Morgunblaðið - 25.06.1998, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KIRKJA OG
MANNRÆKT
MEGINSTOÐIR safnaðarstarfs kirkjunnar hafa frá
öndverðu verið guðsþjónusta, fræðsla og kærleiks-
þjónusta.“ Þannig mælti biskup Islands, herra Karl Sig-
urbjörnsson, við setningu Prestastefnu í fyrradag. Bisk-
up sagði það mikilvægt verkefni kirkjunnar að kalla fleiri
til liðs og auka líknarþjónustu safnaðanna, aðstoð við þá
sem halloka fara í samfélagi okkar sem og hjálparstarf
við fátækar þjóðir.
I boðskap sínum sagði biskup að „til bjargar jörðinni
og lífinu þurfi kærleikurinn, sannleikurinn og fegurðin að
mætast, trúin, listin og lotningin.“ í þeirri viðleitni þarf
og sérhver einstaklingur að rækta eigin garð, eigin hug-
arheim og viðhorf. Við þurfum að kappkosta „að vera
góðar manneskjur, sem leitast við að gera öðrum gott.“
Biskupinn hvatti presta, kennara, uppalendur, fjöl-
miðla og aðra áhrifaaðila í samfélaginu til að minna á
gildi bænarinnar: „Að hver fjölskylda, sérhvert barn,
læri að biðja. Endurvekjum borðbænina á heimilum okk-
ar, bænarorð og þakkargjörð sem áminning þess að við
erum þiggjendur, að við njótum góðs af önn og erfiði
annars fólks, og gjöfum skaparans.“
Þá skal undir þau orð biskups tekið að kirkjan er elzta
starfandi stofnun þjóðarinnar. I þúsund ár hefur hún sér-
hvern sunnudag safnað fólki í sveit og við sjó saman til
helgra tíða. Kristin kenning er samofin sögu okkar,
menningu og þjóðararfleifð. Engin stofnun getur sýnt
fram á hliðstætt samhengi í þjóðarsögunni. Og enn í dag
er Þjóðkirkjan fjölmennasta mannræktarsamfélag lands-
ins með víðari snertiflöt við heimili og stofnanir samfé-
lagsins en nokkur önnur samtök, eins og biskup sagði
efnislega, og áhrifamesti boðberi kristinnar trúar, kær-
leika og friðar í landi okkar. Hvatning herra Karls Sigur-
björnssonar til nýrrar sóknar hins kristna málstaðar,
hins kristna trúarlífs, á vissulega erindi við okkur öll.
Aherzlan, sem biskupinn leggur á gamlar dyggðir í dag-
legu lífi fólks er til fyrirmyndar og eftirbreytni.
GAGNLEG UMRÆÐA
UM KALDA STRÍÐIÐ
RÁÐSTEFNA um Norðurlöndin og kalda stríðið hófst
í Reykjavík í gær og standa að henni Woodrow Wil-
son-stofnunin í Bandaríkjunum, The London School of
Economics and Political Science og Sagnfræðistofnun
Háskóla Islands. Fjölbreyttur hópur íslenzkra og er-
lendra fræðimanna flytur erindi á ráðstefnunni.
Það er fengur að því að slík ráðstefna skuli haldin hér
á landi. I fyrsta lagi stuðlar samstarf við jafnvirtar al-
þjóðlegar fræðastofnanir að því að vekja athygli á íslandi
og íslenzkum stjórnmála- og sagnfræðirannsóknum. ís-
land lék mikilvægt hernaðarlegt og pólitískt hlutverk á
dögum kalda stríðsins. Sú saga verðskuldar athygli hins
alþjóðlega fræðasamfélags.
I öðru lagi er ráðstefna þessi auðvitað hvalreki fyrir
alla áhugamenn um alþjóðastjórnmál og -sögu. Síðast en
ekki sízt er hún gagnlegt innlegg í umræður, hér á landi
og annars staðar á Norðurlöndum, um kaldastríðstím-
ann.
Átök risaveldanna gegnsýrðu allt samfélagið í norrænu
ríkjunum áratugum saman. Mat manna á raunveruleik-
anum var afar mismunandi á þessum tíma, einkum voru
það fylgismenn Sovétríkjanna og sósíalískrar hugmynda-
fræði, sem sökuðu andstæðinga sína um að mála skratt-
ann á vegginn og gera of mikið úr ógninni að austan.
Nú hafa skapazt forsendur fyrir því að leggja mat á
það hvernig málum var í raun og veru háttað á tíma
kalda stríðsins. Skjalasöfn hafa opnazt í fyrrverandi
kommúnistaríkjum og jafnframt hafa fræðimenn úr
austri og vestri getað hitzt og borið saman bækur sínar,
sem sjaldan gerðist fyrir lok níunda áratugarins.
Á undanförnum árum hefur ýmislegt nýtt komið í ljós
um sögu kalda stríðsins á Norðurlöndum; til dæmis að
hlutleysisstefna Svía var meira í orði en á borði og að
norrænir kommúnistar og sósíalistar nutu fjárstuðnings
frá austantjaldsríkjunum. Vafalaust eiga enn eftir að
koma fram nýjar upplýsingar um ýmis mál. Ráðstefnan í
Reykjavík verður vonandi þáttur í því uppgjöri þessa
tímabils, sem nauðsynlegt og æskilegt er að fari fram.
JAMES D. Wolfensohn, for-
seti AJþjóðabankans, kemur
í heimsókn til íslands á
morgun og situr fund ráð-
hei-ra frá norrænu ríkjunum
og Eystrasaltsríkjunum, sem fara
með málefni Alþjóðabankans. Wol-
fensohn þykir boðberi nýrra tima og
nýrra vinnubragða í bankanum.
Hann hefur tekið stjórnkerfi og
skipulag bankans í gegn, skorið upp
herör gegn spillingu og lagt mikla
áherzlu á að gera þekkingu þá, sem
bankinn býr yfir, aðgengilega þróun-
arríkjunum, meðal annars með því
að taka alnetið í þjónustu sína og
fjölga nettengingum í þriðja heimin-
um.
Wolfensohn tók við stjórnar-
taumunum í Alþjóðabankanum árið
1995. Áður hafði hann getið sér gott
orð sem harðsnúinn bankamaður og
hafði auðgazt á eigin fjárfestingar-
fyrirtæki á Wall Street. Hann á að
baki langan feril í fjármálageiranum,
bæði í Bandaríkjunum og Ástralíu.
Hann er fæddur og uppalinn í síðar-
nefnda landinu, flaug orrustuflugvél í
ástralska flughernum og var í skylm-
ingaliði Ástrala á Ólympíuleikunum
1956.
Wolfensohn hefur alla tíð tekið
virkan þátt í margs konar sjálfboða-
starfi á sviði menningar- og líknar-
mála. Hann átti meðal annars þátt í
endurbyggingu Carnegie Hall í New
York og var stjórnarformaður Kenn-
edy Center í Washington. Hann hef-
ur jafnframt haft mikinn áhuga á um-
hverfismálum og þróunarmálum og
gegnt margs konar trúnaðarstöðum á
vegum félagasamtaka, sem láta sig
þau mál varða.
Þróunarmálin eru
harður bransi
Alþjóðabankinn hefur átt sér
marga gagnrýnendur. Sumir hafa
gagnrýnt hann fyrir að gera ekki nóg
til að aðstoða þróunarríkin, aðrir hafa
talið hann kasta peningum á glæ.
Sumir hafa gengið svo langt að segja
að þeir milljarðar dollara, sem þróun-
arríkin hafa fengið í lán eða bein
framlög, hafi lítil eða engin áhrif haft
á lífskjör þar. Wolfensohn hefur, á
þeim þremur árum sem hann hefur
verið forseti Alþjóðabankans, átt
frumkvæði að margvíslegum umbót-
um í stjórnun og rekstri bankans.
Hvernig eiga þær að mæta þessari
gagnrýni?
„I fyrsta lagi tel ég að gagnrýnin
sé að mörgu leyti út í hött. Það er frá-
leitt að segja að Alþjóðabankinn hafi
haft takmörkuð áhrif. Hann er stofn-
un, sem hefur tekizt á við _______
þróunarmál í meira en
fimmtíu ár. Raunar hjálp-
uðum við Islandi á sínum
tíma, eins og Islendinga
kann að reka minni til. Nú
kann það að vera gleymt,
ISLAND hefur aðstoðað Namibíu við hafrannsóknir og fiskveiðistjórnu
snúa sér til
Hefur tekizt að draga úr
algjörri örbirgð
Meginmarkmið Alþjóðabankans
hefur frá upphafi verið að draga úr
fátækt og hjálpa ríkjum að standa á
eigin fótum efnahagslega. Hvernig
telur Wolfensohn að til hafi tekizt á
hálfri öld? Hvar eru þróunarríkin á
vegi stödd?
„Okkur hefur miðað áfram en
ennþá lifa þrír milljarðar manna á
minna en tveimur dollurum [140
krónum] á dag. Þar af hafa 1.300
milljónir úr minna en einum dollar
að spila. Einn og hálfur milljarður
hefur ekki hreint vatn og tveir millj-
arðar ekkert rafmagn. Það er því
margt ógert. Okkur hefur tekizt að
draga úr algjörri örbirgð á síðast-
liðnum tuttugu árum. I þeim lönd-
um, þar sem slíkt ástand hefur verið
við lýði, hefur algjörum öreigum
fækkað úr sex af hverjum tíu niður í
tvo af hverjum tíu. Þetta á einkum
við í Asíu og að verulegu leyti í Ró-
mönsku Ameríku. Eg tel því að okk-
ur miði áfram en það, sem máli
skiptir, er að við gerum okkur öll
grein fyrir að það er ekki víst að úr-
slitin í þessari baráttu séu gefin. Ár-
lega bætast 90 milljónir við íbúatölu
heimsins. Baráttan við fátæktina er
því stöðugt og aðkallandi vanda-
mál.“
Við munum ávallt eiga okkur
gagnrýnendur, spurningin er hvern-
ig leggja á mat á þá gagnrýni. Án efa
eru til dæmi um þróunaraðstoð, sem
hefur litlu skilað. En þróunarmálin
eru harðasti bransi, sem ég hef
kynnzt. Það þarf ekki bara að setja
saman verkefni og áætlanir; það þarf
að fást við bæði almenning og ríkis-
stjórnir, takast á við þjóðernisklofn-
ing og menningarmun, leiða saman
ólíkar stofnanir, sem leggja fram fé
til þróunarmála og þar fram eftir
götunum. Þetta er erfitt starf og það
verða alltaf til þróunarverkefni, sem
ganga ekki upp. Það, sem við erum
að reyna, er að ná sem mestu út úr
framlagi bankans til þróunarmála
með því að leggja áherzlu á skil-
virkni og að einbeita okkur að
ákveðnum verkefnum. Um það snú-
ast umbæturnar hér. Við erum að
reyna að gera betur og ég vona að
við getum alltaf haldið áfram að
bæta okkur.“
Bland
magi
þekk
ans, heimsækir ísland
ráðherra frá Norður
Þekkingin jafnmikils virði
og peningarnir
Wolfensohn hefur lagt áherzlu á að
framlag Alþjóðabankans sé ekki ein-
göngu í formi fjármagns, heldur búi
bankinn jafnframt yfir mikilli þekk-
ingu og reynslu, sem eigi að nýtast
þróunarríkjunum. „Eg vil að hjá
þessari stofnun fái menn blöndu fjár-
magns og þekkingar," segir hann.
„Við erum að þróa svokallaðan þekk-
ingarbanka, sem ég tel að verði jafn-
mikils virði og peningarnir, sem við
höfum yfir að ráða. Þar verður safnað
saman nýrri og gamalli reynslu í þró-
unarmálum og með nýrri tækni má
veita víðtækan aðgang að þessari
þekkingu. Af okkar hálfu er því lögð
áherzla á jafnt fjármuni sem þekk-
ingu og á getuna til að koma hvoru
tveggja til skila þar sem þörfin er
fyrir hendi.“
saltsríkjunum. Ólafui
málefni Alþjóðabankar
uðstöðvum bankí
Átak gegn spillingu
Hlédrægni
vegna smæðar
íslands óþörf
Spilling er enn útbreidd í mörgum
ríkjum, sem njóta aðstoðar Alþjóða-
bankans, og verulegur hluti þróun-
araðstoðar hefur lent í vösum
spilltra embættismanna og stjórn-
málamanna og orðið almenningi að
litlu gagni. Það hefur verið haft á
orði að þangað til Wolfensohn tók
við stjórnartaumunum í Alþjóða-
bankanum hafi allar tilraunir til að
taka á spillingu hjá skjólstæðingum
________ bankans farið út um þúf-
ur. Slíkt hafi þótt of við-
kvæmt mál og jafnvel
íhlutun í innanríkismál
viðkomandi ríkja. Nú hef-
ur Wolfensohn hins vegar
skorið upp herör gegn
spillingu, sum op-
inberlega, önnur
ekki. Yfirleitt er
jákvæð efnahags-
þróun forsenda
þess að hægt sé að
taka á spillingu
með árangursrík-
um hætti. Það er
ekki hægt að veifa
neinum töfra-
sprota og láta spill-
inguna hverfa. Það
þarf að vinna á öll-
um þrepum stjórn-
sýslunnar og byrja
á toppnum; styrkja
lagaumhverfi, auka
gegnsæi í stjórn-
sýslunni og leitast
við að bæta kjör
embættismanna. Fyrst og fremst
þarf að hafa gott eftirlit með því
James D. \
hvernig kaupin gerast á eyrinni og
slíkt eftirlit hefur Alþjóðabankinn
með öllum verkefnum á sínum veg-
um. Við vinnum með ríkisstjórnum
að því að tryggja að allar gi-eiðslur
séu sýnilegar.“
en staðreyndin er að sú aðstoð var vel
þegin á sínum tíma. Islandi gengur
vel í dag eins og mörgum öðrum ríkj-
um, sem hafa útskrifazt frá bankan-
spillingu.
„Á undanförnum þremur árum
höfum við ráðizt gegn spillingunni.
Yfir 20 ríki vinna með okkur að
verkefnum, sem eiga að hamla gegn
Fyrirtæki í Asíu reyndust
skuldugri en menn héldu
Eitt af brýnum verkefnum Al-
þjóðabankans er að aðstoða ríki Suð-
austur-Asíu við að bregðast við efna-
hagskreppunni, sem dunið hefur yfir
þennan heimshluta á síðustu misser-
um. Wolfensohn segir að Asíuki'epp-
an hafi ekki beinlínis komið bankan-
um á óvart, en það hversu alvarleg
hún reynist vera hafi hins vegar ver-