Morgunblaðið - 17.12.1997, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
JKwgujtMiifrtí
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EVROPA
SAMEINAST
FRAMAN af þessum áratug snerust umræður innan Evr-
ópusambandsins mikið um það, hvort bæri að hafa for-
gang, víkkun eða dýpkun Evrópusamstarfsins. Með víkkun
var átt við fjölgun aðildarríkja en dýpkun vísaði til nánari
samruna þeirra ríkja er þegar voru aðilar.
Á undanförnum árum hafa verið tekin skref í átt að báð-
um þessum markmiðum. Ríkjaráðstefnurnar í Maastricht og
Amsterdam snerust fyrst og fremst um dýpkun samstarfsins
en jafnframt bættust þijú ný aðildarríki í hópinn, Svíþjóð,
Austurríki og Finnland.
Einhver mikilvægasta ákvörðunin um framtíðarþróun ESB
var svo tekin á fundi leiðtoga aðildarríkjanna í Lúxemborg
um helgina. Ellefu ríkjum til viðbótar við þau fimmtán, sem
þegar eiga aðild, hefur verið boðið að hefja aðildarviðræður
á næsta ári. Evrópusambandið hefur verið í stöðugri þróun
frá því fyrstu skrefin voru stigin á síðari hluta sjötta áratug-
arins. Fjölgun aðildarríkja hefur hins vegar gengið hægt.
Þeim fjölgaði úr sex í níu árið 1973, úr níu í tíu árið 1982,
úr tíu í tólf árið 1986 og loks úr tólf í fimmtán 1994. Þótt
vissulega sé ekki gert ráð fyrir, að öll ríkin ellefu gerist
aðilar á sama tíma, hafa línurnar verið lagðar um þróun
sambandsins fram á næstu öld. í fyrstu atrennu munu sex
ríki hefja formlegar aðildarviðræður.
Með framkvæmd Lúxemborgarákvörðunarinnar breytist
ESB úr samstarfi iðnríkjanna í Vestur-Evrópu í náið banda-
lag álfunnar allrar. Þessi ákvörðun vekur upp margar spurn-
ingar um þróunina innan ESB. Til þessa hefur þungamiðja
Evrópusamstarfsins verið samvinna Frakklands og Þýska-
lands. Er aðildarríkin nálgast þriðja tuginn má búast við
að erfiðara verði fyrir Frakka og Þjóðveija að ráða ferðinni
í sama mæli og hingað til. Sjónarmiðin sem taka verður til-
lit til verða fleiri og togstreita ólíkra hagsmuna, þegar stefna
er mótuð, meira áberandi.
Það má spyija hver áhrifin verði á þau skref í átt til dýpk-
unar, sem þegar hafa verið tekin. Er framkvæmanlegt að
móta sameiginlega utanríkis- og varnarstefnu þegar a.m.k.
26 þjóðríki verða að koma að hverri ákvörðun? Mun sameigin-
legur gjaldmiðill ná fótfestu í álfunni allri?
Ekkert eitt svar er til við þessum spurningum. Þegar litið
er yfir söguna blasir við að flókin ágreiningsefni hafa oft
verið milli Evrópuríkja og þau hvað eftir annað orðið upp-
spretta átaka. Það væri risavaxið skref í átt til friðar og
stöðugleika í Evrópu, ef tækist að koma samskiptum ríkj-
anna innan Evrópusambandsins í svipað horf og samskipti
Frakklands og Þýskalands hafa verið síðustu áratugi. Aðild
þeirra að sameiginlegum stofnunum og markaði er forsenda
þess að það megi takast.
Hins vegar er hægt að draga í efa að 26 ríkja Evrópusam-
band geti staðið jafnfætis Bandaríkjunum á alþjóðavettvangi
í náinni framtíð. Bandaríkin urðu til á löngum tíma og það
kostaði harðar deilur og blóðuga borgarastyijöld áður en
komið var á sameiginlegu miðstjórnarvaldi. Afl Bandaríkj-
anna felst ekki eingöngu í íbúafjölda, efnahags- og her-
styrk. Það má ekki síður rekja til þess að Bandaríkin hafa
pólitískt bolmagn til að beita mætti sínum.
í máli leiðtoga ESB má oft greina vilja til að Evrópusam-
bandið öðlist sambærilega getu. Hún verður hins vegar ekki
til við samningaborð í Lúxemborg, Brussel eða Maastricht.
Hún verður til með gangi sögunnar. Rétt eins og sameigin-
legur gjaldmiðill verður ekki að veruleika með því að stjórn-
málamenn taki ákvarðanir heldur vegna þess að þýskir spari-
fjáreigendur sannfærast um að skynsamlegra sé að festa
sparifé sitt í evró en svissneskum frönkum. Reynsla undan-
farinna ára sýnir að ekkert mun gerast sjálfkrafa í þessum
efnum. Afskipti ESB í Bosníu eru skýrt dæmi um þau ljón
sem eiga eftir að verða á vegi ESB. Evrópusambandið verð-
ur að sanna sig gagnvart íbúum álfunnar.
Til skemmri tíma litið verða hins vegar erfiðustu verkefn-
in á sviði efnahagsmála. Rétt eins og Vestur-Þjóðveijar urðu
að hjálpa frændum sínum í austurhluta landsins upp úr ösku-
stónni verða hin auðugu Evrópuríki nú að rétta ríkjum Aust-
ur-Evrópu hjálparhönd. Reynsla Þjóðverja sýnir, að það verð-
ur risavaxið verkefni er valda mun pólitískri spennu. Minna
fé verður aflögu fyrir Miðjarðarhafsríkin er notið hafa góðs
af sjóðakerfi ESB til þessa og útilokað er að hægt verði að
framfylgja hinni sameiginlegu landbúnaðarstefnu ESB
áfram, er stór en frumstæð landbúnaðarríki á borð við Pól-
land fá aðild.
Evrópusambandið hefur tekið að sér stórbrotið verkefni.
Það kann að sýnast óviðráðanlegt en er engu að síður til
marks um framsýni og hugrekki.
SVÆÐISSKIPULAG SKAGAFJARÐAR
Virkjanir
enekki
stóriðja
Gert er ráð fyrir virkjun Héraðsvatna
en ekki stóriðju í tillögu að svæðisskipulagi
Skagafjarðar sem væntanlega verður auglýst
á næstu dögum. Tillaga er um brú yfír
Héraðsvötn við Villinganes til að opna
hringveg um framhéraðið. Helgi Bjarna-
son kynnti sér tillöguna.
ÁRNI Ragnarsson arkitekt n
skipulagi S1
SAMSTARFSNEFND um
svæðisskipulag Skaga-
fjai'ðar hefur gengið frá
endanlegri tillögu sinni og
óskað eftir því að Skipu-
lagsstjórn ríkisins auglýsi hana.
Skipulagsstjórn Ijallar væntanlega
um hana á fundi sínum í dag. Fyrir-
hugað er að kynna skipulagið fyrir
íbúum héraðsins í byijun næsta árs.
Svæðisnefndin mun fara yfir at-
hugasemdir og ferlið endar með því
að óskað verður eftir staðfestingu
umhverfisráðherra á skipulaginu.
í Skagafirði eru tólf sveitarfélög
og í nefndinni eiga sæti tveir fulltrú-
ar frá hveiju þeirra auk formanns,
Hermanns Guðjónssonar, sem skip-
aður er af umhverfisráðherra. Sam-
vinnunefndin réð Lendisskipulag
ehf., þá Árna Ragnarsson á Sauðár-
króki og Pál Zóphóníasson í Vest-
mannaeyjum, sem ráðgjafa.
Stuðlaði að sameiningu
Eftir að vinna við svæðisskipu-
lagið hófst voru teknar upp viðræð-
ur um sameiningu sveitarfélaga sem
nú hafa leitt til þess að ellefu af
tólf sveitarfélögum héraðsins sam-
einast í vor. Árni Ragnarsson segir
að þannig hafi verið unnið að
svæðisskipulaginu að það gæti að
fullu nýst þótt sveitarfélögin gengju
í eina sæng. Ljóst er að auðveldara
verður að vinna að framkvæmd
þess þegar meginhluti héraðsins
verður innan eins sveitarfélags.
„Við höfum verið að teikna upp
Skagafjörð og átta okkur á því
hvernig sveitarfélögin gætu í sam-
einingu stuðlað að uppbyggingu
atvinnu og þjónustu í öllu héraðinu.
Ég get ekki metið áhrif þessarar
vinnu, tel hana þó frekar hafa stuðl-
að að sameiningu en hitt,“ segir
Árni.
í fyrstu tillögum að svæðisskipu-
lagi voru metnaðarfull áform um
náttúruvernd, til dæmis um ný
verndarsvæði eða fólkvanga sam-
kvæmt náttúruverndar-
lögum í Drangey, Tinda-
stól og Austurárdal. Árni
segir að þessar hugmynd-
ir hafi ekki náð fram að
ganga í samvinnunefnd-
inni, sérstaklega vegna
þess að margir bændur hafi efa-
semdir um náttúruvernd eins og
Náttúruverndarráð framkvæmdi
hana. Nefnir hann sem dæmi að
vötn á Skaga hafi á sínum tíma
verið sett á náttúruminjaskrá án
nokkurs samráðs við landeigendur
eða sveitarstjórn.
Virkjanamöguleikar
Að undanförnu hefur verið rætt
um hugsanlega stóriðju í Skagafirði
og iðnaðarráðherra kynnt mögu-
leika á að staðsetja þar olíuhreins-
unarstöð. Ekki er beinlínis gert ráð
fyrir stóriðju í svæðisskipulaginu.
Árni segir að leggja þurfi í veruleg-
an kostnað við rannsóknir og undir-
búning stóriðju til þess að hægt sé
að taka afstöðu til hennar í svæðis-
skipulagi. Þeir peningar séu ekki
fyrir hendi. Þegar fram
kæmu beinar tillögur um
stóriðju mætti breyta
svæðisskipulaginu, ef um
það næðist samstaða.
Þótt ekki sé tekin af-
staða til stóriðju er gert
ráð fyrir því að vatnsprka Héraðs-
vatna verði virkjuð. Á tillöguupp-
drætti er sýnt stöðvarhússtæði við
Flatatungu og miðlunarlón. Gert er
ráð fyrir miðlunarlóni Stafnsvatna-
virkjunar og stöðvarhúsi neðan við
Þorljótsstaði. Loks er gert ráð fyrir
svæði fyrir stöðvarhús við Merkigil
vegna virkjunar Austari-Jökulsár.
Sérhæfing þéttbýlisstaða
I svæðisskipulaginu er lögð mikil
áhersla á landbúnað og byggð í
Skagafirði. Ársverkum fækkar
stöðugt í hefðbundnum landbúnaði
og ekki útlit fyrir að hægt verði að
snúa þróuninni við. í tillögunum eru
ýmsar hugmyndir um samstarf
sveitarfélaganna til að efla atvinnu,
til dæmis þannig að fólkið geti
áfram búið í sveitinni en sótt sér
vinnu og þjónustu annað. ------------
„Við bendum á möguleika Hugni
til nýtingar auðlinda í um we
Skagafírði og að vegirnir
þjóni þessum markmið- swa®0
um,“ segir Árni. samþ)
Einnig er lögð áhersla
á að styrkja þéttbýlisstaðina með
ákveðinni verkaskiptingu og upp-
byggingu í samræmi við hana.
Ætlast er til að sveitarfélögin skil-
greini samstarfssvið eða sameigin-
legar stofnanir og komi sér saman
um það hvar þær eigi að vera. Þann-
ig er lagt til að samstarfi á sviði
náttúrunytja og -fræða verði beint
til Hóla í Hjaltadal, starfsemi á sviði
samgangna, kynningar og sölu
beint í Varmahlíð og stjórnsýslu og
heilbrigðis- og menntamálum verði
Framkvæmd-
in auðveldari
í einu sveit-
arfélagi