Morgunblaðið - 15.08.1997, Blaðsíða 6

6 C FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
EYJÓLFUR
GUÐMUNDSSON,
HORNAFIRÐI
Engir
möguleikar
á eðlilegu lífi
í UPPHAFI sumars fór
Eyjólfur Guðmundsson,
skólastjóri Framhaldsskóla
Austur-Skaftafellssýslu,
ásamt þeim Hólmfríði
Gfsladóttur og Irinu Kojic,
frá Rauða krossi íslands,
til Júgóslavíu þar sem
hann tók þátt í að velja
þann hóp flóttamanna sem
væntanlegur er til Homa-
fjarðar.
í Júgóslavíu hittu þau
hóp flóttamanna sem búið
var að forvelja fyrir þau.
Sá hópur var tvöfalt stærri
en hópurinn sem til stóð að
kæmi til íslands. Eyjólfur
segir að það hafi ekki tekið
langan tíma að velja end-
anlegan hóp og að þau hafi
öll verið sammála um nið-
urstöðuna, fimm fjölskyld-
ur af mismunandi stærðum
og gerðum koma til Horna-
fjarðar. Hópurinn telur
sautján manns, Serba og
fólk í blönduðum hjóna-
böndum frá Krajina-hóraði
í Króatíu.
Eyjólfur segir þetta fólk
vera búið að ganga í gegn-
um miklar hörmungar, alls
kyns niðurlægingu, pynt-
ingar og fangelsanir. Hann
segir það þó ekki vera það
versta, heldur það að fólkið
sjái enga framtíð og sé að
fyllast vonleysi. „Ef það
sæi fram á að geta komið
sér fyrir þarna úti þyrftum
við ekkert að vera að
þessu,“ segir hann „en það
sér enga möguleika á að
lifa eðlilegu lífi.“
Vilja umfram allt vinna
Eyjólfur segir að það
hafi verið áberandi í við-
tölum við fólkið að það
hafi spurt hvort ekki væri
öruggt að það fengi vinnu
á Islandi. Það vili bara
komast eitthvert þar sem
það geti unnið og lifað
eðlilegu lífi.
Fyrstu níu mánuðina
verður fólkið í íslensku-
kennslu hálfan daginn.
Siðan fer það að vinna eft-
ir hádegi þegar það er
reiðubúið til þess og er
reynslan frá Isafirði sú að
fólkið vildi fara að vinna
mjög snemma. Til að byrja
með fær fólkið fjárhagsað-
stoð sem tekur mið af fjár-
hagsaðstoð sveitarfélag-
anna. Síðan verður dregið
úr henni smám saman eft-
ir að fólkið verður komið í
vinnu. Ríkissjóður stendur
staum af kostnaði fyrsta
árið en eftir það fá flótta-
mennirnir sömu þjónustu
og aðrir íbúar sveitarfé-
lagsins. Gangi allt að ósk-
um á sérkennsla að vera
eini aukakostnaðurinn
eftir árið þar sem börnin
eiga rétt á áframhald-
andi kennslu í sínu móður-
máli.
DAGLEGT LÍF
FLÓTTAMENN FRÁ LÝÐVELDUM FYRRUM JÚGÓSLAVÍU
Hornfírðingar eiga nú von á sautján
flóttamönnum frá lýðveldum fyrrverandi
Júgóslavíu. Hópur flóttamanna þaðan var
fyrst sendur út á land fyrir ári síðan og þá
olli sú nýjung nokkrum deilum. Sigrún
Birna Birnisdóttir ræddi við nokkra
aðila sem komið hafa að málinu og komst
meðal annars að því að fólkið eru ánægt
á sínum nýju heimaslóðum.
HÓPURINN, sem er væntanlegur
til Hornafjarðar, er annar hópur Jú-
góslava sem kemur hingað til lands
frá því að Páll Pétursson, félags-
málaráðherra, lýsti því yfir að hann
stefni að því að taka við hópi flótta-
manna á hverju
ári. Árni Gunn-
arsson, aðstoðar-
maður félags-
málaráðherra og
formaður flótta-
mannaráðs, segir
að það sé auðvitað
alltaf erfitt að
gera upp á milli
fólks í neyð og
Gunnarsson. Jjótt flestir flótta-
menn heimsins séu þessa stundina
frá Rúanda séu einstaklingar þaðan
ekki endilega í meiri vanda en það
fólk sem hér um ræðir. Þetta sé fólk
af blönduðum hjónaböndum, sem sé
tortryggt af báðum aðilum og eigi
hvergi höfði sínu að halla. Það hafi
komið í ljós þegar íslendingar fóru
að svipast um eftir nýjum hópi að
það hafði langt frá því dregið úr
vanda þessa fólks og að þar sem ís-
lendingar hafi öðlast nokkra reynslu
af júgóslavneskum flóttamönnum og
búið sé að útbúa kennslugögn hafi
verið ákveðið í samráði við Rauða
krossinn að taka við fleiri Júgóslöv-
um.
Árni segir að á síðasta ári hafi
frumkvæðið að því að fólkið færi út á
land komið frá Isafirði. í ár hafi hins
vegar verið farin sú leið að auglýsa
eftir áhugasömum sveitarfélögum.
Ekkert sveitarfélag á höfuðborgar-
svæðinu hafi svarað auglýsingunni
en nokkur sveitarfélög úti á landi
hafi sýnt áhuga og a.m.k. þrjú þeirra
óskað eftir því að vera höfð í huga á
næsta ári.
Þroskandi fyrir sveitarfélagið
Kristján Þór Júlíusson, bæjar-
stjóri á Ísafírði,
segir almenna
umræðu um
flóttamannahjálp
og þátttöku Is-
lands í henni hafa
verið forsöguna
að því að flótta-
fólk kom til ísa-
fjarðar. „Við
hugsuðum okkar
gang og ákváðum
að ganga í þetta
verk með stjórnvöldum ef það gæti
orðið til þess að ísland rækti skyldur
sínar á alþjóðavettvangi,“ segir Kri-
stján. „Einnig töldum við víst að
sveitarfélagið fengi ávinning af
þessu verkefni og þá á ég við mann-
lega þáttinn en ekki krónur og
aura.“
Kristján segist telja að það hafi
haft mjög þroskandi áhrif á sveitar-
félagið í heild að taka að sér þetta
verkefni. Það hafi snert marga þætti
og verið að miklu leyti byggt upp á
náungakærleika. Það hafi því tví-
mælalaust verið gjöfult bæði fyrir þá
sem tóku beinan þátt í verkefninu og
ekki síður fyrir hina sem sáu hvernig
hægt er að rækta þann mikilsverða
eiginleika.
Vantraust að sunnan
Kristján segir að ísfirðingar hafi
heyrt þær raddir að sveitarfélag
norður við ísafjarðardjúp gæti ekki
rækt þetta hlutverk. „Eg held að
helstu efasemdirnar hafi komið af
höfuðborgarsvæðinu þar sem það
viðhorf virðist ríkjandi að sveitarfé-
lög úti á landi séu varla sjálf-
bjarga," segir hann. Þá hafi innan
sveitarfélagsins einnig komið upp
efasemdir og fólk m.a. talað um
skort á húsnæði og leikskólapláss-
um. Hann líti flóttafólkið hins vegar
sömu augum og aðra sem vilji flytja
í bæjarfélagið. Einnig segist hann
telja að ef sveitarfélag bjóði ekki
nýtt fólk velkomið staðni það og að
engin sveitarstjóm með sjálfsvfrð-
ingu vinni þannig að málum að hún
skelli hurðunum að sveitarfélaginu í
lás, jafnvel þótt þar sé skortur á
húsnæði og leikskólaplássum. Það
sé á verkefnalista sveitarfélagsins
að greiða úr málum allra íbúa þess
og þegar þetta fólk sé komið á stað-
inn líti hann ekki á það sem ein-
angraða stærð heldur sem hverja
aðra íbúa staðarins.
Margir útlendingar á
Vestfjörðum
Hörður Högnason, formaður
Rauða kross deildar ísafjarðar, tek-
ur undir það að í upphafi hafi margir
verið efins um ágæti þess að fólkið
færi vestur til Isafjarðar. „Maður
finnur stundum fyrir því að fólki
þykir ekkert hægt að gera nema fyr-
ir sunnan," segir hann, „enda vorum
við gjaman spurð að því hvort við
væram vitlaus að ætla að fara með
aumingja fólkið út á land í slorið.“
Hörður segist hins vegar telja að
þetta fyrirkomulag hafi fullkomlega
sannað ágæti sitt. Hann segir miklu
Kristján Þór
Júlíusson.
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjömsson
„BÖRNIN vildu bara skjóta og sprengja,"
segir Dragana Zastavnikovic.
DRAGANA ZASTAVNIKOVIC
Vitum að allt er búið
„ÞEGAR börnin okkar komu á leik-
skólann hér byrjuðu þau á að leika
sér í byssuleik. Þau vildu ekki
moka, bara sprengja og skjóta,"
segir Dragana Zastavnikovic, sem
vinnur á leikskóla á ísafirði auk
þess sem hún kennir júgóslavnesku
börnunum móðurmálið. í Króatíu
var hún barnakennari og hún von-
ast til að geta einhvern daginn orð-
ið almennur kennari hér á landi
þótt hún geri sér grein fyrir því að
það muni taka hana tíma að ná
nógu góðum tökum á íslenskunni. í
ágúst er hún hins vegar á leið til
Svfþjóðar þar sem hún mun taka
þátt í tveggja vikna námskeiði fyrir
móðurmálskennara.
Dragana, sem kom til ísafjarðar
ásamt eiginmanni sfnum og tfu ára
dóttur, segist telja mun betra að
flóttafólki sé komið fyrir í litlum
samfélögum úti á landsbyggðinni.
Þar finni það fyrir því að fólk skilji
það og vilji hjálpa því. Hún segir að
það hafi verið mjög gaman að koma
til Isafjarðar þar sem þau hafi hlot-
ið höfðinglegar móttökur og að eft-
ir árið sé fólk enn að spyija hvern-
ig þeim Ifki. Hún segir það ekki
skipta sig neinu máli þótt ísafjörð-
ur sé afskekktur og umlukinn há-
um fjöllum. Það eina sem skipti
máli sé að þar sé gott fólk.
Senda fjölskyldum
sínum peninga
Dragana segir að það sé erfitt að
vera aðskilin frá fjölskyldunni í Jú-
góslavfu og að til dæmis séu
tengdaforeldrar hennar einir eftir
að mágur hennar lést í strfðinu.
Það sé þó betra fyrir alla aðila að
þau séu hér.
Auk þess sem flóttamennirnir
eru að koma undir sig fótunum á
Islandi segir Dragana að þeir sendi
allir reglulega peninga til Jú-
góslavíu, enda eigi þeir þar allir
systkini og foreldra. Hún segir að
fólk í Júgóslavfu hafi haft nóg af
öllu og svo allt f einu ekkert. Sjálf
yfirgaf hún heimili sitt með eina
ferðatösku árið 1991 og var eftir
það á eilffum flótta uns hún kom til
Islands. „Heimili okkar var f Króa-
tíu,“ segir hún, „en við vitum að
það er búið þótt foreldrar okkar
séu þar enn og við hugsum um þá á
hverjum degi. Nú er rólegt í Jú-
góslavíu en það veit þó enginn
hvenær ófriðurinn byrjar aftur,
nema kannski sfjórnmálamennirn-
minni hættu á að
fólkið einangrist á
ísafirði. Yfirleitt
sé það þannig að
hver einstakling-
ur sé stærra
tannhjól í litlum
samfélögum en
stórum. Einnig
segir hann það
stóran kost að
lengi hafi verið
mjög mikið af útlendingum á Vest-
fjörðunum. „Þótt við höfum ekki tek-
ið á móti þeim sem flóttamönnum
vorum við vön því að umgangast út-
lendinga." segir hann.
Þegar hópurinn fór til Reykjavík-
ur segist Hörður hafa beðið spennt-
ur eftir því að heyra hvað fólkið
segði þegar það kæmi til baka. „Þeg-
ar það sagði að það hafi verið ágætt
að koma þarna en líka gott að koma
heim, vissi ég að það var orðið ekta
ísfirðingar.“
Bryndís Friðgeirsdóttir, starfs-
maður Svæðisskrifstofu Rauða
kross íslands á ísafirði, segir að Jú-
góslövunum sé greinilega sama þótt
það séu ekki fimmtíu tegundir af
súkkulaðikexi í Kaupfélaginu og til
marks um að ekkert fararsnið sé á
þeim séu fjórar fjölskyldur þegar
búnar að kaupa húsnæði á ísafirði.
„Helsti kosturinn sem ég sé við
það að koma þeim fyrir í svona litl-
um bæ er hversu auðvelt er að und-
irbúa alla,“ segir hún, „bæði atvinnu-