áfram að fletta
í bókinni, þar til hún finnur það
sem hún leitar að. „Sjáðu, hér er
uppskrift að ýsubuffi, en það þótti
okkur stelpunum í Húsmæðraskól-
anum alltaf voða gott,“ segir hún
uppnumin og fer að rifja upp þann
tíma er hún ákvað að leggja land
undir fót og hefja húsmæðranám á
ísafirði.
Kófsveittar við baksturinn
Helga sleit bamsskónum í Nes-
kaupstað og var elst átta systkina.
„Þegar ég var rúmlega tvítug stakk
einn vinur foreldra minna upp á
því að ég færi í Húsmæðraskólann
á Hallormsstað ásamt dóttur sinni.
Skólagjöldin þar voru hins vegar
of há fyrir fjölskyldu mína og því
varð ekkert úr þeim áformum. í
framhaldi af því ákváðu ég og vin-
kona mín hins vegar að fara í
Húsmæðraskólann á ísafirði, skóla-
gjöldin þar voru mun lægri, enda
námstíminn styttri eða í fjóra mán-
uði,“ segir hún.
Helga og vinkona hennar María
Ármann héldu af stað til ísaijarðar
og byrjuðu í húsmæðraskólanum
NÁMSMEYJAR við störf í Húsmæðraskólanum Ósk á ísafirði vetur-
inn 1933-1934. Talið frá vinstri: Sveinbjörg Haraldsdóttir, Gyða
Tómasdóttir, Guðrún Samsonardóttir, Helga Stefánsdóttir, Guðrún
Rögnvaldsdóttir, Kristín Steingrímsdóttir. Petrína Elíasdóttir situr
með skál í kjöltu sinni og við hliðina á henni situr Áslaug Löve.
Ósk á ísafirði, í október 1933.
Stúlkurnar sem hófu nám þá um
haustið ásamt Helgu og Maríu voru
sextán talsins. Þær komu víða að
og voru frá ólíkum staðháttum.
„Námið var nokkuð íjölbreytt og
voru aðalkennslugrein-
arnar matreiðsla, hús-
stjórn, hannyrðir og
vefnaður," segir Helga.
„Auðvitað var verið að
kenna okkur ýmislegt
sem margar af okkur
kunnu þá þegar, til
dæmis að þvo og nudda
á brettum. En margt
nytsamlegt lærði mað-
ur Iíka og hvergi var
slakað á. Á þessum
tíma óf ég fleiri metra
af gardínum, saumaði
svuntur, heklaði dúka og fleiri
gagnlega hluti. En auk þess stóðum
við kófsveittar við að baka kökur
og ýmislegt fleira góðgæti. Stund-
um kom fyrir að við vorum látnar
baka fyrir efnaðar fjölskyldur í
Helga
Stefánsdóttir
HUSNÆÐI húsmæðraskólans
á ísafirði við Fjarðarstræti 24.
Reykjavík, til dæmis fyrir fínar
veislur eða jólaboð, enda var for-
stöðukona skólans á því að það
væri okkur góð æfing.“
Forstöðukonan, fröken Gyða
Maríasdóttir, hafði á árunum áður
numið húsmæðrafræðslu í Dan-
mörku og var því með margar for-
vitnilegar uppskriftir í farteskinu,
þegar hún tók _við stjórn Hús-
mæðraskólans á Isafirði. Nöfnin á
sumum kökum báru dansk-ættuð
nöfn eins og „Prins Kristjáns hring-
ir“ eða „Kristjáns 9. kökur“, en
nöfn á öðrum réttum voru ekki síð-
ur framandi eins og til dæmis
„Skjaldbökubróðir", sem er heiti á
kjötrétti úr kálfshöfði. „Við náms-
meyjarnar lögðum hart að okkur
við að ná öllum uppskriftunum nið-
ur á blað, þegar Gyða las þær upp
fyrir okkur,“ segir Helga og bætir
við: „Eg man enn eftir því hvernig
sumar stúlkurnar stigu á tærnar á
mér, þegar þessir fyrirlestrar fór
fram, því þá höfðu þær ekki náð
öllu því sem Gyða sagði og vildu
að ég hvíslaði því að þeim,“ segir
Helga og hlær góðlátlega.
Grísagíllið og Vetrarhjálpin
Helga segir að félagslífið innan
skólans hafi verið mjög líflegt. „Ég
minnist sérstaklega árshátíðarinn-
ar í skólanum sem kölluð var
„Grísagillið". Skemmtisamkoma
þessi var þannig til komin að náms-
meyjar greiddu í sameiginlegan
sjóð fyrir hvern matarblett sem þær
settu í borðdúka, mismunandi mik-
ið, eftir stærð blettsins. Þessum
sjóði var síðan varið til að halda
veislu fyrir námsmeyjarnar," segir
Helga.
Hún getur þess líka að stúlkurn-
ar sem stunduðu nám í Húsmæðra-
skólanum á ísafirði hafi óneitan-
lega vakið athygli bæjarbúa, „sér-
staklega piltanna í bænum“, segir
hún sposk á svip og heldur áfram:
„Skólinn var oft nefndur
„Vetrarhjálpin", vegna
þess að námsmeyjarnar
voru sagðar auka líkur á
því að strákarnir í bænum
næðu sér í kvonfang. Enda
lágu þeir sumir hveijir og
guðuðu á kjallaraglugga
skólahússins hvenær sem
færi gafst,“ segir hún og
hlær.
Helga segir að það hafi
verið mikið öryggi fyrir
stúlkur á þeim tíma að
hafa farið í húsmæðra-
skóla. „Eftir námið vorum
við ekki eins ragar við
neitt, eins og til dæmis að
búa til mat og sjá um heim-
ili,“ segir hún. „Ég gerði líka mikla
handavinnu á þessum tíma og naut
þess að sauma við kertaljós á kvöld-
in. Og margt af því sem ég bjó til
þá, varðveiti ég enn þann dag í
dag,“ segir hún.
Helga giftist Finni Magnússyni,
ungum manni frá Flateyri, nokkr-
um árum eftir skólavistina og
bjuggu þau á ísafirði lengst af. Þar
rak Finnur verslunina Finnsbúð.
Fyrir um tveimur áratugum fluttu
þau til Reykjavíkur, þar sem Helga
býr enn þann dag í dag. Barnabörn-
in og barnabarnabörnin njóta enn
snilli hennar í saumaskap og
matargerð. Hekluð teppi og peysur
eftir „ömmu Helgu“ njóta athygli
hvert sem farið er að ógleymdum
góðu veitingunum; vel löguðum
kleinum, kökum og vöfflum sem
allir gestir ganga að sem vísu í
hlýja eldhúsinu hennar Helgu. ■
Vingull
flakkar milli lækna
ÞRJÓSKIR sjúklingar fá fyrr
bót meina sinna en þeir sem
sýna linkind á læknastofunni,
segir í ágústhefti Harvard He-
alth Letter.
Bandaríkjamaðurinn Irving
Goldman, 75 ára gamall, þakkar
þrautseigju sinni að hann er nú
heill heilsu og eyðir ævikvöldinu
áhyggjulaus á Flórída.
Þrautaganga hans hófst fyrir
25 árum þegar hann fékk
skyndilega slæman verk fyrir
brjóstið. í sex ár gekk Goldman
á milli sérfræðinga sem sjúk-
dómsgreindu hann ýmist með
þindarslit, gallblöðruvandamál
eða vöðvakrampa. Allt kom fyr-
ir ekki, heilsa hans fór sífellt
versnandi. Goldman gafst samt
ekki upp og loksins fann hann
lækni sem virkilega hlustaði á
það sem hann hafði að segja um
líðan sína. Þá kom upp úr dúrn-
um að hann var með kverka-
bólgu á háu stigi, auk þess sem
kransæðaþrengsli hijáðu hann.
Skömmu síðar fór hann í hjarta-
uppskurð. „Ef ég fékk ekki réttu
svörin þá leitaði ég bara eitt-
hvert annað. Það hélt í mér líf-
inu,“ segir hinn þolgóði Gold-
man.
Völdln tll sjúklingana
Málsvarar sjúklinga hafa
bent á að sjúkrasaga Goldmans
sé langt frá því að vera eins-
dæmi. Þeir segja kjarklausa
sjúklinga
eiga frek-
ar á
hættu að
vera sjúk-
dóms-
greinda á
rangan hátt
en fá hins vegar ótakmarkað af
lyfseðlum og endalausa ráðgjöf.
„Sjúklingar sem geta útskýrt
líðan sína og eru ákafir í að
komast að því hvar hundurinn
liggur grafinn fá fyrr heilsuna
aftur,“ segir Thomas L. Del-
banco, læknaprófessor við Har-
vard-háskóla. Hann ráðleggur
fólki einnig að tala um sjúkdóm-
inn við vini og vandamenn og
fá hjá þeim góð ráð.
Hegðan læknisins skiptir
einnig máli. Ef hann er skiln-
ingsríkur aukast líkur á að heilsa
sjúklingins batni fyrr, segja
májsvarar sjúklinga.
Ýmislegt er hægt að hafa í
huga þegar farið er til læknis til
að gera ferðina árangursríkari.
► Skrifaðu niður upplýsingar
um hvar þú finnur til og hvað
þú ætlar að segja lækninum.
► Eftir viðtalið skaltu athuga
hvort hann hafi örugglega svar-
að öllum þínum spurningum.
► Vertu ekki feiminn, talaðu
opinskátt og ef það styrkir þig
taktu með þér maka eða náinn
vin.
► Láttu lækninn ekki setja þig
út af laginu. Athugun hefur leitt
í ljós að læknar taka fram í fyr-
ir sjúklingum 18 sekúndum eftir
að þeir byija að tjá líðan sína.
► Reyndu að taka upp þráðinn
aftur og talaðu um það sem
virkilega skiptir máli.
► Skrifaðu niður það sem ykk-
ur fer á milli. Gott er að taka
með sér lítið upptökutæki því
flestir muna aðeins brot af því
sem gerist á læknastofunni.
► Ef þú er ósáttur við tilmæli
læknisins skaltu leita ráða hjá
öðrum.
► Vertu iðinn við að spyija og
láta vita ef þú skilur ekki sér-
fræðital læknisins.
► Einnig er ráðlegt að lesa sig
til um sjúkdóm-
inn og vera
þannig með á
nótunum. ■
GÓÐ heilsa er gulli betri.