Þjóðólfur - 21.12.1850, Blaðsíða 4

224
eða engir skildu stefnu timans, sem var nú
að draga saman í höfuðstað landsins, {>ví síð-
ur þá að þeir vildu a;reiða fyrir þeirri stefnu
með ráð og dáð, eða hlynna að máli bæarins,
þó ekki væri nema í orði. ;þaö ,Tlun hafa ver_
ið á seinni hluta 18 aldar, sem nokkur bæar-
mynd fór að komast á í Reykjavik; og hef-
ur hún þá að likindum fyrst framan af ekki
verið alls kostar þjóðleg, svo landsmönnum
kann að hafa verið nokkur vorkun, þó þeir
líti heldur óhýrt til lieunar. Enda má og
ætla, að svo hafi verið, af vitnisburði þeini
um Reykjavík, sem til er eptir tvo merka
menn, er sinn vitaði á hverjum tíma. Ilinn
fyrri er eptir, Magnús heitinn Stephensen í
Viðey, og kannist þjer víst við hann, Islend-
ingar! úr „Eptirmælum 18 aldar“. Hann læt-
ur eykonuna Island tala þessum orðum við
lSöldina: „Reykjavík varð íljótt fjölbyggð,
og apaði eptir útlendra knupstöðura, eptir því
sem færi gafst til, i munaðarlífi, metnaði,
prakt, svallsemi, lystugheitum og ýmsu, er
reiknast til ens fína móðs. Hún setti öllu
fremur, ásamt líf í innanlands kauphöndlun
og bjargræðisvegu, fjölgaði þeim og jók þá
eldri, ásamt óvenju dýrtíð um marga parta
mina, og hún varð fljótt minn einka h'ófuð-
staður, áður að sönnu'fræg, frá nýu innrjett-
inganna tíð, en í þessara tilliti, einkuni vcfn-
aðarskólans, um þínn viðskilnað ófrægafþvi,
að þær og hann í henni dóu öldúngis út með
þjer. Haldi nokkur, að öfundsýki hafi í stað-
inn reist þar sinn skóla fyrir eigingirni, part-
iska flokkadrætti, rógburð og baknag til eig-
in frama, en til niðurdreps minna sönnu
vina, skal systir þin á síðan votta, hversu
illa mjer færi að þræta ura það“. jþetta var
álit mikils manns á Reykjavík um aldamótin.
Hinn síðari vitnisburður um Reykjavík
er eptir enskan prest, Ebenezer Henderson,
sem ferðaðist hjer um land 1814 og 1815;
og ber hann Reykjavík söguna þannig í ferða-
bók sinni. „Reykjavík er án efa vesti stað-
ur á íslandi, til þess að hafa þar veturvist.
Jað er ekki hægt að hugsa sjer ljelegra og
óverulegra fjelagslíf, heldur en þar er. Vegna
þess að bærinn er eins konar selstaða útlendra
manna, þeirra, er fæstir liafa þegið nokkra
menntun, og sem sigla landið upp einungis
fyrir ávinningssakir, þá eru þar allar bjargir
bannaðar með allt, sem gæti veitt nokkra
andlega skemtun. Tóbakspipan gengur aldrei
guðslangan daginn út úr munninum á útlend-
ingunum, sem þar búa; en á kveldin hafa
þeir eigi annað handa á milli en spil og púnfs-
kollur. Tvisvar eða þrisvar á hverjum vetri
lialda þeir dansleiki, og stundum leika höfð-
íngjarnir sjálfir gleðileiki. Til þess hafa þeir
ráðstofuna, og af því að þar er lítið um sæti,
þá bregða þeir sjer út í dómkirkjuna eptir
stóluin, og gjöra sjer eigi samvizku af . . .
5ví má nærri geta hversu umgengni og sam-
búð við slika menn muni vera holl fyrir ís-
lendinga sjálfa. Jað fer líka svo, sein von
er til, að allt of margir af þeim drekka í sig
sama anda, og þeirra góða siðferði spillist
augsýnilega af vondu eptirdæmi útlending-
anna ... J>að er I>ka grátlegt að sjá íslend-
inga þá, sem úr sveitinni koma til Iteykja-
víkur. Vegna þess að þar eru engin gest-
gjafahús, sem veitt geta nokkra aðhlynningu,
og af því að ílestir bændur liafa tjöld sín í
nokkurri fjærlægð frá bænum, þá eru allir,
sem þangað koma, annaðhvort á sífeldu sult-
arrangli frá einu húsi til annars, ellegar þeir
standa auðmjúkir frammi fyrir einhverjum
verzlunarþjóninum, sem metur {>á að vettugi;
og ef einhver virðir þá Viðlits, þá er það því
að þakka, að sá hinn sami hefur von um,
að geta okrað í kaupum við þá. Enda finna
Islendingar það, að hjer er ekki staður fyrir
þá, svo óánægja og tortryggni er afmáluð á
hvers manns svip“.
5etta var álit Englendings á höfuðstað
vorum fyrir rúmum 30 árum, og kemur mjer
til hugar orðshátturinn garnli: „glöggt ergests
augað“! En afþessum vitnisburðum Reykja-
víkur má ætla það^ að henni hafi i þá ilaga
verið í mörgu ábótavant, og þe.ssvegna ekki
kyn, þó að hún væri miður þokkuð af lands-
mönnurn, er bæði bærinn sjálfur vegna alls
ásigkomulags og athæfis vann ekki til ann-
ars en óþokka, og landsm'erm þar að aul^i
um þær mundir með öllu fráleitir hugmynd-
inni um höfuðstað, og enda öfundsjúkir yfir
hverjum þeim bletti, sem safnaði að sjerfleiru,
en tvístrunaranda þeirra líkaði. Jnnnig hef-
ur það atvikazt, íslendingar! að höfuðstaður
vor hefur farið mjög hægt að {iví að rísa á
fætur fyrst fraraan af; og hefur því valdið ytír