Alþýðublaðið - 16.04.1959, Side 4

413
Ci
M
'1)1
f
3Fi
Otgefandi: Alþýðuflokkurirm. Ritstjórar: Benedikt Gröndal, Gísli J. Ást-
þórsson og Ilelgi Sæmundsson (áb). Fulltrúi ritstjómar: Sigvaldi Hjálmars-
son. Fréttastjóri: Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri Pétur Péturs-
son. Ritstjórnarsímar: 14901 ,og 14902. Auglýsingasimi: 14906. Afgreiðslu-
■ími: 14900. Aðsetur: Alþýðuliúsið. Prentsmiðja Alþýðubl. Ilverfisg. 8—10.
Framsókn á flótta
ÞAÐ eru mikil tíðindi í kjördæmamálinu, að
Framsóknarflokkurinn hefur hörfað úr fyrstu vlg-
línu með því að boða tillögur „til málamiðlun-
ar.“ Flokkurinn hefur á alþirfgi horfið frá þeirri
samþykkt flokksþingsins, að uppbótarsæti skuli
vera felld niður, og 'leggur nú til, að 'Gullbringu-
og Kjósarsýslu verði skipt í fjögur kjördæmi,
Borgarfjarðarsýslu í tvö, hlutfallskosningar tekn-
ar upp um tvo menn á Akureyri og fjölgað um
f jóra í Reykjavík. Þar með hefur Framsókn einnig
gengið inn á fjölgun þingmanna í sextíu.
Svona vilja bá Framsóknarmenn bæta úr því
hróplega misréíti, sem er í kjördæmaskipíing
unni. En við nánari atliugun kemur í ljós, að
þetta er furðulega ósvífin tillaga um að fjöiga
þingmönnum Framsóknarflokksins um 2—1 og
auka þannig herfilega það misræmi milli flokka,
sem þegar er ærið mikið!
Ef fjölgað er um fjóra í Reykjavík, má telja
’líklegt, að Framsókn fái þar kjörinn þingmann.
Ef kosnir eru tveir á Alcureyri, er líklegt að ann-
ar verði Framsóknarmaður. Ef Akranes er skilið
frá Borgarfjarðarsýslu og Kjósarsýsla frá GiiU-
foringusýslu, skapast tvö vonarsæti fyrir Frarn-
sókn í þessum sveitum.
Þannig ætla Framsóknarmenn að halda öll-
lim þeim kjördæmum, sem fyrir 'eru, og þar með
sínum þingmannahóp. Þessi flokkur, sem hef'ur
haft 'iangfæsta kjósendur á bak við 'hvern þing-
inann, ætlar að auka „réttlætið“ með því. að
tryggja sér enn meiri hlut!
Þessi síðasta „málamiðlunartillaga“ sýnir,
hvernig Framsóknarm'enn hugsa um kjördæma-
iiiálið. Þeir eru ekki að velta vöngum yfir, hvern-
ig kom megi á réttlátri kjördæmaskipan. Hlut-
fallskosningar eru ágætar, ef líkur eru á að Fram-
tsókn græði á þeim, eins og á Akureyri og í Reykja-
vík. Þeir eru fyrst og fremst að spekúlera í því,
hvernig þeir geti komið. sinni eigin ár bezt fyrir
borð.
frá niðurstöðum ársreikninga
og veitti fundinum uppíýsingsr
um einstök atriði, er snertu
starfsemi fyrirtækisins. Voru
-reikningarnir samþykktir í
einu hljóði.
í fundarlok kvaddi iðnaðar-
málaráðherra, Gylfi Þ. Gísla-
son, sér hljóðs. Flutti hann fyr
irtækinu sínar beztu árnaðar-
óskir fyrir hönd ríkisstjórnar-
innar og þakkir fyrir þann ár-
angur, sem verksmiðjan hefði
þegar sýnt á skömmum tíma
fyrir þjóðina í heild. Taldi
hann, að með stofnun og upp-
hafi á starfsemi þessa fyrir-
tækis, sem hefði verið upphaf
síóriðiu á íslandi, hefði verið
hroíið biað í efnahagsþrójm
landsins og mun þessa merka
áfanffa ávallt minnzt í efna-
hagssögu þjóðarinnar.
Stjórn Áburðarverksmiðj-
unnar h.f. skÍDa nú: Vilhjálmur
Þór, aðalbankastjóri, formað- \
ur, Ingólfur Jónsson, alþingis-j
maður, Jón ívarsson, forstjóri,
Kjartan Ólafsson frá Hafnar- j
firði, og Pétur Gunnarsson,
tilraunastjóri.
veÉiffliðjan
Framhald af 3. síðu.
iganir, sem fram hefðu farið
undanförnum árum varðandi
amleiðslu fosfóráburðar eða
ndaðs áburðar. Hefðu tveir
iendir sérfræðingar komið
■igað í því skyni og einnig
iföi verksmiðj ustj órnin kann-
> framleiðsluaðferðir og ýms
gerðir verksmiðja erlendis.
framhaldi af þeim athugun-
og fengnum upplýsingum
:ði verið gerð áætlun um
:.iril::iðslu hlandaðs áburðar,
’ allir verkfræðingar, sem við
.irtækið starfa, væru sam-
íla um að væri góð og hag-
'sern fiamkvæmd. Sagði hann
' mál þetta væri nú til frekari
' iugunar,- en áætlanir bentu
..dregið til þess, að kostnað-
ga og gjaldeyrislega væri
íðarheildinni hagkvæmt, að
íiefni þessu yrði hrundið í
'mkværnd.
Því næst skýrði Hjálmar
msson, framkvæmdastjóri.
Þ:
#AÐ hefur vakið mikla at-
hygli, hverja .afstöðu Jawa-
harlal Nehru, forsætisráð-
herra Indverja tók gagnvart
þeim atburðum er orðið hafa
á hásléttunum norðan Hima-
lajafjalla síðustu vikur, upp-
reisn Tíbeta gegn yfirráðum
Kínverja. Árum saman, eða
að minnsta kosti síðan 1953,
hefur uppreisnarólga verið
meðal þjóðarinnar, einkum
sennileg.a með hinum herskáu
Khömpum er byggja suðaust-
urhluta Tíbets og jafnan hafa
skipað fremur , öðrum her-
mannastétt landsins. Af og tiÞ
bárust til Indlands fregnir af
uppsteit og skærum með kaup
mannalestum og tíbezkum
ferðamönnum, og þær fregnir
birtust oft í indverskum hlöð-
um. Seinna urðu þær fátíðari,
og þótti mönnum.þá líklegast,
að kyrrara miklu væri í land-
inu. Svo hefur þó naumast
verið. Það hentaði ekki stjórn
Nehrus, að indVersk blöð
gerðu ástandið í Tíbet að um-
ræðuefni á þann hátt, svo hún
gerði allt til að hindra slík
skrif.
MtBUPvÐIR síðustu vikna
hafa ekki breytt afstöðu Nelhr-
us. Hann lýsir yfir samúð með
Tíbetum eftir dúk og disk, en
vill ekkert .gera til að hjálpa
þeim. Þeir eiga að fá að hrynja
niður fyrir vopnum Kínverja,
án þess að hljóta nokkra hjálp.
Vafalítið hefur Nehru ekki get
izt að því, að Dalai tókst að
flýja til Indlands. S'á flótti
setti hann í nokkurn vanda,
en dvöl hans í Indlandi stofn-
ar vináttunni við Kína í tals-
verða hættu. Fundum þeirra
Nehrus og Dalai Lama ber
saman nú bráðlega og verður
fróðlegt að vita, hvaða boðskip
forsætisráðherann flytur gesti
sínum.
Þ
RATT fyrir þetta allt á Tíb-
et mikilli samúð að mæta á
Indiandi og annars staðar í
löndum Austur-Asíu. En þótt
einhver þjóð vildi senda upp-
reisnarmönnum vopn og vist-
ir, mundi hún mæta næstum
óyfirstíganlegum erfiðleikum.
Eina þjóðin, sem á hægt með
að hjálpa er Indland. Þaðan
liggur bein leið yfir fjalla-
skörðin í austanverðum Hima-
laja inn í hjarta þess fjall-
svæðis, þar sem K'hampar eru
sterkastir.' Tal Kuomin tang-
stjórnarinnar á Formósu um
að hún muni senda hjálp er
varla annað en hreystiyrði-
E
INHVERJUM kann að sýn-
ast, að hjálp við Tíbeta sé verð
ugt verkefni fyrir SEATO,
Suður. og’ Austur-Asíu banda
lagið, sem stofnað vár éftir
fyrirmynd Atlantshafsbanda-
lagsins til að héfta útbreiðslu
komm'únismans yfir Austur-
lönd fjær. í því bandalagi eru
sjö þjóðir: Pakistan, Tihailand,

annes
h o
★ Bókabéus gagnrýnir
bók.
★ Alþýðumaður tekur
vísindamenn til bæn-
ar.
★ Málvillur Sunnlend-
inga og Norðlendinga.
★ Báðir eru sakamenn í
því efni.
ÉG HEF fengið bréf frá Bóka-
béusi. Hann gerir a'ð umtalsefni
fimrnta bindið af íslenzkum þjóð
sögum og ævintýrum, Jóns Árna
sonar. Þetta er ekki ritdómur,
en höfundur bréfsins, sem aldr-
ei dæmir bækur, en er fróður
og margvís alþýðnmaður, kvart
ar undan ýmsu í sambandi við
útgáfuna — og mega útgefend
urnir gjarna heyra rödd hans. —
En auk þessa talar hann um
þágufallssýkina — og kennir
Sunnlendingum um, enda munu
þeir vera síæmir af henni.
,EN-Í SAMBANDI við þau um-
mæli vil ég segja það, að ástæða
hefði verið til a"ð finna að við
Norðlendinga. Það finnst mér
slæmt, þegar norðlenzkir kenn-
arar kenna krökkunum okkar
hér í Reykjavík að segja: Kval-
ur, Kvað“, — svo að tekið sé
dæmi í staðinn fyrir að segja:
,,Hvalur. og. hvað“. Ég hef talað
um þetta við Norðlendinga, en
þeir heyra ekki mismuninn og
r n i n u
það finnst mér furðulegt. En hér
er bréfið:
BÓKABÉUS skrifar: „Ég fékk
fyrir nokkrum vikum 5. bindi
af íslenzkum þjóðsögum og æv-
intýrum Jóns Árnasonar, en þeir
Árni Böðvarsson og Bjarni Vil-
hjálmsson hafa annazt útgáfuna.
Bók þessi er eins og hin fyrri
bindi ágæt á sína vísu. Þó virðist
mér ýmsar sögur og sagnir end
ursagðar á fleiri vegu og getur
það verið útaf fyrir sig gott, en
það er annað, sem ég vildi
minnst á og það er málfarið
og stafsetning á köflum bókar-
innar: Hví eru svona lærðir
menn að misþyrma íslenzku
máli, og enda þótt, sá sem upp-
haflega ritaði frásagnirnar, hafi
ritað þetta svona, þá er það
engin afsökun. Bindin öll, eða
að. minnsta kosti hvert bindi,
ætti að vera með samskonar staf
setningu.
ÉG TEIC af handahófi orðin:
Kelling í stað kerling, so í stað
svo, seta í stað' setja o. s. frv. —
T. d. í þessari línu orðið Kell-
ing' í þeirri merkingu er það orð
ið að kerling. — í þetta bindi
gríp ég af handahófi niður á
bls. 253. Þar stendur m. a.: So
spurja þeir að hvurnin . . . og
hvurjir búi . . . So þá heyra þeir
eitthvurt hljóð. Ég nenni ekki að
vera að neinum sparðatíningi,
en víl segja það, að við öðru
hafði ég búizt af þessum ágætu
íslenzkumönnum, en að þeir
létu svona út á þrykk ganga til
Filippseyjar, Ástralía og Nýja
Sjáland, og svo Bretlandi og
Bandaríkin. Herstyrkur ahra
Asíuþjóðanna er lítill. Pak-
istan er Þó sterkast, en her
þess er að miklu leyti bund-
inn vegna <Mlu við Indland
um Kashmir, Hins vegar hafa
Bretar nokkurn her í Singa-
pore og Sarawak (Norður-
Borneo) og Bandaríkjamenni
'hafa öflugan flota við Okin-
awa og Wakeeeyju.
VfIRLEITT má segja, að að-
staða SEATO sé ekki sterk.
Ekki helmingur Suður-Asíu-
ríkjanna eru ekki aðilar að því
og ekkert hinna stærstu. Utan
þess standa Indland, I'ndónes-
ía, Ceylon, Burma, Suður-Viet
Nam, Malaya, Laos og Kam-
bodia. Aðildarríki þess eru
tvístruð yfir stórt svæði land-
fræðilega, og eiga að mörgu
leyti óhægt um hernaðarlega
samvinnu, Væri öll framan-
greind ríki í bandalaginu, gætl
það talizt all öflug vörn.
!
En ÞÓTT Tíbetar þurfi lengi
að heyja frelsisbaráttu sína,
áður en SEATO skerst bein-
línis í leikinn, er vafalaut, að
sú samúðaralda, sem nú fer
um Austur-Asíulönd', með
fjallaþjóðinni, er berst fyrir
frelsi sínu, veki ýmsar þjóðir,
sem utan þandalagsins standa
til meðvitundar urn það, hver
hætta þeim sjálfum getur staf
að frá 'hinu Nýja-Kína'. Því
hefur löngum verið haldið við,
að komm'únisminn í Kína sé
(Frambald á 1®. si3u).
lesturs handa almenningi. Það
er nóg af villum í mæltu og rit-
uðu máli, þótt þeir lærðu, sem
taka að sér útgáfu víðlesinna
rita, sæju um að þar væri að-
eins að finna rétta stafsetningu
orðanna, en ekkert rugl, hvort
sem er nýtt tillieyrandi hinni ís-
lenzku atómöld eða þá eldra.
ÞAÐ ERU einstaka íslenzkir
rithöfundar, sem hafa tekið sér
sérstöðu um rithátt og stafsetn-
ingu. Eru þeir að því leyti ekki
til fyrirmyndar. Því aðeins get-
um við verndað ástkæra, yl-
hýra málið, að allir, sem á ís-
lenzka tungu rita, hafi að miklu
leyti sama rithátt. Það er óvið-
unanlegt að sjá orðið lengur rit-
að leingur, bæjar ritað bæar o.
s. frv. Get ég aldrei skilið þver-
girðingshátt þessara manna, að
vilja endilega hafa aðra staf-
setningu, en flestajlir aðrir, sem
íslenzkt mál rita og tala.
ÞÁ ER það loks þágufalls-
sýkin, þetta hvimleiða afkvæmi
sunnlenzkrar talmælgi. Menn.
segja nú: Heyrðu mér í stað
heyrðu mig, hanu er ofaní lest,
í stað hann er niðri í lest, mér
sýndist hopum vera með í hópn-
um í stað hann vera með í hópn-
um. Ég var með ungum manni
fyrir nokkrum árum, sem var
með þágufallssýki. Ég reyndi að
leiðrétta hann eftir beztu getu,
en svo var hann orðinn villtur í
föllum tungunnar, að einu sinni
sagði ég honum að hann ætti
ekki að segja: ,,Ég spurði honum
eftir þessu, þá fann hann ekkert
orð, sem koma mætti fyrir orðið
honum. — Ég man að fyrir
i nokkrum árum, talaði Friðrik
' Hjartar í útvarþið um þennan
j sjúkdóm í íslenzku máli. Það
' þyrfti að hrista til í öskjunni
i svona við og við ámóta og Frið-
I rik Hjartar gerði.“
Hannes á horninu.
4 16. apríl- 1959 — Alþýðublaðið