Morgunblaðið - 03.04.1998, Blaðsíða 5

4 B FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
DAGLEGT LÍF
Nýjar aðferðir til þess að endurskapa brjóst var efni fyrirlestrar sem Sigurður E. Þor-
valdsson og Rafn A. Ragnarsson lýtalæknar héldu á ráðstefnu um brjóstakrabbamein.
Guðrún Guðlaugsdóttir fylgdist með fyrirlestrinum og spurði nánar út í hvaða möguleika
konur ættu á þessu sviði.
Brjóst
úr eigin vef
KONUBRJÓST stendur fyrir margt í
hugum fólks, það er tákn móðureðlis-
ins, meira að segja fósturjörðin var með
brjóst í huga skáldsins þegar það yrkir:
ísland ögrum skoríð
eg vil nefna þig
sem á brjóstum boríð, o.s.írv.
Endurreisnarmálurunum vár konu- og
móðurbrjóstið sífelldur innblástur og þá
eru brjóstin ekki síst þýðingarmikið
„vörumerki" ástmeyjarinnar, falleg og
mjúk brjóst þykja prýði hverrar ástkonu
og þannig mætti halda áfram. Það er því
ekld einkennilegt þótt konum falli þungt
að þurfa að sjá á eftir þessari mikilvægu
líkamsprýði þegar nauðsynlegt reynist að
nema á brott brjóst þeirra vegna krabba-
meins. Þess vegna hafa menn lagt heilann
í bleyti til þess að reyna að finna ráð til
þess að gefa konum brjóst sín aftur eftir
slíka aðgerð.
Ymsar leiðir hafa verið reyndar en ein
sú best heppnaða þykir sú leið vera sem
umbreytir magaflipa og fitu þar undir í
hið ágætasta brjóst, þetta hefði eitt sinn
þótt saga til næsta bæjar, og jafnvel nú,
þegar fólk er orðið býsna vant ýmsum
kraftaverkalækningum, þykja aðgerðir
þessar nokkrum tíðindum sæta.
Fyrir skömmu var haldin á Hótel Sögu
ráðstefna um brjóstakrabbamein og héldu
þeir Sigurður E. Þorvaldsson og Rafn A.
Ragnarsson lýtalæknar þar fyrirlestur
með myndasýningu um helstu aðgerðir
sem notaðar hafa verið til þess að endur-
skapa brjóst kvenna sem misst hafa
brjóst sín vegna krabbameinsaðgerða.
TILVONANDI geirvarta.
ENGIN missmíði sést þegar komið
er í bijóstahaldara.
KONA, tilbúin til að fara í endursköpunaraðgerð.
SAMA kona nokkru eftir aðgerð, hún hefur greini-
lega fitnað og nýja brjóstið hefur fitnað með.
Betri en
silikonbrjóst
Á FYRIRLESTRINUM um end-
ursköpun brjósta sat ljóshærð kona
sem fylgdist grannt með því sem
fram fór. í ljós koma að henni var
málið skylt, ekki aðeins er hún svæf-
ingarhjúkrunarfræðingur og hefur
margoft aðstoðað við aðgerðir sem
þessar heldur er hún sjálf ein átta
kvenna sem fengið hafa svokallað
magabrjóst í beinu framhaldi af
brottnámi brjósts vegna krabba-
meins. Sú aðgerð var gerð fyrir
rösku ári og tók fimm tíma en flest-
ar konur hafa fyrst misst brjóstið og
síðan mislöngu síðar fengið það end-
urskapað. I þeim hópi er Halldóra
Jónsdóttir, sem einnig er hjúkrun-
arfræðingur, en hún gekk í gegnum
slíka aðgerð fyrir níu árum.
„Ég valdi þennan kost heldur en
fá silikonbrjóst, ég vildi ekki aðskota-
efni inn í mig eins og silikon. Maga-
brjóstið hefur líka reynst mér vel, því
ég rokka svolítið til og frá í vigt og þá
hefur hið nýja brjóst stækkað og
minnkað með öðrum hlutum líkam-
ans, það myndi ekki gerast ef um
væri að ræða silikonbrjóst."
Nýja brjóstið bæði mjúkt
og þétt viðkomu
En skyldi vera mikill munur á líð-
aninni með svona brjóst frá því sem
var þegar hún var með sitt upphaf-
lega brjóst? „Manni líður ekki eins,“
segir Halldóra. „Samt sem áður er
fyrir hendi sú tilfinning að maður sé
með bæði brjóstin þegar þrýst er á
þau, það er mikilvægt, nýja brjóstið
er bæði mjúkt og þétt viðkomu,
þetta er maður sjálfur," segir Sig-
ríður. Báðar voru þær fljótar að
jafna sig, Sigríður fékk að vísu ígerð
í skurðinn á maganum, það jafnaði
sig þó fljótlega.
En skyldi ekki strekkja mikið á
maganum við þessa aðgerð? ,A-ðeins
á mér, ég var svo grönn, en það hef-
ur bara teygst á skinninu svo það
hefur lagast,“ segir Sigríður.
Þær útskýra að ekki sé um hol-
skurð að ræða, það sé bara tekinn
efsti hlutinn, skinnið, smá vöðvabút-
ur og fitulagið og síðan strekkt sam-
an. „Ein frá Samhjálp kvenna sagði
að hún hefði bara verið dálítið ánægð
með þetta eftir á, hún hefði alltaf
verið með dálítinn maga en hefði al-
veg losnað við hann með þessari að-
gerð,“ segir Sigríður. Skurðurinn er
það neðarlega að ekki ber meira á
honum en svo að Sigríður var komin
á sólarströnd fáum mánuðum eftir
aðgerðina og sólaði sig þar óhikað í
bikinibaðfótum. Ekki sást heldur
neitt ör á brjóstinu þegar hún var
komin í brjóstahaldara.
Tattóveraður vörtubaugur
Þegar búið er til nýtt brjóst er
stundum tekin húð innanlæris til
þess að búa til vörtuhring. Þar er
húðin dekkri en annars staðar, hins
vegar hefur sú húð tilhneigingu til
að lýsast á brjóstinu er fram í sækir
og þannig hefur það farið hjá Hall-
dóru. Þess vegna ætlar hún fljótlega
að láta hressa upp á vörtubauginn
með tattóveringu.
„Ég er búin að ætla að drífa mig í
þetta lengi, en ég hef bara ekki
nennt því,“ segir hún og bætir við að
þetta skipti svo sem engu máli. Við
Sigríður erum hins vegar á því að
dökkur vörtubaugur sé „flottari".
Brjóst Sigríðar er heldur stærra en
það gamla en það á að laga með fitu-
sogi, sem er að hennar sögn ekld
mikið mál. Einnig hún bíður eftir að
láta gera vörtubauginn dökkan með
tattóveringu. Þessar upplýsingar
opna satt að segja nýja sýn á nyt-
semi tattóveringa, sem hingað til
hafa helst staðið í hugrenninga-
tengslum við sjómenn, poppara og
þá sem vilja bera merki þess að vera
svolítið „óhefðbundnir“.
Báðar konumar segjast hafa þá
tilfinningu að þær þurfi síður en svo
að fyrirverða sig fyrir „magabrjóst-
ið. „Það er fallegt," segja þær og eru
báðar hæstánægðar með að hafa
farið í þessa endursköpunaraðgerð.
„Ég hefði ekki þurft þess vegna t.d.
mannsins míns, hann vildi síður að
ég legði þetta á mig, ég gerði þetta
fyrir sjálfa mig,“ segir Halldóra.
Hvað um gervibrjóst?
En hvað um þá lausn að hafa
gervibrjóst? „Ég kunni ekki við
gervibrjóstið, það er ekki það sama.
Lýtalæknarnir Siguröur E. Þorvaldsson og Rafn Ragnarsson
Fegurðarsjónarmiðið
er ekki eini kosturinn
„ÞAÐ hentar ekki það sama
fyrir allar konur, þess vegna
skoðum við ýmis úrræði í
hverju tilviki fyrir sig,“ segja
lýtalæknarnir Sigurður É.
Þorvaldsson og Rafn Ragn-
arsson. Þeir benda á að allt
komi til gi'eina, frá því að gera
ekki neitt, heldur nota gervi-
brjóst af einhverju tagi upp í
það að endurskapa brjóst með
einhverri aðferð. Þeir hafa
unnið5 saman að slíkum að-
gerðum, þótt annar sé læknir
á Sjúkrahúsi Reykjavíkur en
hinn á Landspítalanum.
Sigurður og Rafn hófu sam-
starf og hafa starfað það mik-
ið saman að það má kalla þá
„teymi“, í brjóstaaðgerðum.
„Ef konur vilja ekki una utan-
áliggjandi gervibrjósti, erum
við komin að því að koma
gervibrjóstinu undir húðina
t.d. silikonpúða. Það er tiltölu-
lega einföld aðgerð en við er-
um ekki yfir okkur hrifnir af
þessari lausn af því að aðgerð-
in er sjaldnast endanleg," segir Sig-
urður.
Þeir segja líka að erfitt sé að fá hið
nýja silikonbrjóst til þess að líta líkt
út og hitt brjóstið. Þá er næst á dag-
skrá brjóst sem búið er til úr vefjum
konunnar sjálfrar. Það dugar ekki að
taka hluta úr heilbrigða brjóstinu,
þótt það sé kannski svo veglegt að
það dygði í tvö brjóst. „Það verður að
hafa blóðrás tengda við vefinn sem
notaður er. En þótt þetta sé miklu
stærri aðgerð er árangur líka í flest-
um tilvikum miklu meiri,“ segir Rafn.
Um tvennt er að ræða, annaðhvort
að taka vöðva úr bakinu og færa hann
fram en þar kemur silikonið líka við
sögu, Jjað þarf að vera með til fylling-
ar æþeim umbúnaði sem búinn hefur
verið til úr bakvöðvanum. Þetta er
keimlíkt því þegar heilbrigð brjóst
eru stækkuð og hefur líka nokkra
sömu ókosti. En ef hins vegar er tek-
F.V. Sigurður E. Þorvaldsson og Rafn Ragnarsson lýtalæknar.
inn sá kostur að nota eingöngu vefi úr
líkama viðkomandi konu og þá er
magahúð og fituvefur ákjósanlegt
byggingarefni, það er mjög líkt við-
komu og konubrjóst. Og það svarar
að auki efnaskiptum líkamans vel.
Aukin hreyfigeta
Það voru þýskir læknar í Múnchen
sem voru að huga að aðferð til
brjóstauppbyggingar sem þróuðu
þessa bakvöðvaaðferð um 1979, en sá
fyrsti sem framkvæmdi magabrjósts-
aðgerðina var sænskur læknir, Holm-
ström að nafni. Hann hélt hins vegar
ekki áfram með þær tilraunir. Sá sem
vann þessari aðferð sess var banda-
rískur læknir, Hartramp, það var í
kringum 1982. Þá var hann með vef-
inn í tengingu við aðlægan vöðva. Árið
1988 var farið að gera þessa aðgerð í
því formi sem hún er algengust núna.
„Þá er ótalinn sá kostur, fyrir
Morgunblaðið/Þorkell
FRA VINSTRI Halldóra Jónsdóttir og Sigrídur Austmann.
Ef maður t.d. er í fötum með svolítið
flegnu hálsmáli og hallar sér fram
sést að ekkert er fyrir innan öðru
megin, það er óþægilegt að hafa
slíkt á tilfinningunni. Það geta líka
gerst slys, ég var t.d. einu sinni að
synda og hafði ekki gengið alveg
nógu vel frá gervibrjóstinu, allt í
einu sá ég eitthvað á botni laugar-
innar, það var gervibrjóstið mitt, ég
þurfti að kafa eftir því og fannst það
ekki skemmtilegt. Þetta var þó
sjálfri mér að kenna, ég hafði ekki
gengið nógu vel frá gervibrjóstinu
og núna er til mikið og gott úrval af
brjóstahöldum sem henta vel.“
En þótt ýmis úrræði séu greini-
lega fyrir hendi þegar konur lenda í
því að þurfa að láta taka af sér
brjóst þá eru þær Sigríður og Hall-
dóra fullkomlega sammála um að sú
aðgerð sem þær völdu, endursköpun
á brjósti, hafi verið rétta úrræðið
fyrir þær.
brjóstsvæði, sem hefur verið geislað,
að fá nýjan og vel gegnum blæddan
vef, þetta er því ekki aðeins fegrunar-
aðgerð heldur gefur þetta sjúklingn-
um í mörgum tilvikum aukna hreyfi-
getu, og dregur úr sársauka sem
fylgir því að vera geislaður,“ segir
Rafn. Hann lagði hins vegar áherslu
á aðgerð af þessu tagi hefði engin
áhrif til ills á þær lækningar sem
ástundaðar eru við brjóstakrabba-
meini. „Við reynum að gera hið nýja
brjóst eins vel úr garði og unnt er og
gerum það með alls kyns mælingum,
við viktum brjóstið sem tekið er, og
reynum svo að fá fram
svipað lag og þyngd til
samræmis við brjóstið
sem fyrir er, en þrátt
fyrir allar mælingar er
það endanlega augað
sem ræður úrslitum um
útlit brjóstsins.
Ný geirvarta búin til
Sumir velta því fyrir
sér hvort ekki sé hægt
að geyma geirvörtuna
af brjóstinu sem tekið
er og setja hana svo aftur á brjóstið
sem búið er til. Þessu svara þeir Sig-
urður og Rafn ákveðið neitandi. „Það
hefði of mikla hættu í fór með sér,“
segir Sigurður. „Það gengur ekki að
endurskapa þannig að það hafi aukna
áhættu í för með sér. Við göngum al-
gerlega út frá að allt sem við lýta-
læknar gerum ti-ufli á engan hátt
krabbameinsmeðferðina.“ Rafn bætir
við að þvert á móti gefi sú aðferð að
endurskapa brjóst í beinu framhaldi
af brottnámi brjósts krabbameins-
skurðlæknum á vissan hátt frjálsari
hendur, þeir geti tekið ríflega af vefj-
unum þar sem farið sé í að laga og
endurskapa strax á eftir.
En úr hverju skyldi sjálf geirvart-
an vera búin til á hinu nýja brjósti?
„Sjálf geirvartan er búin til úr flipa af
bringubeininu sem brotinn er saman
á vissan hátt og vafinn þannig að úr
verði varta. Hvað snertir vörtubaug-
inn þá er oftast notuð húð af lærinu
ofanvert og innanvert en upp á
síðkastið hefur stundum verið gripið
til að tattóvera bauginn, en helsta
vandamálið er þá að finna réttan lit,
miðað við bauginn á hinu brjóstinu.
Hægt er að halda litnum á lærhúðinni
dekkri með því að vera í ljósum,
(últrafjólubláum ljósum), en ef litur-
inn fölnar er hægt að tattóvera baug-
inn varlega.
Þeir Sigurður og Rafn vilja
leggja áherslu á að konum
séu kynntir þeir kostir sem
íyrir hendi eru hvað snerth
endursköpun á brjóstum.
„Núna getur krabbameins-
læknir sagt konu sem þarf að
láta nema á brott brjóst að
hún geti ef hún vilji látið end-
urskapa brjóst í beinu fram-
haldi brottnáms hins sjúka
brjósts, þegar það á við,“
sagði Rafn. Þeir leggja líka
áherslu á að ekkert megi gera
sem hindri það að gengið sé
eins vasklega fram í að fjar-
lægja meinið og unnt er, svo
og megi heldur ekkert hindra
að hægt sé að fylgja sjúk-
dómnum eftir og fylgjast með
ástandi sjúklingsins eins vel
og unnt er eftir brottnám
brjóstsins,“ segir Sigurður.
Þeir lögðu loks þunga áherslu
á að endursköpun brjósts
hindraði hvorki lækningaað-
gerðir né heldur að sjúk-
dómnum og eftirliti væri fylgt
eftir eins og framast væri unnt.
Vildu ekki dreifa kröftunum
Læknarnh tveir vinna, eins og
fram kom íýrr, hvor á sínu sjúkrahús-
inu. Þeir hófu samstarf fyrir um
þremur árum en voru þá að vinna að
óskyldum hlutm í aðlægum skurð-
stofum. „Ég kíkti inn um gluggann og
sá að Sigurður var að gera góða hluti.
Þegar ég komst sjálfur í þá aðstöðu
að vera að vinna að sama verkefni sá
ég enga ástæðu til að dreifa kröftun-
um heldur vildi styrkja það sem hann
var að gera, sérstaklega með tilliti til
að þetta eru umfangs-
miklar aðgerðh og það
er auðveldara að vinna
þær saman,“ segir
Rafn. Sigurður bætir
við að hvorugum þeirra
detti í hug að vinna slík
verkefni án hins, en
getur þess jafnframt að
báðh séu þeir hins veg-
ar í stakk búnh til að
gera slíkar aðgerðir
með öðrum læknum, en
óneitanlega vinnist
þessar aðgerðir best ef tveir lýta-
læknar séu saman í verkinu.
Fjörutíu og
þrjár aðgerðir
Þótt nú sé sú staða komin upp fyrir
nokkru að konur geti fengið brjóst
endurskapað í beinu framhaldi af
brottnámi sjúks brjósts segja lækn-
arnh að mestur fjöldi kvenna sem
fari í endursköpunaraðgerð sé konur
sem fyrir mislöngum tíma hafi misst
brjóst vegna ki'abbameinsaðgerðar.
„I heildina erum við búnir að gera um
43 aðgerðir, þar sem búin hafa verið
til hin svokölluðu magabrjóst, sem
bestum árangri skila. Aðeins í tveim-
ur tilvikum heppnaðist þessi aðgerð
ekki, í öðru tilvikinu vegna gamallar
örmyndunar eftir holskurð. En nú er-
um við búnir að kynnast aðgerð sem
gæti líka gert konum sem farið hafa í
miðlínuskurð mögulegt að fá maga-
brjóst,“ sagði Sigurður. Það hefur lít-
ið verið farið út í nánari lýsingar á
skurðaðgerðum þeim sem beitt er til
þess að gera mögulegt að endurskapa
brjóst, enda er þar um fagleg og
tæknileg málefni að ræða sem erfitt
er að gera skil í lítilli blaðagrein. Hitt
er mikilvægara að fólk viti að það eru
sem sagt ýmsir möguleikar í stöðunni
ef kona verður fyrir því að missa
brjóst sitt vegna krabbameins.
Magavefur og
fituvefur er ákjós-
anlegt byggingar-
efni, það er líkt
viðkomu og konu-
brjóst og svarar
efnaskiptum
líkamans vel
FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1998 B 5-
jjafavara í úrvali
‘DaLía
Fakafem 11,
simi 568 9120.
ATSON - ÁVÍSUN Á GÆÐI
Falleg hönnun og fágað handbragð eru
aðalsmerki Atson seðlaveskja. Við hönnun
þeirra er tekið mið af mismunandi þörfum
notenda. Ókeypis nafnagylling fyigir Atson
leðurvörunum.
LEÐURIÐJAN ehf.
Verslun: Laugavegi 15
101 • Reykjavík • S1mi: 561 3060
Skortur á E-vítamíni veldur sjúkdómum og ófrjósemi hjá
dýrum. Vitneskja um þetta hefur gert E-vítamín þekkt sem
kynorkuvítamínið. Yfirgripsmiklar rannsóknir benda til þess að
E-vítamín sé mikilvæg vörn gegn alvarlegum sjúkdómum.
E-vítamín er öflugt andoxunarefni sem ver frumur líkamans
með því að hemja skaðleg sindurefni. E-vítamín vinnur þannig
gegn hrörnun frumanna. Nýjustu rannsóknir hafa einnig
staðfest ágæti E-vítamíns fyrir blöðruhálskirtilinn.
Fæst í heilsubúðum,
apótekum og heilsuhillum
matvöruverslana.
6h.
www.heilsa.is
lEÍisuhúsið
Skólavörðustíg, Kringlunni & Smáratorgi
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!