Þjóðólfur - 15.01.1851, Blaðsíða 6

334
ást mikið hafa til síns máls. Hinir fyrri
|>ykjast berjastundirmerki reynslunnar, sem
kennt liafi mönnum að haga öllu, eins og
|>ví nú er fyrir komið; en hinir siðari þykj-
ast berjast unclir merki skynseminnar, sem
segir: breytast tiðir, og breytast menn! En
það er óhamingjan, að hvorugir lita rjettum
augum á málið. Aðrir gæta þess ekki, að
margt, sem reynslan hefur kennt mönnum,
verðskuldar að standa. stöðugt og óhaggað,
eins og hinir gá ekki heldur að þvi, að skyn-
semin mælir fyrir breytingu á mörgum hlut-
um, sem verið hafa. 3>ess vegna beita þá
hvorirtveggi einþykkni, tortryggni og liatri;
þess vegna gildir baráttan líf eða dauða; þess
vegna er sigurinn einn, en engar sættir mark
og mið baráttunnar. jþess vegna álíta þeir
hvorjir aðra sem uppreistarmenn gegn vilja
guðs, en gæta þess ekki, að liann hefur bæði
gefið gildi því, sem er, og líka falið í skauti
tímans frækorn til þess, sem á að verða, og
þannig viljað, að það yrði til.
Jað má heita, að barátta þessi hafi stað-
ið, og það alláköf, þessa liina liðnu hálfu
öld; og hefur ýmsum veitt betur. Stund-
um hefur litið svo út, sein nýunyavinunum
mundi takast að umskapa álfu vora; aptur
sást stunduin ekki annað fyrir, en að ástvin-
ir yamla horfsins mundu geta brotið á bak
aptur sjerhverja tilraun til að ummynda gamla
lagið. En þó að þannig liafi barizt í bökkum
með þeiin, þá verður því sarnt ekki neitað,
að fyrir þessar sviptingar hefur margt það
komizt í nýtt og betra horf, sem vel hefði
mátt sætta nýungavinina og ástvini ganrla
horfsins. jþví hver getur neitað þvi, að þar
sem framför nrentunarinnar hafa nokkru feng-
ið að ráða um tilhögun á hlutunum, þá hafa
margar þær nýungar komizt á í álfu vorri,
sem gjöra það að verkum, að hún getur þó
eigi lengur álitizt að vera í gamla laginu,
enda þó að allt sje ekki orðið spónnýtt. En
aptur verður því ekki heldur neitað, að hlut-
aðeigendur hafa hvor um sig inikiö spilt mál-
um fyrir sjálfum sjer, því hvorju megin sem
sigurinn hallaðist að, þá rataði hvorugur, seni
betur hafði í þann svipinn, hið rjetta meðal-
hóf; þess vegna var þá sigurinn síður hag-
nýttur til að umbæta garnla horfið með sann-
gjörnu tilliti til nýunganna, þeirra, er ómiss*
andi voru, eða á hinn bóginn til að tryggja
nýja horfið með tilhlýðilegri virðingu fyrir því,
sem gott var í hinu garnla; heldur en til hins,
að leiða aptur inn gamla liorfið óbreytt og
enda verra, eða þá til að framfylgja nýungun-
um út í æsira, livað sem þær fóru fram á,
og hvort sem þær stefndu. t>að sem hefði
átt að sætta hið ganda og nýja, kveikti þann-
ig æ af nýju hinn forua fjandskap. Engin
tilslökun af hendi gamla horfsins við hiö nýja
var af hlutaðeigendum álitin svo sem sjálf-
sögð máiamiðlun, er væri jafnt í beggja jiarfir;
þvert á móti var það optast álitið af öðrum
sem ránskapur, og hinum sem herfang. Jiað
sem hefði átt að efla innbyrðis traust, og
tryggja vináttuna milli ástvina gamla horfsins
og nýungavinanna, j>að stráði út óánægju og
tortryggni milli stjórnenda og þegna; það
veikti þá hollustuna og elskuna, sem heill
og hamingja sjerhvers lands er undir komin.
Fá liafa þau lönd verið, J>ar er þetta inn-
byrðis traust og hollusta milli stjórnenda og
þegna liefur haldizt óraskað, með því að
stjórnendurnir hafa hyggilega aðgætt’stefnu
þjóðlífsins og fullnægt þörfum þess í tíma,
eins og þá líka þegnarnir að sínu leyti hafa
borið innrætta virðingu fyrir hinni gömlii
stjórnarlögun, og ekki viljað liagga viö henni
um skör fram; svo hvorirtveggi liafa farið
hægt og gætilega, og ekki látið neitt illt verða
úr. En sæl eru þau lönd, sem eiga að hrósa
þessari hainingju mitt í ókyrrleika þessara tíma!
Jess vegna væri óskandi, að kröfum tímans
væri hvervetna hyggilega tekið, og þeim ekki
hrundiö af grunnliyggnum ráðgjöfum og eig-
ingjörnum embættismönnum, sem hugsa meir
um það, að haida uppi sinni eigin tign og á-
liti, heldur en að sjá borgiö heill og velferð
hins gjörvalla, sem blindaðir af úreltum hug-
mynduin hatast við allar nýungar, af því að
þær eru ekki eptir þeirra skapi. Eins er líka
á hinn bóginn óskandi, að virðing fyrir gamla
horfinu sje ekki um skör fram niður brotin
af ógætnum forsprökkum, sem í stað þess
að glæða elskuna til liins nýa, svo að hún
geti smátt og smátt rutt sjer til rúms hjá
þjóðinni, og gjört hana hæfilega fyrir framfarir
timans, æsa hana upp í þann loga, sem um-
turnar öllu, og eyðileggur allt.