Morgunblaðið - 27.09.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
rr\ / •
larm
sem ekki falla
VIÐ mannfólkið tárfellum við
ýmsar aðstæður, af gleði eða sorg.
Þökk grét þurrum tárum yfir falli
Baldurs. Ef hún hefði verið venju-
leg jötunmey en ekki falsásinn
Loki að villa á sér heimildir, hefði
hún getað átt við algengt vanda-
mál að glíma. En það að geta
ekki framleitt tár er vandi fjölda
fullorðins fólks. Samkvæmt niður-
stöðum bandarískrar könnunar
kom í ljós að um 40% Bandaríkja-
manna þjást af augnþurrki og
skorti á tárum.
Tárin gegna nauðsynlegu hlut-
verki. Auk þess að vera þáttur í
því að sýna tilfinningar okkar,
halda þau augunum rökum og
hreinum. Þurrkur getur valdið
pirringi og sárindum í hornhimnu
í augunum, þannig að erfitt getur
verið að lesa og snertilinsur valda
óþægindum.
Það geta verið ýmsar ástæður
fyrir augnþurrki. Framleiðsla tára
hægist eftir því sem fólk eldist og
er hún um 60% minni hjá 65 ára
manni en 18 ára. Aðrir þættir
spila þarna inní eins og sól, þurr
vindur, reykur, innanhússhitaveita
og loftræsting.
Augnþurrkur kemur oftast fyrst
í ljós þegar fólk fer að nota lins-
ur, þá finnur það fyrst fyrir ein-
kennum þurrks.
Táraframleiðsla kvenna á breyt-
ingaskeiði er oft minni en hjá jafn-
aldra körlum. Inntaka ýmiss konar
lyfja svo sem svefnlyfja og á and-
histamíni og þvagræstilyfi geta
valdið augnþurrki hjá báðum kynj-
um.
Augnþurrkur getur einnig verið
fylgikvilli ýmissa annarra sjúk-
dóma, t.d. liðagigtar. Þurr augu,
munnþurrkur og sviði undir augn-
lokum geta verið einkenni margra
sjúkdóma.
Það er hægt að bregðast við
augnþurrki á tvo vegu. Það er
hægt að nota augndropa sem
koma í staðinn fyrir tár vegna
minniháttar óþæginda eða kalla
þau fram. Ef þurrkurinn er varan-
legur er hægt að gangast undir
minniháttar aðgerð. Einnig er
hægt að forðast augnþurrk á aðra
vegu. Góð hugmynd er fyrir þá
sem reykja að hætta því og einnig
ber að forðst vind, golu, loftræst-
ingu og blástur frá hárþurrku.
TÁRALAG yfir hornhimnu augans er samsett af þremur
þáttum: Fitu, vatni og slími.
Tára-
kirtill
Fitukirtilkar
Júrafroskur
stekkur inn í heimsmetabók
KERMIT froskur í Prúðuleikurun-
um myndi áreiðanlega bera
kennsl á þennan frænda sinn.
Hinsvegar yrði hann að öllum lík-
indum gapandi hissa yfir aldri
hans og uppruna, sem er Norður-
Arizóna eyðimörkin með landslag
þakið lækjum og fljótum Júra-
tímabilsins. Froskurinn er 190
milljón ára gamall og telst því
forfaðir fjögur þúsund froska-
tegunda og karta sem
hoppa um í dag.
Vísindamenn,
styrktir af
The Nati-
onal
væru froskabein fékkst, en Shub-
in og Farish A. Jankins, Jr. frá
Harvard háskólanum fundu bein-
in í leiðangri árið 1983.
Niðurstaðan var að beinin
sýndu röð af sérkennum sem gilda
aðeins um froska: Skepnan hafði
langar afturfætur og samvaxna
rófuliði sem eru dregn-
ir innundir
Geographic Society
fundu örsmá og við-
kvæm bein úr elstu
frosktegundinni sem nú
er vitað um. „Við erum með hluta
úr fimm beinagrindum og er eng-
in þeirra lengri en 7,58 cm,“ seg-
ir Neil Shubin frá háskólanum í
Pennsylvaníu, „en vandamálið
snerist um að finna hvernig dýrið
liti út.“ Það var ekkj fyrr en ný-
lega sem staðfesting um að þetta
sig í löngu grindarholi í
átt að höfðinu. Þetta eru ein-
mitt þau atriði sem gera froskum
kleift að stökkva.
Nafn á Júrafroskinn fékkst
með því að sameina latínuorðin
prosalire, „að stökkva fram“ og
imvajo bitis, „hátt yfir það.“ Ariz-
óna hástökkvarinn hlaut því heit-
ið Prosalirus bitis.
Elsti froskurinn sem áður var
vitað um, lifði fyrir 175 milljónum
ára í landi sem nú ber nafnið
Argentína. ■
DAGLEGT LÍF
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HANNA, Sveinn og Hanna.
BAIMKASTRÆTI 14 í RÚMA ÖLD
Þrjár Hönnur
og þrír Sveinar
Forveri Bankastrætis 14 var timbur-
hús, sem Sveinn Sveinsson trésmíöa-
meistari reisti fyrir rúmri öld. Þarna
á horninu hafa afkomendur hans búió
síöan og hafa Hönnurnar og Sveinarn-
ir í ættinni einkum tekió ástfóstri vió
staóinn. Valgerður Þ. Jónsdóttir
heimsótti Svein Guðmundsson,
Morgunblaðið/Golli
sem býr þar nú ásamt fjölskyldu og
rabbaði líka við móður hans,
Hönnu Sveinsdóttur Zoéga
„RÉTT einn skipulagsglæpurinn“
var fyrirsögn ásamt mynd af bygg-
ingarframkvæmdum á horni Skóla-
vörðustígs og Bankastrætis í Þjóð-
viljanum 30. júní 1971. Þar segir
að þótt oft hafi verið eftirsjá í göml-
um húsum hafi flestum verið sama
um að sjá húsin á horni Skólavörðu-
stígs og Bankastrætis jöfnuð við
jörðu. Ennfremur segir að í stað
þess að auka víðari yfirsýn um
göturnar og greiðari leið fyrir veg-
farendur eigi að reisa á sama stað
öllu rammgerðara hús. „Furðuleg
ráðstöfun," segir í Þjóðviljanum. I
öðrum dagblöðum frá þessum tíma
má sjá að ekki fór á milli mála að
ráðstöfunin var umdeild.
Sveinn Zoéga heitinn lét sér fátt
um finnast og hélt ótrauður áfram
byggingu fjögurra hæða steinhúss
á sömu lóð og afi hans, Sveinn
Sveinsson trésmíðameistari, hafði
reist tveggja hæða timburhús með
risi ásamt bakhúsi árið 1892. Þar
bjó hann til dauðadags ásamt eigin-
konu sinni, Kristjönu Agnesi Hans-
dóttur, og þremur börnum þeirra.
Af þeim var Hanna Petrea Sveinný,
móðir Sveins Zoéga, yngst og eina
bam þeirra hjóna sem á fullorðins-
árum bjó í húsinu ásamt maka sín-
um og börnum.
GAMLA húsið um
aldamótin og rétt
áður en húsið var
rifið árið 1971.
Neðst er nýja húsið
sem Sveinn Zoéga
reisti á grunni þess
gamla.
National Geographic