Tíminn - 31.12.1965, Blaðsíða 6

í
TÍMINN
FÖSTUDAGUR 31. desember 1965
HUGLEIÐINGAR
Árið, sem er að hverfa, varð
tvímælalaust eitt hið mesta góð-
æri af náttúrunnar hendi, sem
sögur fara af, þegar frá er skil-
in veðráttan á Austurlandi og
Norð-Austurlandi í fyrravetur
og vor. En þar urðu stórfelld-
ar kalskemmdir og hlutu bænd-
ur af þeim þungar búsifjar, sem
erfitt er undir að rísa.
Ekki nýttist íslendingum góð-
ærið sem skyldi, og valda því
þau vandkvæði, að stjóm lands-
ins hefur misst tökin á málefn-
um Þess, en stritast þó við að
sitja, og fær þjóðin eigi að gert
að sinni.
Framleiðslan og þjóðartekj-
umar urðu mun minni en efni
stóðu til, og komu þar til áhrif
frá upplausn þeirri og verð-
bólgu, sem einkennir efnhags-
líf þjóðarinnar og rætur sínar
á í hagstjórnaraðferðum ríkis-
stjórnarinnar. Fjárfestingin varð
tvímælalaust miklu óhagstæð-
ari en skyldi þegar á
heildina er litið, því verð-
bólgan ræður æ meiru um það,
hvað fyrir er tekið og hvað út-
undan verður. Framleiðsluna
skorti mjög vinnuafl og kvað
svo rammt að því við Faxaflóa
t.d., að síldarverksmiðjur gátu
ekki gengið með fullum afköst-
um-um hásumarið vegna mann-
eklu, og togarar fengust ekki
affermdir, en börn varð að
kveðja til að afferma skip og
afstýra þannig verstu vandræð-
unum.
Verðbólgufjárfestingin hafði
betur en framleiðslan í sam-
keppni um vinnuaflið og stendur
svo enn.
Þá dró það úr framleiðslunni,
að ýmsir áttu í nálega látlaus-
um skæruhemaði út af kaupi
sínu og aðrir í verkföllum en
af þessum sökum stöðvaðist fiski
flotinn t.d. og lá bundinn fram
í febrúar í fyrravetur.
Mölur í
híóðarbúinu
Þannig etur mölur verðbólgu
og ofþenslu úr þjóðarbúinu og
ódrýgir nú þjóðartekjurnar í
vaxandi mæli, eftir því sem
þetta ástand varir lengur, en
hættulegust eru þó áhrif óða-
verðbólgu og stjómleysis á fjár-
festinguna, því þau verða var-
anleg og ekkert er jafn áhrifa-
ríkt varðandi afkomu þjóðar-
innar og val þeirra verkefna,
sem tekin eru til framkvæmda.
Hvað kemst fram og hvað er
ógert látið? Á því veltur mest
um hagsældina framvegis, en
þessu ræður nú verðbólgan í æ
ríkari mæli og sóunin í fjárfest-
ingunni af völdum hennar er
orðin meinsemd í þjóðarbúinu,
og ein höfuðskýring þeirrar
furðu. hve illa gengur, þrátt fyr-
ir góðærið, að koma f fram-
kvæmd mörgu þvi. sem þýðing-
armest er.
Ríkisstjórnin seg'i verðbólg-
una stafa af of miklum kaup-
hækkunum, enda þótt sú stað-
reynd sé ljós, að kaupmáttur
tímakaups launafólks og árs-
tekna bænda, er minni nú en
í ársbyrjun 1959, þrátt fyrir
aukningu þjóðartekna, sem þó
eru mun minni en verið gæti,
ef skynsamlega væri stjórnað.
Að öðru leyti talar ríkisstjórnin
um óðaverðbólguna eins og ein
hvers konar náttúrulögmál, sem
ábyrgðarlausir menn í stjórnar-
andstöðu vilji kenna ríkisstjóm-
inni um, alsaklausri!
Ber þá víst að skoða óðaverð-
bólguna sem einn þátt í sér-
Mbl. í fyrravetur, hvernig lána-
pólitík ríkisstjórnarinnar kemur
í veg fyrir, að lífsnauðsynleg
vinnuhagræðing í fiskiðnaðinum
komist í framkvæmd, og allt
morar í þvílíkum dæmum.
Það víkur, sem
sízt skyldi
Framlög til vegamála hafa ver
ið þurrkuð út af nálega 4000
EYSTEINN JÓNSSON
kennilegri náttúru f*4»sids, því
annars staðar í ná.vta;m lönd-
um a.m.k. þekkjast ekki dæmi
um þvílíkt, sem menn búa við
hér.
En hið rítta mun nú vera,
að við búum við duglitla stjórn
á rangri leið.
Ríkisstjórain ber sem sé höfð
inu við steininn, reynir ekki að
komast fyrir rætur meinsins,
en heldur áfram með sínum að-
ferðum, en þar ber hæst: Hækk
aðar álögur, sem eiga að draga
inn kaupgetuna, takmörkun
bankaútlána og niðurskurð
verklegra framkvæmda ríkisins.
Ríkisstjómin harðneitar að
breyta um stefnu, en vill láta
menn trúa því að svona verði
þetta að vera. því engin önnur
leið sé til.
Verðbólgan minnkar ekki við
þessar aðfarir, það sannar sex
ára reynsla, en dýrtíðin vex,
kjarastríðið heldur áfram,
rekstrarfé fyrirtækja minnkar
og þýðingarmesta fjárfestingin
víkur fyrir verðbólgufjárfest-
ingu þeirra, sem fjárráðin hafa
mest og reyna að flýja með sitt
á fast undan verðbólguflóðinu.
Haraldur Böðvarsson á Akra-
nesi lýsti því t.d. skörulega í
milljóna fjárlögum. Hafnargerð-
arframlög eru komin niður í
700 þús. mest á hafnargerð.
Synjað var nú fyrir jólin um
framlög í sextán barna- og gagn-
fræðaskóla og framlög til ann-
arra sett 200—400 þús. til fram-
kvæmda, sem kosta 5—8 mill-
jónir hver, eða svo, en vísa verð
ur unglingum frá skólavist í
hópum. Hliðstætt er um sjúkra-
húsabyggingar og nálega hverj-
ar aðrar þjónustuframkvæmdir
ríkisins. Þýðingarmestu rann-
sóknarstofnanir í þágu atvinnu-
veganna eru sveltar að fé, og
ýmsar byggingar í þeirra þágu
stöðvaðar. Ógreidd framlög rík-
issjóðs vegna opinberra fram-
kvæmda á vegum bæja- og sveita
félags nema nú orðið fremur
hundruðum en tugum milljóna.
Verkefnum. sem ættu að
vinnast núna til þess að halda
í horfinu, er hlaðið á framtíð-
ina, þrátt fyrir góðærið Verð-
bólgan gleypir ríkistekjurnar og
nýju álögurnar. jafnóðum. þvi
hítin er óseðjandi Ríkisstiórnin
segir. að svona verði að fara
með opinberar framkvæmdir.
vegna bess að fjárfestingin sé
of mikil og með þessu eigi að
' lækna verðbólguna.
En verðbólgan læknast ekki,
þótt svona sé farið að og fórn-
að því, sem sízt skyldi, og það
hefnir sín grimmilega fyrr en
varir að skjóta þannig ábyrgðar-
laust yfir á framtíðina þeim
framkvæmdum í skólamálum,
heilbrigðismálum, rannsóknar-
málum og samgöngumálum, svo
nefnd séu dæmi um það, sem
þarf að vinna nú án tafar. Og
það hefnir sín ekki síður að láta
þau verkefni víkja, sem mest
ríður á vegna framleiðslunnar,
en þannig hlýtur að fara, þeg-
ar vélrænn niðurskurður lána
er látinn vera einn þýðingar-
mesti liðurinn í stjórn efnahags-
mála.
Ætla sömu leiðina
áfram
Því var hátíðlega lýst yfir í
byrjun Álþingis í haust, að stefn
an ætti að verða óbreytt áfram,
enda ber fjárlagaafgreiðslan
þess órækan vott. Er það helzt
til tíðinda að telja, að ríkisstjórn
in segist hafa ákveðið, að ofan
í þetta skuli koma ný fjárfest-
ing erlendra aðila upp á nokk-
ur þúsund milljónir, og svo
væntanlega hernaðarfram-
kvæmdir þær í Hvalfirði, sem
fyrir nokkru voru samþykktar.
Vefst fyrir ríkisstjórninni að
gera skiljanlegt hyernig þetta
má ske en farið er að tala um
nvtt Hagráð, og eitthvað lauslega
vmprað á, að orðið muni tíma-
bært að gera nýja framkvæmda-
áætlun, en sú „framkvæmda-
áætlun,“ sem við áttum að búa
við, var gerð fyrir síðustu kosn
ingar, en fleygt í ruslakörfuna
strax að þeim loknum. Hefur
Jún legið þar síðan. Framkvæmd
hennar sjáum við svo í öngþveit
inu hvert sem litið er, og eins
mun fara um þá „áætlun,“ sem
gerð verður í vetur eða fyrir
næstu kosningar. Viljann vantar
til þess að búa öðruvísi en nú
er gert, enda kalla Sjálfstæðis-
menn hér áætlunarbúskap sósi-
alisma, sem samrýmist ekki
einkaframtakinu. Sýnir þetta m.
a. að í þeim flokki búa menn
við eitt hið stækasta afturhald,
sem þekkist í lýðræðislöndum
V-Evrópu. Um Alþýðufl. þarf
ekki að tala eins og stendur, því
hannn ræður ekki því, sem máli
skiptir í þessu.
ilnt bina letðina
Framsóknarmenn hafa undan
farið lagt á það megináherzlu
að taka þyrfti upp alveg nýja
stefnu í efnahagsmálum Ganga
beint að kjarnanum. en hann
er sá. að í landinu ríkir of-
bensla og af þvi stafar óðaverð-
bólgan. en ekki af of háu kaupi.
sem sannast á þvi að kaupmátt-
ur tímakaups er ekki meiri nú
en 1959 svo sem að framan var
að vikið
Það eru takmörk fyrir þvi
hverju 190 þús. manns fá áork-
að, en framkvæmdaaflið er
vinnuorka þjóðarinnar og véla-
aflið, sem hún ræður yfir. Þjóð-
inni vegnar mest eftir því, hve
skynsamlega hún beitir sér. og
vegna þess hve við erum fá,
veltur meira á því fyrir okkur
en flesta aðra, að vel takist, og
að við sóum sem minnstu af
framkvæmdaaflinu, en beinum
því þess í stað fyrst og fremst
að því, sem mesta þýðingu hef-
ur fyrir þjóðina í verklegum og
menningalegum efnum.
Lítum við á þjóðmálin frá
þessum sjónarhól sést glöggt, að
við búum við vaxandi sóun og
hreinan óskapnað, sem m.a. lýs-
ir sér í því, að eitt aðalverkefni
ríkisstjórnarinnar er orðið að
setja fætur fyrir þær fram-
kvæmdir, sem heill þjóðarinn-
ar veltur mest á framvegis. og
að þetta er gert til þess að aðr-
ar framkvæmdir hafi forgang,
sem margar eru minna verðar,
að ekki sé gripið til stærri orða
Framundan blasir þó við að
ganga miklu lengra í þessu, til
Þess að framkvæmdir erlendra
aðila í landinu komist að fyrir
framkvæmdum innlendra
manna.
Ofþenslan er sem sé ein að-
alundirrót verðbólgunnar. Það
er ekki hægt að gera allt í einu,
og því óhugsandi að leysa þenn
an vanda, nema með því að taka
upp skynsamlegan áætlunarbú-
skap.
Ég leyfði mér að leggja
áherzlu á þetta í haust ennþá
einu sinni, þegar ríkisstjómin
lét flytja um það hátíðlega yf-
irlýsingu á Alþingi, að stjórn-
arstefnan væri óbreytt eða m.
ö.o. að stjórnin myndi fara
sömu leiðina áfram.
Ég reyndi þá að vekja aukna
athygli á nauðsyn þess að breyta
til, með því að nefna okkar
stefnu hina leiðina, og hefur
það nú orðið að einskonar gælu-
nafni á okkar úrræðum Á
hinn bóginn komst allt í upp-
nám í stjórnarherbúðunum út
af þessu, Iíklega vegna þess, hve
illa það kemur sér, ef menn
sjá. að til er önnur leið en þessi
um verðbólgufenin, sem ríkis-
stjórnin er að brjótast með
okkur í.
c9rusla - Samstarf
Kjarni hinnar nýju stefnu
verður að vera sá að gera sér
erein fyrir framkvæmdaafli
bjóðarinnar annars vegar, og
beim verkefnum sem menn telja
bvðinsarmest að vinna hins veg-
ar Setja síðan þau verk i for-
sanssflokka. sem mest á ríður,
oe hafa þar efst á blaði sum
beirra. sem nú er skotið til hlið-
ar. svo sem þjónustuframkvæmd
ir vmsar. sem teljast mega und-
írqtaða allra annarra verka. að
óslevmdum börfum framleiðsl-
unnar
Með þessu móti ber að setja
markmið til að keppa að 1 stað
bess slundroða og algers handa
hófs. sem nú situr í öndvegi
Þegar til framkvæmdanna Ire.nr