Alþýðublaðið - 09.09.1959, Blaðsíða 5

eftir
Samtal við Jóhönnu Friðriksdóttur í tilefni af 40
ára afmæli Ljósmæðraféíags fslands.
LJÓSMÆÐRAFÉLAG íslands
minhtist í gær 40 ára afmæl-
is síns í Tjarnarkaffi. í>að var
stofnað í Reykjavík 2. maí
árið 1919, én í vór var ákveð-
ið, að í stað þess að halda
stórveizlu á afmælisdaginn
skyldi haldið upp á tímamót-
in með því að géfa út ágriþ
af starfssögu ljósmæðrastétt-
arinnar á íslandi, að því er
Jóhanna Friðriksdóttir, frá-
farandi fofhiaður félagsins
tjáði í samtali við Alþýðublað-
ið í tilnfni afmælisins.
Aðalhvatamaður að stofnun
félagsins var Þuríður Bárðar-
dóttir, ljósmóðir í Reykjavík,
og var Hún fyrsti formáður
þess og síðan í 24 ár, þangað
til Sigríður Sigfúsdóttir tók
við af henni, en síðastliðin tíu
ár hefur Jóhanna verið for-
maður, en hefur verið í stjórn
félagsins í þrjátíu ár og í rit-
nefnd Ljósmæðrablaðsins frá
árinu 1925.
Aðbúnaður og starfshættir
ljósmæðra hafa um .margt
breýtzt þessi fjörutíu ár, segir
Jóhanna: þá var engin fæð-
ingardeild og engar ljósmæð-
ur á sjúkrahúsum, því að allar
konur fæddu í heimahúsum,
hvernig sem ástæður voru, og
gott er þær áttu þá nokkurt
heimahús, en nemendur ljós-
mæðraskólans fengu verklega
kennslu á heimilum með þeim
eldri. Nú eru fæðingardeildir
við öll sjúkrahús og störf ljós-
mæðra færast inn á spítalana,
því að þar fæðast nú 55 af
hundraði allra barna í land-
inu. Hjúkrun og aðbúnaður
barna og' sængurkvenna hefur
gjörbreytzt, og menntun og
þekking ljósihæðra er ekki
sambærileg við það, sem áður
var. Þótt Ljósmæðrafélagið
hafi látið yfir sér muna Það
eiga ekki alllítinn þátt í þess-
ari þróun. Laun ljósmæðra á
spítulum eru nú orðin nær
hin sömu og hjúkrunarkvenna
og það er ekki lítil breyting.
Kjörin voru fyrir neðan allar
hellur. Við fengum lengi þrjár
og síðán 5 krónur fyrir fæð-
ingarhjálpina, þar sem nokkuð
var þá til að borga með, því
oft var nú litið þannig á, að
ljósmæður gerðu þetta hand-
arvik fyrir . nágrannakonuna
sem hvern annan greiða. Það
kostaði lengi vel tvær krónur
áð hjálpa rollu, þrjár krónur
að hjálpa konu, en sex krónur
að hjálpa kúnni, og þetta var
algengt fram að aldamótum
eða lengur, að Ijósmæður
gerðu þetta, — ljósmóðirin
var eitt af almættum sveitar-
innar og það þótti ekki Ijós-
móðir, sem ekki kunni að
hjálpa kú.
— Þegar Ljósmæðrafélagið
var stofnað, var ég norður í
Eyjafirði, því að þar er ég
fædd og uppalin, og þar tók
ég ljósmóðurumdæmi árið
1914, fór síðan til Danmerkur,
en kom árið 1925 til Reykja-
víkur, og var þá strax tekin
í ritstjórn Ljósmæðrablaðs-
ins. Það voru hin fyrstu af-
skipti mín af félaginu. Að vísu
kom það í minn hlut að hóa
saman á fund ljósmæðrum í
Eyjafirði nokkru áður, en þá
mættu þrjár af ellefu Ijós-
mæðrum í sýslunni. Áður
hafði ég líka orðið til þess að
boða til ljósmæðrafundar á
ísafirði, en samt var ég bara
aukágeta í félaginu til ársins
1929.
— í íyrstu stjörriinni voru
auk Þuríðar Bárðárdóttur,
þær Þórdís Jórisdóttir og Þór-
unn Á. Björnsdóttir. Tveim
árum eftir stofnun félagsins
kom fram tillaga um útgáfu
blaðs og vorið 1923 voru kosn-
ar í ritnefnd Þuríður Bárðar-
dóttir, Ása Ásmundsdóttir og
Sigríður Sigfúsdóttir og tveim
árum síðar kom ég í staðinn
fyrir Ású Ásmundsdóttur.
Þarna fékk. ég blaðið á nefið
og hef að nokkru leyti séð um
það síðan, en það hefur komið
út sex sinnum á ári allt til
þessa dags. Erfitt þótti að
koma Ljósmæðrablaðinu í
heiminn, en það hefur verið
okkur. góð stoð, enda höfum
við átt að bakhjarli marga
góðá lækna, sem hafa skrifað
í blaðið. Á aðalfundi árið 1921
kom fram" tillaga um að fé-
lagið beitti sér fyrir útgáfu
kennslubókar í Ijósmóður-
fræði, sem samboðin væri kröf
um tímans, og tveimur árum
síðar var gefíri út kennslubók,
þýdd úr norsku, og er það sú
bók, sem erin er kerind við
lj ósmæðraskólann.
— Eitt af því fyrsta, sem
félagið beitti sér fyrir var
lenging námstímans við Ljós-
mæðraskólann, sem áður var
aðeins sex mánuðir, og var um
þettá talað við Guðmund
Björnsson, þáverandi land-
lækni, sem líka kenndi við
skólann, og árið 1924 var náms
tíminn lengdur upp í níú mán-
uði, og þégar Landspítalinn
tók til stárfa árið 1930 fluttist
skólinn inn í fæðingardeildina
þar og ári síðar var skólinn
lengdur upp í eitt ár, sem er
þó of lítið, og þar við situr
enn í dag.
— A aðalfundi 1922 var mik
ið rætt um launakjörin og var
stjórninni falið að fá umbæt-
ur á þeim. Vildu þá margar,
að Ijósmæður tækju höndum
saman um að leggja niður
starf sitt — ef.ekki fengist
talsverð launahækkun, en af
þessu varð ekki, þó að kjara-
bætur gengju einatt skrykkj-
ótt. Við eigum tvo sjóði, -utan-
fararsjóð og styrktarsjóð Þur-
íðar Bárðardóttur, óg þeim
hefur áskotnazt fé frá velunn-
urum félagsins og með ýms-
um hætti. Það var til dæmis
merkur áfangi, þegar ráðizt
var í að láta skrifa starfssögu
stéttarinnár, sem nú er að
koma út. Aðdragandi að því
var sá, að þegar eignakönnun-
iri var á ferðinni, því þá urðu
margir hlutir undarlegir, kom
ónafngreindur heiðursborgari
Bárðardóttir
Jóhanna Friðriksdóttir
að máli við gjaldkerann og
afhenti honum tíu þúsúnd
krónur sem gjöf til félagsins.
Hann er vitaskuld enn ónafn-
greirtdur og verður lengi eins
og svo margir velgerðarmenn
þjóðfélagsins, en ákveðið var
að verja peningunuiri til að
láta semja starfssögu ljós-
mæðrastéttarinnar, og svo
lánlega tókst til, að Sjjtgurjón
Jónsson frá Ðalvík, fyrrv.
héraðslækriir, tók að sér vérk-
ið og leýsti það af hendi með'
mikilli varidvirkni. Tók Hánn.
væga borgun svo að við gát-
um lagt afganginn í utanfar-
arsjóð, sem nú er orðinri um
30 þúsund króriur. Má veita
úr honum til ljósmæðra, sem
fara utan til framhaldsnáms
eða í erindagjörðum fyrir ljós-
mæður.
— Þegar Þuríður Bárðar-
dóttir andaðist árið 1955 var
í arfleiðsluskrá hennar ákvæði
um 50 þúsund króna gjöf í
sjóð lil styrktar ljósmæðrum,
sem látið hafa af störfum sak-
ir elli eða vanheilsu. Hefur
þegar farið fram veiting úr
sjóðnum.
— Þegar bygging Landspít-
alans var í ráði vann Ljós-
mæðrafélagið að því við þá-
verandi ráðamenn, að fæðing-
ardeild yrði þar innan veggja.
Engum var kunnara en ljós-
mæðrum vandræði þeirra
kvenna, sem eignast þurftú.
börn sín við léleg skilyrði eða
ekki áttu samastað. Ljós-
mæðraskólinn komst þar líká
undir þak, sem betur fór, því
að áður bjuggu nemendur
dreifðir um bæinn, og fengu
ekki aðra verklega kennslu
eri á heimilum. Og áður en
skólinn fluttist á Landspítal-
ann þurftu allar þær ljósmæð
ur, sem ætluðu að taka káup-
staðarumdæmi, að fara til
Danmerkur og Ijúka prófi frá
ljósmæðraskólanum þar. Nú
hafa Ijósmæður eftir eins árs
nám á fæðingardeildinni rétt
til að taka að sér ljósmóður-
störf, hvar sem er, og þurfa
ekki utan, nema til framhalds
náms að eigin vild. Ljósmæð-
ur munu nú vera 180 starf-
andi í landinu, þar áf nálægt
Framhald á 10. síðu

stofnuðu þar eina af nýlend-
um sírium. Varð hún snemma
mikil verzlunarborg, enda
hafnarskilvrði þar ágæt og
liggur borgin vel við sigling-
um. Marspilie er einhver elzta
borg Frakklands. en óvíða er
að finna nýtízkulegri borgar-
hverfi en bar. Marseille várð
fyrir miklum skemmdum í
heimsstvriöldinni síðari, eink-
um er Bandámenn settu þar
her á land 1944, og að skipun
Hitlers var hið gamla borgar-
hverfi Vieux Port gjöreyði-
lagt. Voru uppi háværar radd-
ir um, að byggja það upp að
nýju eins og það var, en val-
in var önnur leið, sem reyndi
mjög á hugkvæmni arkitekt-
anna. Var hverfið byggt upp
úr steinsteypu og gleri, en
haldið svipuðum útlínum og
áður, árangurinn varð sá, að
hverfið heldur að mestu sama
svip og áður, og fellur hið
nýja vel inri í hið gamla, sem
fýrir var.
En ekki hefur verið látið við
það sitja að byggja upp úr
rústunum, heldur hafa verið
skipulögð og byggð ný hverfi
og eru óvíða fullkomnari í-
búðarhverfi í heiminum en í
Marseille. Meðal merkustu í-
búðarbygginga þar er Cité
radieuse (bjarta borgin) eftir
snillinginn Le Corbusier. Það
er geysimikil blokk, vél til að
búa í, eins og Le Corbusier
komst að orði. í fyrstu voru
margir efablandnir út í þessa
byggingu og töldu ekki hægt
að búa í slíku húsi, nú er svo
komið að allir, sem kynnzt
hafa, vilja fyrir alla muni
komast að í þessu húsi.
STRÖND Frakklands við
Miðjaíðarhaf er einstæð á
marga lund. Hvergi kemur bet
ur í ljós hið nána samband
mannsins og náttúrunnar, sem
er einkenni gamalla menning-
arsvæða. Þar er að sjá róm-
anskar minjar sem ekki er að
finna á Ítalíu, hringsviðið
mikla í Nimes og rómönsku
íbúðarhúsin, sem varðveitzt
hafa í hinu hlýja og þægilega
loftslagi Suðút-Frakklands,
þar eru víggirtar riddaraborg-
ir, miðaldaborgir, þar sem
flest er með sama svip og fyr-
ir sex huridruð árum eins og
Baux de Provence, og handan
við Carmargue eru stórar
nautahjarðir á beits gætt af
nautahirðum með stóra flóka-
hatta. Skammt þaðan er helzti
helgistaður zígaunanna, Saint-
es Marie de la Mer, en þangað
flykkjast þessir dularfullu' í-
búar Evrópu á ári hverju til
þéss að taka þátt í helgiat-
höfnum sínum eins og þeir
hafa gert öldum saman. Hvar,
farið er, grípur fortíðin ferða-
lartginn föstum tökum, og
hvarvetna blasir síung nútíð.
Stærsta borg Suður-Frakk-
lands og næst stærsta borg
landsins er Marseille, Hún var
grundvölluð af Grikkjum, sem
Alþýðublaðið — 9. sept. 1959 jjj.