Morgunblaðið - 12.09.1996, Blaðsíða 4

4 C FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1996
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„MÉR líst vel á að hlutabréfin verði seld,“ segir Jón Þór Þórhallsson, forstjóri Skýrr hf.
EINKAVÆÐING
SKÝRR HF. í
BURÐARLIÐNUM
Ríkið og Reykjavíkurborg hafa ákveðið að selja samtals 30% hlut
í Skýrr hf. sem nú er á sínu fyrsta ári í hlutafélagsformi. Krístinn
Briem ræddi við Jón Þór Þórhallsson, forstjóra Skýrr, m.a. um
stöðu fyrírtækisins á þessum tímamótum, hugsanlega kaupendur
hlutabréfanna, nýjungar í rekstrinum og útrás til annarra landa.
AÐALFUNDUR Skýrr hf. í
dag markar að sumu leyti
tímamót í sögu fyrirtæk-
isins því hann er sá fyrsti
frá breytingu þess í hlutafélag. Þar
verður skýrt nánar frá einkavæð-
ingu fyrirtækisins, en eins og fram
hefur komið hafa ríkið og Reykja-
víkurborg ákveðið að selja samtals
30% hlut, 15% hvor aðili. Þar af er
gert ráð fyrir að bjóða starfsmönn-
um 5% hlut á sérkjörum.
Ríki og borg hafa hins vegar
skuldbundið sig til eiga meirihluta
í fyrirtækinu næstu þrjú ár, en
næsta víst má telja að opinberir
aðilar muni alfarið draga sig út að
þeim tíma liðnum. Er þá líklegt að
augu manna muni beinast að því
að selja umtalsverðan hlut til er-
lendra aðila og feta þannig í fótspor
nágrannaþjóðanna. Raunar segist
Jón Þór Þórhallsson, forstjóri Skýrr
hf., því mjög hlynntur að fyrirtækið
sé að einhverju leyti í eigu erlendra
aðila sem geti lagt eitthvað af mörk-
um til fyrirtækisins í formi nýrrar
þekkingar og reynslu. Hann ræðir
hér í viðtali um einkavæðingu fyrir-
tækisins, reynslu nágrannaþjóðanna
af einkavæðingu slíkra fyrirtækja
og útflutning Skýrr á þekkingu.
„Meginstarfsemi Skýrr felst í
tvennu," svarar Jón Þór þegar spurt
er um í hverju starfsemin sé fólgin.
„Annarsvegar er um að ræða rekst-
ur og umsjón með öllum stærstu
upplýsingakerfum ríkis og borgar.
Þessi kerfi eru burðarásinn í ís-
lenskri stjórnsýslu. Ef þau bregð-
ast, stöðvast stjórnsýslan. Þessi
kerfi eru í notkun alls staðar á land-
inu, þar sem hið opinbera hefur
aðsetur sitt. Samskipti við notendur
fara fram um net Pósts og síma og
sendingamar eru um hálf milljón
talsinsu hvern einasta dag. Til að
gefa hugmynd um hraðann má
nefna að frá því við fáum sendingu
frá viðskiptavini og þangað til svar
berst, líður að meðaltali ein sek-
únda.
Öll eru þessi kerfi samtengd. Þau
skiptast á upplýsingum eða jafnvel
samnýta hluta hvert úr öðru, þann-
ig að þau virka sem ein heild. Hinn
þátturinn er sá að við höfum fram-
leitt og þróað þessi kerfi. Þau eru
verkfæri sem hið opinbera notar til
að framfylgja lögum, reglugerðum
og verklagsreglum opinberrar
stjórnsýslu.“
Það kemur fram hjá Jóni Þór að
Skýrr velti á síðasta ári 720 milljón-
um króna án virðisaukaskatts og
skilaði um 7 milljóna hagnaði. Hins
vegar þarf að hafa í huga að sam-
eignarfyrirtækið hefur aldrei verið
rekið með það að markmiði að skila
hagnaði heldur hafa eigendurnir
fengið arð sinn af starfseminni í
formi iægri þjónustugjalda. Þá hefur
fjármagn til fjárfestinga einvörð-
ungu verið tekið út úr rekstri.
Aukin tiltrú viðskiptavina
- En hver voru tildrögin að því
að ákveðið var að stofna hlutafélag
um Skýrr hf. nú í upphafi ársins?
„Stjórn fyrirtækisins var falið að
endurmeta stöðu þess og komst að
þeirri niðurstöðu að allur rekstur
Skýrr væri á samkeppnismarkaði.
Það væru engin lög, reglugerðir eða
annað sem gæfu Skýrr einhveija
einokun á einu eða neinu
og þess vegna væri eðli-
legast að stíga skrefíð til
fulls og gera Skýrr að
hlutafélagi. Skýrr hf. tók
til starfa 1. janúar 1996.
Breytingin var mjög vel
undirbúin og það varð enginn há-
vaði í kringum hana. Fólk hér inn-
andyra var mjög meðvitað um breyt-
ingarnar meðan þær voru í umræð-
unni og tók þátt í þeim.
Ég held að það sé lykilatriði við
hlutafélagavæðingu að skapa skiln-
ing innan frá á því að fyrirtækjum
sé betur borgið í nýju formi en í
gamla forminu. Það þarf að selja
hugmyndina innandyra og stjóm-
endur að meðtöldum forstjóra þurfa
að vera mjög virkir í því. Þetta er
aðalástæðan fyrir því að breytingin
hefur gengið mjög vel fyrir sig. Við
höfum ennfremur notað tímann til
að búa Skýrr undir þetta og farið út
í nýja hluti.
Það sem skiptir ekki síður máli
er að breytingin hefur farið vel í
viðskiptavini Skýrr. Við létum Gall-
up gera mjög umfangsmikla könnun
á viðhorfum viðskiptavina okkar
fyrr á þessu ári. Niðurstaðan hvað
varðar hlutafélagið er sú að við-
skiptavinir hafa meiri trú á fyrir-
tækinu en áður.“
- Hvar er einkavæðing Skýrr á
vegi stödd um þessar mundir?
„Það hefur tekist samkomulag
um að hvor eigandi selji 15% og
undirbúningur að sölu hlutabréf-
anna er hafinn. Eftir aðalfund Skýrr
munu einkavæðingarnefndir ríkis
og borgar taka við málinu.“
- Hvernig horfír það við þér
sjálfum að hluti fyrirtækisins fari
úr eigu hins opinbera?
„Mér líst vel á að bréfín verði
seld. Þegar menn ákveða að breyta
fyrirtæki í hlutafélag verða þeir að
vera reiðubúnir að stíga
næsta skref og ákveða
hvort þeir ætla að eiga
það einir. Það hefur verið
ákveðið að selja og ég
held að það sé gott fyrir
fyrirtækið. Skýrr hf. er á
almennum markaði og verður að
haga sér eins og hvert annað fyrir-
tæki. Það hjálpar að fá inn fjárfesta
til að breyta Skýrr í venjulegt fyrir-
tæki, þannig að ég er jákvæður
gagnvart sölu bréfanna.“
Erlendir fjárfestar sýna áhuga
- Áttu von á því að fljótlega verði
tekin ákvörðun um annan áfanga í
einkavæðingu fyrirtækisins?
„Ég veit það ekki. Eigendur fyrir-
tækisins hafa skuldbundið sig til að
eiga meirihluta næstu þijú árin. Það
þýðir að hægt er að selja um 20%
innan þess tíma.“
- Hafið þið orðið varir við áhuga
fjárfesta á bréfunum?
„Já, við höfum orðið varir við
áhuga fjárfesta, bæði innlendra og
erlendra. Þegar horft til til hinna
Norðurlandanna kemur í ljós að
Skýrr er síðasta fyrirtækið af þess-
um toga til að fara í gegnum þetta
ferli, en norska fyrirtækið var selt
á síðasta ári. í Svíþjóð seldi ríkið
fyrirtækið DAFA í heilu lagi til
Sema-samsteypunnar í Frakklandi.
Þá keypti bandaríska fyrirtækið
Computer Sciences nýlega 75% hlut
í Datacentralen í Danmörku, sem
var fyrirmyndin að Skýrr á sínum
tíma. Þannig hafa ríkin í kringum
okkur ekki takmarkað sig við inn-
lenda fjárfesta. í Noregi keypti
Póstmálastofnunin hins vegar öll
hlutabréfin í Statens Datacentral.
í þessum löndum hafa menn leit-
að eftir fjárfestum sem voru reiðu-
búnir að kaupa stóra hluti í fyrir-
tækjunum og ekki vílað fyrir sér
að selja þá blokk til erlendra aðila.
Við vitum um nokkur erlend fyrir-
tæki sem hafa frétt af sölu Skýrr
og eru að velta málinu fyrir sér.“
Jón Þór bendir á að í Danmörku
hafi tiltölulega fá fyrirtæki fengið
tækifæri til að bjóða í Datacentral-
en. „Það var tvennt sem haft var
til hliðsjónar, annars vegar verðið
og hins vegar hvað þessir aðilar
væru reiðubúnir að gera fyrir fyrir-
tækið. Dönum leist best á það sem
Computer Sciences lagði fram, en
keppinautar þeirra voru IBM og
Electronic Data System. Þetta er
stefnumótandi sala, þar sem kaup-
endum er gert ljóst að búist er við
að þeir styðji fyrirtækið, styrki það
og geri meira úr því.“
Mikilvægt að fjárfestar geti
lagt eitthvað af mörkum
- Hvaða breytingar má búast við
að erlendir aðilar gerðu hjá 'Skýrr
ef þeir kæmust í meirihluta? Hvað
býr að baki áhuga þeirra?
„Þegar erlendir aðilar eignast
meirihluta í svona fyrirtækjum
leggja þeir venjulega áherslu á að
endurskipuleggja þau í takt við
móðurfyrirtækin. Datacentralen í
Danmörku er núna að ganga í gegn-
um endurskipulagningu, sem hefur
að markmiði að auka hagræðingu
og bæta reksturinn. Þetta er unnið
í samvinnu við höfuðstöðvarnar í
Bandaríkjunum. I staðinn fær
danska fyrirtækið aðgang að að-
stöðu þessara stóru fyrirtækja.
Við höfum áhuga á að fylgja ís-
lenskum fyrirtækjum í útrás þeirra
út í heim. Skýrr þarf þá fyrr eða
síðar á samstarfsaðila að halda í
viðkomandi löndum, því það er allt-
of dýrt að vera einn í þessum leik.
Ég held að það sé mjög mikilvægt
að Skýrr fái fjárfesta sem geta lagt
eitthvað af mörkum til fyrirtækisins
í formi nýrrar reynslu,
nýrrar þekkingar eða við-
skiptasambanda. Ef er-
lendur aðili keypti hlut í
Skýrr myndi það skapa
viðskiptasambönd erlend-
is og heilmikla þekkingu.
Þetta myndi enda með ákveðinni
verkaskiptingu þannig að við mynd-
um einbeita okkur að því sem við
kynnum best.“
Minni viðskipti
Reykjavíkurborgar
- Það hefur komið fram að við-
skipti Reykjavíkurborgar við Skýrr
hafa farið minnkandi og fjármála-
ráðherra hefur mótað þá stefnu að
bjóða út hugbúnaðarverkefni á veg-
um ríkisins í stað þess að fela Skýrr
að sjá um þau. Hvaða áhrif hefur
þetta á rekstur Skýrr?
„Viðskipti Reykjavíkurborgar við
Skýrr hafa minnkað hlutfallslega
vegna þess að viðskipti við ríkið
hafa vaxið mjög mikið. í upphafí
var vinnslan fyrir borgina stærsti
hlutinn hér, en er nú 10% af velt-
unni. Þjónustan sem slík er hins
vegar sú sama og áður. Ég vona
að borgin láti þetta fyrirtæki sitt
njóta fulls sannmæiis og að engin
tengsl séu milli þess að hlutabréf
séu seld og viðskiptin fari annað.
Skýrr er eins og hvert annað fyrir-
tæki á markaðnum og sala hluta-
bréfanna er eingöngu til þess að
vekja ennþá meiri athygli á því. Ég
vona að þessi viðskipti haldi áfram
og við munum gera allt sem í okkar
valdi stendur til að svo verði.
Hvað viðkemur útboðsstefnu fy'ár-
málaráðuneytisins hefur ekki reynt
mikið á hana ennþá. Á okkar sviði
er tiltölulega fátt nýtt í gangi, held-
ur er verið að þróa það sem fyrir
er. Sett hafa verið ný lög og reglu-
gerðir sem taka þarf tillit til og eins
hefur komið fram ný tækni. En
auðvitað þarf þetta fyrirtæki að laga
sig að aðstæðum á markaðnum og
þeim leikreglum sem þar gilda.“
- Hvernig hefur verðlagning fyr-
irtækisins þróast gagnvart þessum
opinberu aðilum?
„Tekjurnar hafa ekki vaxið mikið
á undanförnum árum, en á sama
tíma hafa umsvifin aukist mikið. í
tölvuþjónustunni höfum við einfald-
lega lækkað verðskrá okkar til að
vera samkeppnisfær. Það þarf að
taka tillit til þess að fjármunir sem
varið er til þessara mála eru tak-
markaðir."
Höfum ekki misnotað stærðina
- Nú hefur Skýrr oft legið undir
gagnrýni fyrir að vera í samkeppi
við einkaaðila og að fyrirtækið hafi
í skjóli opinberra aðila raskað sam-
keppnisstöðunni á markaðnum.
Hver eru þín sjónarmið í þessu efni?
„Ég held að þessi umræða sé
ekkert óeðlileg þegar litið er á hana
í sögulegu samhengi. í upphafí voru
Skýrsluvélar ríkisins og Reykjavík-
urborgar nánast eini aðilinn á tölvu-
markaðnum hér á landi, en með
allri þeirri tölvuvæðingu sem hófst
upp úr 1980 varð gríðarleg breyt-
ing. Aðrir aðilar komu inn á mark-
aðinn og vildu hasla sér þar völl.
Þeirra fyrstu viðbrögð voru skiljan-
lega á þann veg að þarna væri stórt
fyrirtæki fyrir í samkeppni við þá.
í umræðunni undanfarin ár hefur
vissulega verið allmikið um þetta.
Það hafa borist kvartanir til Sam-
keppnisstofnunar í tvígang. í öðru
tilvikinu unnum við, en í hinu tilvik-
inu ekki. Ég held að þessi umræða
sé búin og mér finnst að samkeppn-
isaðilar á markaðnum hafi tekið
Skýrr hf. mjög vel. Ég er mjög
ánægður með það. Ég held að við
séum þekkt fyrir að hafa ekki mis-
notað stærð okkar. Menn líta á okk-
ur sem keppinaut sem þeir eru til-
búnir að slást við.“
Viljum taka virkan þátt í útrás
íslenskra fyrirtækja
Skýrr hf. hefur verið að innleiða
ýmsar nýjungar að undanförnu í
sínum rekstri um leið og unnið er
að því að koma þekkingu fyrirtæk-
isins á markað erlendis.
„Ég held að ísland þurfi eitt eða
fleiri sæmilega stór og stæðileg
fyrirtæki á þessu sviði til þess að
taka mjög virkan þátt í útrás ís-
lenskra fyrirtækja,“ seg-
ir Jón Þór. „Markaðurinn
hér heima er að verða
mettaður og fyrirtækin
verða því að leita út fyrir
landsteinana. Þau þurfa
að flytja út þekkinguna,
þjónustuna, reynsluna og kunnátt-
una til annarra landa. Ég held að
við höfum góða möguleika á því
vegna þess að upplýsingasamfélag-
ið hér á landi er háþróað. Við erum
yfirleitt með litlar og sveigjanlegar
lausnir sem er auðvelt að flytja til
annarra landa, jafnvel til stærri
samfélaga. Hins vegar er ísland
lítið þekkt úti í heimi og því er
þörf á a.m.k. einu stóru og virtu
fyrirtæki. Ég held að Skýrr hafi
alla burði til að vera í þessu hlut-
verki.
Hins vegar þarf að horfa til þess
að hér eru um 150 manns en Data-
centralen í Danmörku er með 900
starfsmenn og hinn armurinn,
Commune Data, með þúsund
Skólastjórn-
unarkerfi til
Eystrasalts-
ríkja
Hérálandi
er háþróað
upplýsinga-
samfélag