Alþýðublaðið - 15.05.1959, Qupperneq 1

Byrðunum hefur verið deilt á bök allra landsmanna
Ufvarpsræða Guðm. I. Guðmundssonar

ÞEGAR ríkisstjórn Hermanns
Jónassonar var mynduð í júlí-
mánuði 1956 gaf hún út yfir-
lýsingu um stefnu sína er
hófst þannig:
„Ríkisstjórnin mun taka
upp samstarf við samtök
verkalýðs og launþega,
‘ bænda, útgerðarmanna og
annarra framleiðenda, til
þess að finna sem heppileg
asta lausn á vandamálum
| atvinnuveganna.
- , Markmið þessa sam-
starfs skal vera að auka
framleiðslu landsmanna,
tryggja atvinnu og kaup-
mátt tekna og efla almenn-
ar framfarir í landinu“.
Það er eftirtektarvert að
framkvæmd þessarar yfirlýs-
ingar hófst á því, að felld
voru G vísitölustig af launum
verkamanna og bænda sum-
arið 1956 og að sett voru lög
um stöðvun verðlags og kaup-
gjalds. Þetta var fyrsta skref
vinstristjórnarinnar í efna-
hagsmálum.
Verkamenn og bændur
stóðu einhuga að þessum ráð-
stöfunum, og fáum opinber-
um aðgerðum hefur líka ver-
ið betur tekið. Er vafalaust
áð þessar fyrstu efnahagsráð-
stafanir vinstristjórnarinnar
voru stór ávinningur fyrir
þær stéttir, sem þær voru
gerðar í samráði við og þjóð-
félagið í heild. Innan ríkis-
stjórnar Hermanns Jónasson-
ar var algjör einhugur um
málið.
i Á-árinu 1957 varð veruleg-
ur aflabrestur. auk nokkurra
Jcauphækkana. Hvort tveggja
þetta - kippti grundvellinum
undan aðgerðum vinstristjórn
jarinnar í efnahagsmálunum
frá 1956, Var Ijóst þegar
haustið 1957, að nýrra að-
gerða var þörf ef skipafloti
landsmanna ætti að geta haf-
ið veiðar með eðlilegum hætti
í ársbyrjun 1958. Stjórnar-
flokkana greindi á um, hve
víðtækra aðgerða væri þörf
og stóð í þófi um það í marga
mánuði. Málið leystist þó loks
í maímánuði 1958 með sam-
þykkt laga um útflutnings-
sjóð. Þessi lög ollu talsverðri
hækkun á kaupgjaldi og verð-
lagi, sem þó var reiknað með
í efnahagsráðstöfunum. Á
móti þessu kom að felld voru
niður 9 vísitölustig með lög-
um. Þetta var annað skref
vinstristjórnarinnar í efna-
hagsmálum.
í greinargerð þeirri, sem
ríkisstjórnin lét fylgja frum-
varpinu um útflutningssjóð,
er tekið fram, að ef kaupgjald
hækki meira en gert er ráð
fyrir í frumvarpinu, sé því
iafnvægi, sem lögin skapi,
raskað að nýju. Varað er við
því, að í kjölfar frekari kaup-
gjaldshækkunar megi búast
við, að sigli kröfur um nýja
hækkun á útflutnings- og yf-
irfærslubótum.
Sumarið 1958 urðu hér
verulegar grunnkaupshækk-
anir. í desembermánuði var
svo komið að verkamanna-
kaup var orðið 21% hærra en
það kaup, sem bætur útflutn-
ingssjóðslaganna til sjávarút-
vegsins höfðu. verið miðaðar
við, og annað kaup 17%
hærra. í desemberbyrjun
hækkaði kauplagsvísitalan úr
185 í 202 stig.
HEFÐI ÞURFT 400 MILEJ.
NÝJA SKATTA.
Augljóst var að hverju hér
stefndi. Engin von var til að
útgerð gæti hafizt á vetrar-
vertíð 1959, nema því aðeins
að sjávarútvegurinn fengi
bætta þá hækkun tilkostnað-
ar, sem af kauphækkuninni
leiddi. Ef bætur til sjávarút-
vegsins áttu að aukast, varð
hins vegar að afla útflutnings
sjóði mikilla tekna til að
standa straum af hinum nýju
útgjöldum.
Reiknað hefur verið xit,
að miðað við kaupgjaldsvísi-
töluna 185 hefði þurft að
afla sjóðnum 160 millj. kr.
nýrra tekna, en miðað við
vísitöluna 202, eins og hún
varð 1. desember ’58, hefði
þurft upp undir 400 millj.
kr. Svo mikilla tekna var
ekki hægt að afla nema með
mikilli hækkun yfirfærslu-
og- innflutningsgjalda. Su
liækkun hefði leitt af sér
nýja hækkun framfærslu-
kostnaðar og kaupgjalds,
sem krafizt hefði enn nýrrar
hækkunar bóta til sjávarút-
vegsins, nýrrar hækkunar
yfirfærslu- og innflutnings-
gjalda, og þannig koll af
kolli.
í s. 1. desembermánuði var
áætlað, að slík þróun myndi
leiða til þess, að vísitala fram-
færslukostnaðar næði a. m. k.
270 stigum þann 1. nóvember
1959 eða hækkaði um 5 stig
að meðaltali á mánuði næstu
mánuðina. Lengra treystust
hagfræðingar ekki að reikna
dæmið og höfðu auk þess
þann vamagla á, að 270 stigin
væru við það miðuð, að verð
landbúnaðarafurða breyttist
ekki fyrr en 1. september
1959. Geta menn farið nærri
um, hvort bændur hefðu .þol-
að óbreytt verðlag á afurðum
sínum í heilt ár á meðan vísi-
Guðmundur f. Guðmundsson
talan þaut upp um 5 stig á
mánuði. Alþingi hefði án efa
skorizt í leikinn, ef þróunin
hefði orðið þessi, og rétt hlut
bænda, sem aftur hefði leitt
til þess, að vísitalan hefði ver-
ið komin langt fram úr 270
stigum 1. nóvember 1959. Eft-
ir þann tíma blasti við vísi-
töluvöxtur með hingað til ó-
þekktum hraða.
Engum getum þurfti að því
að leiða, að hér var ný verð-
bólgualda að skella yfir þjóð-
ina, stærri og ægilegri en við
áður höfðuin þekkt. Öll þjóð-
in hefði goldið mikið afhroð,
ef ekkert hefði verið að gert
til að afstýra voðanum, en eng
inn þó meir en launamenn og
verkafólk. Dýrtíðin hefði auk-
izt jafnt og þétt hvern mán-
uð, vísitöluuppbætur að vísu
hækkað, en aðeins á þriggja
mánaða fresti og þá miðað við
næsta mánuð á undan og því
ætíð verið langt á eftir öllum
verðhækkunum. Alvarlegust
var þó hættan á samdrætti at«
vinnulífsins.
ÞRIÐJA SKREF
HANNIBALS.
Margir urðu til aS benda á
þessa hættu, en fáir jafn skil-
merkilega og kröftuglega og
fyrrverandi félagsmálaráð-
herra, Hannibal Valdimars-
son, forseti Alþýðusambands
íslands. S. 1. nóvembermánuS
ritaði hann grein I Vinnuna,
tímarit Alþýðusambands ís-
lands, þar sem hann m. a.
kemst svo að orði með leyfi
hæstv. forseta:
„.... nú hefur verið látið
undan síga með það að hækka
vöruálagningu bæði í heild-
sölu og smásölu, grunnkaup
hefur verið hækkað um 6—■
9V2%, en það þýðir, að með
vísitöluhækkuninni hefur
kaup verkamánna þegar hækk
að um 16,2%., og hjá flestum
öðrum stéttum um 12,5%.
Framundan eru svo miklar
vísitöluhækkanir og verð-
hækkanir og víxlverkanir af
þessu hvoru tveggja. Þetta
þýðir, að verkamannakaup
yrði fljótlega að óbreyttu
vísitölukerfi rúmlega 20%
hærra en það kaup, sem út-
flutningsbætur voru miðaðar
við s.l. vor, en kau.p annarra
um 17% hærra.
Nú blasir það við, að út-
flutningsatvinnuvegimir telja
sig ekki geta risið undir svo
stórlega auknum tilkostnaði
án þess að stöðvast nema þeim
sé enn á ný séð fyrir aukinni
aðstoð til að standast kostn-
aðinn, en sú fjáröflun mundi:
enn auka dýrtíð og með næsta
hausti valda mikilli hækkun
landbúnaðarvara. Hækkað
verð landbúnaðarvara leiddi
i, J 4 U !!' ’ísNíxVl * » «
; ? ,<,1 JU fííi.«- vun ! s, WtAS. KWM »!S « S«'!Í'<"1> <S *< s-
11),«,(<„•, ,,f<jHitn; (fvígtH! ‘>t,i f s xaííOím V4 <<><■ */i itw »•>- -
(<*,!,( l ‘ !(«<.,* f'K.S N W! SV.StS OSSH Ss®. Ö^töPiSK
«£SCMSÍSAf*Köm€KT<Ot?iÚM' . já-

Vill þjóðin ]betta?
íslendingar eru orðnir verðbólgu vanir. Þeir hafa búið við
hana um langt árabil. Þó hafa þeir blessunarlega ekki kynnzt
þessum skæða efnaliagssjúkdómi eins og hann getur orðið
verstur, og munu margir ekki gera sér grein fyrir, hversu al-
varlegur hann getur orðið fyrir einstaklinga og þjóðfélag.
Seðilinn, sem myndin sýnir, mætti vera okkur aðvörun í þessu
efni. Hann er þýzkur og hljóðar á hundrað billjónir marka.
Þegar dýrtíð vex úr 10% árlega í 30% — eins og var að ger-
ast í lok síðasta árs, þá skyldu menn hugsa til þessa seðils, og
alls, sem hanu táknar. Slíka verðbólgu verða fslendingar að
forðast umfram allt.