Morgunblaðið - 31.05.2000, Page 64

64 MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Forvitnilegar bækur
Dómur
götunnar
Anil’s Ghost, skáldsaga eftir Micha-
el Ondaatje. Bloomsbury gefur út
2000. 307 síður, kostaði 3.495 kr.
í Eymundsson í Kringlunni.
FYRST er líklega rétt að biðjast
velvirðingar á því að óbreyttur
sagnfræðingur skuli ætla sér að
fara að skrifa dóm um bókmennta-
verk sem þetta. Bækur Michaels
Ondaatje eru nefnilega alls ekkert
léttmeti - Bókmenntir með stóru B
- og stíllinn er oft á tíðum nokkuð
óhefðbundinn fyrir þá sem óinn-
vígðir eru í huliðsheima bók-
mepntafræðinnar.
A hinn bóginn verða víst allar
bækur að standast dóm götunnar
>engu síður en stækkunargler bók-
menntafræðinganna. Las aukin-
heldur mér til mikillar ánægju bók-
ina The English Patient sem
tryggði höfundinum hin eftirsóttu
Booker-bókmenntaverðlaun árið
1992 og tel mig því ekki algeran
nýgræðing.
Anil’s Ghost er fyrsta bók Onda-
atjes frá því að The English Pat-
ient kom út. í millitíðinni hefur
leikstjóranum Anthony Minghella
tekist með eftirminnilegum hætti
að fanga andrúmsloft harmþrung-
innar sögu Ondaatjes í kvikmynd
sem sópaði til sín verðlaunum á
Óskarsverðlaunahátíðinni 1997.
Anil’s Ghost er ekki síður metn-
_ aðarfullt verk þó að hún sé ef til
vill ekki alveg jafn margslungin og
The English Patient. Bókin gerist á
Sri Lanka en sem kunnugt er hefur
skálmöld sett svip sinn á líf eyjar-
skeggja undanfarna áratugi. Sögu-
hetjan Anil Tissera snýr aftur til
ættjarðar sinnai1 eftir langa fjar-
veru; verkefni hennar að rannsaka
ásakanir um að stjórnvöld hafi
stundað þá iðju að taka af lífi póli-
tíska andstæðinga sína.Við nálg-
umst átökin oftast nær með augum
Anil - sem þátttakendur en um leið
sem vestrænir áhorfendur, hún er
nefniiega hvort tveggja í senn.
Ondaatje er sjálfur fæddur á Sri
Lanka og þar ólst hann víst upp áð-
. ur en hann flutti til Englands og
Aiíðar til Kanada. Það blasir enda
við að hér skrifar hann af þekkingu
á málefninu. Hafi það verið ætlun-
arverk hans að gefa lesandanum
nasasjón af lævi blöndnu loftinu á
Sri Lanka er óhætt að segja að höf-
undinum takist vel til, lærdómurinn
er sá að stríð sé tilgangslaust og að
borgarastríð séu tilgangslausust
allra því þar berast bræður á bana-
spjót án þess að nokkur maður
muni lengur hvers vegna.
Og þótt sagan sé að mínu mati
ekki eins grípandi og The English
gatient má Öndaatje eiga það að
liann hefur gott vald á enskri tungu
- og notar sér það með góðum ár-
angri. Myndmál hans birtist á
stundum Ijóslifandi í huga manns,
svo fullkomlega hefur hann beislað
tungumálið sem verkfæri sitt.
Þessa bók væri í raun hægt að lesa
þó að hún væri um ekki neitt - hún
pr svo fallega skrifuð.
Davíð Logi Sigurðsson
HEILSAÐ UPP Á GÖMUL LEIKFÖNG OG NÝ
Bókin er skemmtilega myndskreytt og kannast eflaust
margir við þessa trélest.
Gormurinn gdði hefur skemmt börnum
síðan hann kom á markað árið 1945.
Húlahringir og
endalaus hamingja
Flestir hafa leikið sér með leikföng.
Silja Björk Baldursdóttir rakst á bókina
Toys for a Lifetime og rifjaði upp kynni
sín af æskuleikföngunum og kynntist
um leið öðrum nýjum.
HVER kannast ekki við ánægju-
hrollinn sem fylgir því að rekast aft-
ur á gamla dúkku eða gulnaða lita-
bök? Það er svo gaman að hitta
gamla kunningja. Leikfóngin deildu
sorgum okkar og gleði og voru hluti
af fjölskyldunni. Mamma, pabbi,
litla systir, hundurinn - og bangs-
inn. Að blaða í myndabók um leik-
fóng er eins og að skoða fjölskyldu-
albúm og rifja upp liðnar stundir.
Það er ekki fyrr en eftir svolitla
stund, og margar hlýjar minningar,
að þú uppgötvar hvemig bók þú ert
að skoða. Þú ert að skoða bók fyrir
foreldra - ekki bók fyrir þig. Þetta
er bók fyrir fdlk sem á böm, ekki
bók um þig sem bam. En haltu samt
áfram að lesa - og stelstu til þess að
brosa til playmókalla og fjarstýrðra
bfla. Sú sem leiðir þig í gegnum
heim leikfanganna heitir Stevanne
Auerbach. Hún er sérfræðingur
þeirra Bandaríkjamanna í öllu sem
viðkemur barnaleikföngum og
skartar doktorsgráðu. Enda er hún
betur þekkt sem Dr.Toy (eða dr.
Dót...). Hún hefur skrifað fjölmarg-
ar bækur um skyld efni og auk þess
getur fólk fylgst með nýjungum í
leikfangaheiminum á vefsíðu henn-
ar (www.drtoy.com). I þessa til-
teknu bók hefur hún safnað efni í
ákveðinni leikfangabúð: F.A.0
Schwarz, sem hún tengir við eigin
æskuminningar, sætar og ljúfar. Við
sláumst í hópinn og fylgjum henni
um rangala leikfangahallarinnar.
I dótabúðinni er af nógu að taka.
Og við fömm af stað í lítinn leiðang-
ur. Við ferðumst um langa ganga,
skimum í himinháar hillur, eram
leidd áfram, spennt en ánægð. Við
þurfum ekki að hafa komið í búðina,
við sjáum þetta alit fyrir okkur í
huganum og flökkum um paradís-
ina. Leikföngin era kynnt í ýmsum
flokkum. Einn kafli bókarinnar er
um útileikföng, næsti um spil,
slönguspilið og fleira skemmtilegt,
annar kafli um leir, liti og föndur,
einn um farartæki: lestir og bfla og
svoleiðis mætti áfram telja.
Minningarnar streyma - og þarna
er uppáhalds trélestin mín! Bókin er
skemmtilega mikið myndskreytt
með líflegum og björtum myndum.
Fallegum myndunum fylgja svo
fróðleiksmolar - vinsældir leik-
fangsins skýrðar og ýmislegt spenn-
andi um sögu þeirra látið fylgja
með. Margir arkitektar léku sér t.d.
með kubbaþegar þeir vora litlir, og
hver ætli hafi fundið upp galdraleir-
inn? Skaparar hinna ýmsu Ieikfanga
hafa verið listamenn, smiðir, mæð-
ur, stöðumælaverðir og jafnvel
píanóstillingamenn! Það er margt
sem kemur á óvart.
Og einmitt það óþekkta er gaman
að kanna. í fyrstu er skemmtUegast
að skoða gamla dótið sitt en svo er
nú líka svolítið spennandi að gjóa
augunum að þeim leikföngum sem
þú áttir ekki. I bókinni er fullt af
leikföngum sem ég hefði gefið mikið
fyrir að eiga þegar ég var yngri. Og
jafnvel sumt sem ég myndi vilja
eignast í dag. En athyglisverðasti
kaflinn er einmitt sá nýjasti í sögu
leikfanganna. Nú er tæknin heldur
betur komin til sögunnar!
Framtíðarbörnin
Oftar en ekki er markmið leik-
fanga að sameina leik og lærdóm -
gagn og gaman. En sú hugsun hefur
öðlast nýja vídd með tilkomu tölv-
unnar. Hrein bylting hefur orðið í
leikfangaheimi. Meira að segja ég,
af kynslóð fyrstu tölvubama -
Sinclair Spectrum kynslóðinni, get
ekki annað en gapað. Og öfundað
börnin í dag - ég hefði viljað eiga
svona! Til viðbötar við tölvuspilin og
leikjatölvur sem ég sjálf átti, geta
börn nú eignast dúkkur með orða-
forða upp á 10.000 orð, hannað eigin
föt á Barbie-dúkkur með hjálp CD-
ROM og átt rafræna vini og gælu-
dýr eins og Furby, og skemmt sér
með Pokémon, sem er nýjasta af-
þreying tæknibamanna. En ekki
nóg með það. Þetta var gaman. Svo
er líka gagn. Börnin geta lært að
lesa og þokkja tölustafina með hjálp
heimilistölvunnar ef mamma og
pabbi era of þreytt til að kenna
þeim. Þau geta átt eigin kjöltutölvu,
sérhannaða fyrir börn, og lært
þannig undirstöðuatriðin í tölvu-
notkun. Og nú geta börn byggt sín
eigin vélmenni! Tölvan kennir þeim
svo tónlist, söngva og vísur og ef
þeim þykir gaman að kubba þá eru
til tónsmíðakubbar! Afi átti alltaf
stækkunargler sem var spennandi,
en hvemig virkar stækkunar„gler"
fyrir eyra? Það magnar upp hljóð
svo bömin geta heyrt betur um-
hverfishljóð - fuglasöng og skor-
dýrasuð. Möguleikarnir virðast
óþijótandi! Eg myndi vilja vera að
fæðast núna.
Ben Asen, sá sem tók Ijósmynd-
irnar í bókinni, að húlla árið 1963.
En í þessum nýja heimi, sem
tæknin virðist hafa þjappað saman
og minnkað, þá verður til nýtt
vandamál. Fjölbreytnin er of mikil.
Nú er úr of mörgu að velja. Áður
var það einfalt - leggur og skel var
það eina sem bauðst, en núna...
hvað á að velja?! Dr. Toy kemur til
hjálpar enda bókin hugsuð fyrir
foreldra sem vilja kaupa réttu
Ieikföngin. Að mörgu þarf að huga:
hvað gefur þetta barninu, hvaða
svið þess þroskar það, hvað er of
erfitt og hvaða leikfong era hættu-
leg? Þannig er bókin samansafn af
ráðleggingum til foreldra hvernig
best sé að velja leikfang við hæfi.
Taka þarf mið af þroska bamsins og
það er vandasamt að velja. Bangsi
kennir barninu að tjá ást sina. Húla-
hringurinn kennir þeim að samhæfa
hreyfingar líkama síns um leið og
þau fá útrás fyrir hreyfiþörf. Og
ekki veitir af eftir langa setu fyrir
framan tölvuna! Ymis önnur ráð til
foreldra fylgja: hvernig best er að
geyma leikföngin eða hreinsa,
hvernig þú átt að leika þér með
börnum, hvaða leikföng er best að
taka með í ferðalag o.s.frv.
Leyfðu þeim svo sjálfum að finna
sinn listræna miðil og eigðu föndur-
kassa fullan af tímaritum til að
klippa í tætlur! Bókin er full af
leiðbeiningum fyrir foreldra -
Barnaleiðarvísir - handbók sem
ætti að fylgja með hverju bami...
Við lesturinn kynnumst við bömun-
um betur og sjálfum okkur - sem
bömum. Við rifjum upp okkar eigin
upplifun fráþví að við voram lítil
peð og að það hjálpar okkur að sjálf-
sögðu að skilja litla fólkið. Við get-
um lesið bókina sem fullorðin og
haft gaman af fullorðinshlutum
(Lego: stytting á „leg godt“ - leika
sér vel - og lego á latínu þýðir að
setja saman). Eða bara lesið eins og
barn og dáðst að litríkum myndun-
um og glaðst á hverri síðu. Rifjað
upp gamlar minningar og rifjað upp
gleðina um leið.
Forvitnilegar bækur
with Mark Físchettl
Tbe Original Design
and Dltimate Destiny of
the WORLD WIDB WEB
by Its Inventor
Forcworri hy
Michael DcTtOUZOS, Dircctor of MTT Laboralory for Computer Sdcncc
Vefarinn
mikli
Weaving the Web: The Original
Design and Ultimate Destiny of the
World Wide Web by its Inventor,
bók eftir Tim Berners-Lee. Harper
San Francisco gefur út. 226 síður
innbundin. Kostaði um 1.500 kr.
hjá Amazon á Netinu.
FYRIR 20 árum var Tim Bern-
ers-Lee nýútskrifaður úr Oxford
og starfsmaður evrópsku rann-
sóknastöðvarinnar CERN. Þar
sem hann sat við Norsk Data tölvu
sína fór hann að velta því fyrir sér
hversu það myndi auðvelda vinnu
allra ef allar upplýsingar sem til-
tækar væru innan stofnunarinnar
væru tengdar saman, menn gætu
vísað í skjöl án þess að skeyta
þeim við og treyst því að þau skjöl
sem vísað væri í væru alltaf með
nýjustu upplýsingum. Þetta var
byltingarkennd hugmynd, en
mesta byltingin þó að Berners-
Lee, sem var alinn upp í evrópsku
akademísku umhverfi, sá það fyrir
sér að Vefurinn, eins og hann var
síðar kallaður, yrði öllum opinn og
hugbúnaðurinn byggður á opnum
stöðlum.
Fyrsta vafrann skrifaði Berners-
Lee á Norsk Data vél sinni í
Pascal undir Sintran III stýiikerf-
inu og kallaði Enquire. Sá vafri
glataðist síðar, því er Berners-Lee
hvarf til annarra starfa um hríð
skildi hann frumkóðann eftir og
enginn hirti um að varðveita hann.
Hugmyndin var þó komin af stað
og í bókinni sem hér er gerð að
umtalsefni lýsir Berners-Lee
hvernig honum tókst smám saman
að sannfæra menn um að taka þátt
i að þróa þessa nýstárlegu hug-
mynd og að fá stjórnendur CERN
til að leggja fé í verkefnið.
Berners-Lee er hugsjónamaður,
knúinn áfram af hugsjóninni um
betri heim og skipulagðari, og
treystir því að svo megi búa um
hnútana að upplýsingarnar muni
gera mennina frjálsa. Kemur ekki
á óvart að fyrstu alvarlegu
árekstrarnir urðu þegar hann kom
vestur um haf að kynna hugmyndir
sínar og rakst á vísindalegan rétt-
trúnað og gróðahyggju. Það kemur
þó víða fram í bókinni að hann hef-
ur ekkert á móti því að menn séu
að græða á hugmyndinni um Vef-
inn og gerði sér þegar grein fyrir
því að aðalmálið væri að Vefurinn
og það sem á honum yrði fengi að
þróast án þess að menn væru með
sífellda afskiptasemi.
Lokahluti bókarinnar er vanga-
veltur Berners-Lee um framtíð
vefjarins. Hann sér það fyrir sér
að tölvur eigi eftir að geta lesið
saman þær upplýsingar sem er að
finna á Netinu, sama á hvaða
tungumáli þær eru, og „skilið“ þær
að því marki að geta auðveldað
notendum að finna tengingar og
tilvísanir.
Heldur er langt í land að það
gangi eftir að flestra mati, en ekki
voru heldur allir á því að vit væri í
Vefnum á sínum tíma.
Árni Matthíassoh