Morgunblaðið - 13.12.1998, Qupperneq 22

22 C SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
M AN N LÍFSSTR AU M AR
TXMKNl/Tvinnbílar
Eru þeir komnir
til frambúðar?
TVINNBILLINN sem Toyota-umboðið sýndi Reykvíkingum fyrir
skemmstu er fráleitt ný hugmynd. Bandarískur verkfræðingur, H. Piper,
fékk einkaleyfi á hugmyndinni árið 1905. Meginhugmyndin var upphaf-
lega sú að auka viðbragð bensínvélarinnar með rafmótor. Það varð hug-
myndinni að falli í nærri heila öld, að bensínvélin náði á næstu árum hjálp-
arlaust settu marki um viðbragðsflýti. Engu að síður var búinn til slatti af
slíkum bílum fyrst á öldinni, og er einhverja að fínna á tæknisöfnum í
Bandaríkjunum. Rannsóknir á þeim hafa farið fram undanfarna áratugi
með tilstyrk stjómvalda. En ýmis atriði í tækni og umhverfismálum hafa
orðið til þess að þessi gerð er aftur orðin á dagskrá. Hið tæknilega sem
um munar og bæst hefur við frá því á íyrstu dögum bílsins eftir aldamótin
er vitaskuld tölvan, sem sér um nákvæma aflstýringu. Lykilatríði tvinn-
bílsins er nákvæm stjórnun afls á milli bensínvélar, rafals og/eða rafmót-
ors ásamt rafhlöðum, drifi og hjólabúnaði.
Segja má að tvinnbíllinn sé gerð-
ur til þess að sameina kosti
bensínbíls og rafbíls. Rafbílar eru
enn sem komið er varla nothæfir
nema í „innabæjarsnatti" þar eð
þeir komast ekki mikið yfir hund-
rað kílómetra á hleðslu rafhlað-
anna. Deila má og um hvort bót sé
að þeim hvað varðar umhverfis-
málin, ef sú orka sem er upphaf-
lega notuð til að hlaða rafhlöður
þeirra, er ekki umhverfisvæn,
heldur kemur frá brennslu kola
eða olíu. Tvinnbíllinn er einnig
NÝ BÓK EFTIRGUNNLAUG GUÐMUNDSSON
'w5
1

STjÖRNUMERKjANNA
Persónuleiki allra stjörnumerkjanna
Hvernig merkin eiga saman
Bókin er 270 bls. og fuli af fróðleik
útghfandI: STjÓRNUSPEKISTÖÐIN S: 553 7075
FERÐAMÁLASKÓLINN MK
FERÐAMÁLANÁM - INNRITUN
Skráning nýnema í FERÐAFRÆÐInám
Ferðamálaskóla MK er nú hafin. Tekið verður við
skráningum nýnema fram til 15. desember 1998.
Kennsla hefst 12. janúar 1999.
FERÐAFRÆÐInám Ferðamálaskóla MK er alhliða
nám í ferðaþjónustu. Námið er ætlað
einstaklingum sem starfa í ferðaþjónustu eða
hyggja á slíkt. FERÐAFRÆÐInám
Ferðamálaskólans er sérstaklega sniðið að
störfum innlendrar ferðaþjónustu.
Um er að ræða tveggja anna nám. Á vorönn 1999
eru í boði 8 fjölbreyttir og spennandi áfangar.
Umsóknareyðublöð fást á aðalskrifstofu MK.
FERÐAMÁLASKÓLINN MK
MENNTASKOLINN I KOPAVOGI
v/Digranesveg - 200 Kópavogur,
sími 544 5520/544 5510, fax 554 3961.
Netfang mk@ismennt.is
RAÐTENGING er annað tvenns konar fyrirkomulags vélahluta. Þessi röðun þátta gefur hámarksnýtingu.
Hjól eru einungis knúin rafhreyfli. Vélin er í gangi til þess eins að lilaða rafhlöðurnar, ef þarf.
svar tækninnar og umhverfisvit-
undar við þeirri staðreynd, að
bensínvélin ein og sér er afar
óhagkvæm og fer gróflega með
dýrmæta orku heimsins. Orkan
kemur eftir sem áður úr olíu, en
nýting hennar er
ekki fjarri því að
vera þreföld.
Þetta næst með
tvennu móti: I
fyrsta lagi fer sú
orka er fór áður
eftir Egil til ónýtis og í að
Egilsson slíta og hita
bremsuborða í það að hlaða upp
rafhlöðurnar. Hreyfiorka og stöðu-
orka bílsins vegna aksturshraða og
vegna hæðar vegarins nýtist full-
komlega með hjálp tölvustýringar-
innar. I öðru lagi er séð fyrir því
að vélin, sem er gjarnan þrisvar
sinnum aflminni en í venjulegum
bíl sömu stærðar, vinni alltaf við
hagkvæmustu kringumstæður.
Þetta er gerlegt með því að allt
aukaálag til hraðaaukningar og
klifurs upp brekkur komi frá hin-
um rafmagnaða hluta kerfisins.
En hvað fær okkur til að halda
að þetta verði hin algenga gerð
bíls þegar næstu áratugina? Það
eru þær skorður sem umhverfis-
málin setja okkur, og eru þegar
farnar að koma fram í hinum
ýmsu alþjóðasamþykktum sem
okkur og aðrar þróaðar þjóðir sár-
verkjar undan að þurfa að taka á
okkur. Það væri íhugunarefni fyr-
ir stjórnvöld hér hvort ekki ætti
að greiða fyrir útbreiðslu. þessara
bílagerðar með tollaívilnunum,
a.m.k. um tíma. Fátt mætti hugsa
sér að hjálpaði okkur betur til að
ná alþjóðatakmörkunum um losun
gróðurhúsalofts, sem við verðum
fyrr eða síðar að hlíta. Annað, sem
snýr frekar að stórþjóðum Vestur-
landa, er að risaborgir þeirra eiga,
einkum að sumarlagi, í umhverfis-
vanda sem vex ár frá ári. Fréttir
berast frá Aþenu, París, og banda-
rískum borgum um að illlíft sé að
verða í þeim um margra daga
skeið hvert sumar. Tvinnbíllinn er
fyrirsjáanlega lausn á þessum
vanda, með um þrefalt minni
bensínnotkun á kílómetra. Enn-
fremur bætist við sú staðreynd að
vélin vinnur ávallt við bestu að-
stæður, og bruni verður fullkomn-
ari fyrir vikið. Oæskilegar loftteg-
undir, svo sem kolsýrlingur og hin
og þessi köfnunarefnisoxíð, verða
margfalt minni en ella. Og það er
einkum í innanbæjarakstri að
kostir tvinnbílsins koma í ljós. Nú-
verandi mismunur á eyðslu bíla í
bæjarkeyrslu annarsvegar og úti á
þjóðvegum hinsvegar stafar veru-
lega af því að á langkeyrslu vinnur
vélin því sem næst við stöðugar
kringumstæður, sem eru ekki
fjarri því að vera bestu vinnuað-
stæður hennar.
w _ ar_
I>JOÐLirSI>ANKAR7/c7//) er eiginlega að gerast
í kvótamálinu ?
Uppreisn - eða hvað ?
ÞAÐ er margt að undrast í þjóðlífinu þessa dagana. Ti) dæmis þau und-
ur og stórmerki að hægt sé að selja „afnot“ af kennitölu fólks. Eg spurði
fyrir skömmu unga stúlku kumpánlega hvort hún ætlaði að blanda sér í
slaginn og selja kennitöluna sína. „Og ætti ég þá enga kennitölu?" sagði
stúlkan felmtri slegin - hún er ekki komin á þann aldur að hlutafjárút-
boð ríkisfyrirtækja sé innan hennar áhugasviðs. Nú tala ráðamenn um
hvernig koma megi í veg fyrir að svona ævintýi-i geti endurtekið sig, svo
þetta verður sennilega stutt gaman. Ollu alvarlegri teikn eru á lofti um
þjóðareignina - kvótann margumtalaða. Sægreifarnir svonefndu virðast
vera að missa sérréttindi sín, rétt eins og aðallinn í Evrópu gerði á sín-
um tíma. Mér finnst af og til næstum eins og ég sé stödd I Frakklandi á
þeim tíma þegar aðallinn þar var að missa fótfestuna í samfélagi sínu.
Eg hef meira að segja dundað í hljóði við að setja hina og þessa íslenska
menn í hlutverk ýmissa 18. aldar Frakka, svo hliðstætt sýnist þetta
ástand stundum vera - aðeins þó í afskaplega smækkaðri og einfaldaðri
mynd auðvitað.
Vonandi hefur þau lánlausu hjón
Lúðvík 16. og hina austurrísku
Maríu Antoinette ekki órað fyrir
hörmulegum örlögum sínum er þau
voru krýnd árið 1775 í Reims. Kon-
ungurinn vissi það
eitt að hann hafði
þegið vald sitt af
Guði og hefur
vafalaust talið
með ólíkindum að
hægt væri að
svipta hann því.
Klerkar og aðals-
menn voru þá 2%
n
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
hinnar frönsku þjóðar, allar aðrar
stéttir töldust til þriðju stéttar sem
var algerlega valdalaus. Svo var
það á haustmánuðum 1788 - fyrir
röskum tvö hundruð árum, að veldi
hins guðlega konungs tók að riða
til falls. Þriðja stéttin fór að semja
kvörtunarskrár - þótti enda lífs-
kjör sín óréttlæti mörkuð. Þessar
skrár eru glögg heimild um Frakk-
land áður en hin sögufræga bylting
skall á. Lúðvík kom treglega til
móts við sumar kröfur þriðju stétt-
ar og sat um að knésetja hana.
Stéttaþingi var þó komið saman,
þar ræddu konungur og fjármála-
ráðgjafi hans um fjármál ríkisins,
sem voru í kaldakoli, og hugmyndir
að nýjum tekjustofnum. Hins veg-
ar var minna rætt um þær umbæt-
ur sem þriðja stétt taldi þörf á.
Þriðja stétt sýndi konungsvilja
kalda og þvera andstöðu, tók sér
nokkru síðar nafnið þjóðsamkoma
og lýsti því yfir að öll skattlagning
væri ógild nema sú sem hún legði
blessun sína yfir. Þar með var bylt-
ing í raun hafin. Styrkur þriðju
stéttar þessa örlagaríku daga var
samheldni hennar.
Það var í dagrenning 14. júlí
1789 sem uppreisn Parísarbúa
hófst. Bastillukastali, fanga-
geymsla pólitískra fanga, var tek-
inn herskildi og höfuð De Launey
virkisstjóra var sniðið frá bolnum
og borið á spjótsoddi um götur
borgarinnar. Síðla þennan atburða-
ríka dag kom konungur grunlaus
af veiðum. Þegar hann frétti af falli
Bastillunnar sagði hann hissa:
„Þetta er uppreisn." „Nei, yðar há-
tign, svarði hertoginn af Liancourt
rólega: „Þetta er bylting." En þá
kenndu efnastéttir Frakklands
fyrst verulegs geigs þegar þær
spurðu viðbrögð bænda, fjölmenn-
ustu stéttar landsins. Þeir fóru um
sveitir vopnaðir ljám og lurkum,
heykvíslum og byssum og neituðu
algjörlega að greiða aðalsmönnum
landskuldir. Frjálslyndir aðals-
menn sáu að hverju stefndi og
reyndu að bjarga einhverju í land
en án árangurs, í júlí 1793 afnam
þjóðþingið öll lénsréttindi bóta-
laust og staðfesti þannig orðinn
hlut rétt eins og það hafði gert
1789.
Mannréttindayfirlýsing var sam-
þykkt í Frakklandi 26. ágúst 1789.
Ein af meginstoðum mannréttinda-
yfirlýsingarinnar var ákvæðið um
þjóðarréttinn. Þar var m.a. hafnað
þeirri fornu kenningu að landið
væri persónuleg eign konungs.
Loðvík 16. þrjóskaðist við að stað-
festa samþykktir þjóðsamkomunn-
ar og vakti þannig tortryggni
þegna sinna. í ft’amhaldi af því var
hafinn ákafur áróður fyrir því að
konungur og stjórn hans flyttust til
höfuðborgarinnar frá Versölum.
Það hafðist í gegn, m.a. fyrir áróð-
ur frá Marat, ritstjóra Pjóðvinar-
ins. I hópi róttækustu þingmanna
var Robespierre, málafærslumaður
frá Arras. Mótmæli hans voru að
engu höfð þegar ákveðið var að
þeir einir skyldu atkvæðisbærir í
landinu sem nefndust virkir borg-
ai-ar. Aðrir borgar voru sviptir
stjórnmálaréttindum og það braut
sannarlega í bága við jafnréttis-
ákvæðið í mannréttindayfirlýsing-
unni. Hinn 21. september 1792
samþykkti þjóðþingið einróma af-
nám konungsstjórnar og stofnun
lýðveldis. Bréf fundust í Tuileries-
höll, aðsetri konungs, sem sönnuðu
að hann væri í vitorði með fjand-
mönnum Frakka, þeir áttu í stríði
við Prússa og Austurríkismenn,
sem vildu setja Frakkakonung aft-
ur í sitt forna sæti. I framhaldi af
þessari uppgötvun var konungur
dæmur til dauða og líflátinn með
fallöxi hinn 21. janúar 1793. Loðvík
16. varð að gjalda yfirsjóna sinna
og mistaka með lífi sínu.
Þótt undanfarin frásögn sé af-
skaplega mikið einfölduð og fjöl-
mörgum mikilvægum atriðum
sleppt er þó augljóst að helstu mis-
tök konungs voru að fallast ekki á
skerðingu valda sinna heldur hafa
ætíð í huga gamla stjórnarfarið
sem hið eina rétta. Það var þetta
skilningsleysi á kröfur samtímans
sem leiddi hann á höggstokkinn.
Svo sem frægt er orðið urðu ör-
lög Marats, hins róttæka og skinn-
veika ritstjóra, þau að vera drep-
inn í baði af ofstækisfullri konu
sem vildi hefna ófara Girondina
sem urðu að lúta í lægra haldi fyrir
Jakobínum. Þetta voru helstu fylk-
ingarnar sem börðust um völdin í
Frakklandi á byltingartímanum.
Málafærslumaðurinn og byltingar-
forkólfurinn Robespierre var háls-
höggvinn. Kannski samkvæmis-
leikui’inn í ár felist í að velta fyrir
sér hverjir af íslenskum þátttak-
endum kvótadeilunnar ættu að
fara varlega í kerlaugum og hverj-
ir ættu að gá að sér nálægt egg-
vopnum.