Þjóðólfur - 30.03.1854, Síða 3

185
•íi', ojí; C. l'isclier nokkimi ;ií) skrifara Iians,
þar sem stjóriiin liefói Iir.ft fulla ástæóu til
aft álíta |)á báfta mátulega holla Dönum. Föft-
urlantlift endar £;reinina ineft jiessum urftuni :
— „Juið mun brátt verða npp á, að hið íslcnzka al-
þíng, en þótt nieiri liluti þess vicri i raun og veru vel-
sinnaður, liali látið leiðast („er bragt“) til uppá-
stúngna, sem freklegá minnn á bin siðustu Iráleitu (?)
(,,urimilige“) uppástúngn-atriði1, og það fyrir þá
frammistöðu Uonúngsfulltrúanns, scni gegnirfurðu („ved
den þongelige Comniissarius uliegribelige Færd“). —
þcgar sendir cru aðrir eins iiierin til fulltrúiiþínganua
[þ. e. af hiilfu stjórnarinnar] eins og greili Artúr Re-
ventlow og herra C. Fischer, eða eins og, sællar
■ninnfngar, greifi Tranipe, ellegar núna lierra aint-
inaður Melstcð, þá má eUki Uenna lundsbúuni einiiin
uiii inálalokin".
Ef jiessi svigiuniæli „Föfturlandsins" eru
ekki nieft öllu ógjruiuluft «<!; ástæfttilaus, jrá
leifta þaii ljós rök aft |>ví, livaft hæpift jiaft er
fyrir stjórnina, aft kveftja hérlemlan mann til
konúngsfulltrúa, svona rétt áftur en aljríng er
sett, og án jress aft kalla hann til Dantnerk-
ur veturinn i'yrir, til jiess aft umlirbúa bann
og leifta í allan sannleik utn vilja sinn og
vísdóm, og eins sanna Jiau hvaft viftsjált jiaft
er fyrir embættisinenn liér, bvaft góftum vilja
og vitsmunum sern jreir eru gæddir, — eins
og vér höftiin sýnt aft herra Melsteft lét í I jósi
á síftasta alþingi, — aft ta’kast á hemlur kon-
úngsfulltrúa-störfin, án þess fyriri'rani aft vita
efta skil ja beinan vilja stjórnendanna, efta hafa
frá þeim skýlaust erindisbréf, einkum á ineft-
an stjórnarfyrirkoniulagift og ráftherraijöldinn
er svona, og einn er öllu ráftandi í dag en
annar á inorgun.
Um þángbreniiNlii.
rptir Dr. ./. J/jn/láfm.
I
Meft jiví nokkrir hér á laridi, bæfti æftri
stéttar og lægri, liafa látift í Ijósi vift mig,
aft j)á fýsti aft vita? hvern veg þeirri hér á
Eyrarbakka nú byrjuftu þángbrennslu væri
varift, og til hvers gagns hún gæti koitiift,
jiá vil jeg hér meft fáum orftum, stuttlega
skýra frá hinu markverftasta um þángbrennsl-
una, og frá því, er þar aft lýtur.
Jýángbrennslan er í ýmsum útlöndum gam-
all og algenginn atvinnuvegur, og hefir hún,
síftan 1830, einkuin verift mjög tíftkuft á Eng-
*) Hér er að líkindum nicmt til uppástúngnanna 1851.
lamli. I öndverftu hrenmlu menn jiángift til
aft ná lútarsalti }»ví, er BNatro/C heitir, úr
þángöskunni, enn salt þetta er vift haft bæfti
í sápugjörft, glersmífti og meftöl, og þarf ár-
lega ósköp mikift af því til þessarar notkun-
ar. iþetta var liöfuft - augnamift meft þáng-
brennslunni í nærfellt 100 ár, suinsé frá 1730
til 1830. Hversu niikill atvinnuvegur þáng-
brennslan á vorri öld befir verið á Englandi,
má ráfta af Jiví, aft árift 1825 var skýrt frá
í „Parliamenntinul“ aft þángbrennslan á öHu
Englamli gæíi af sér nærfellt tvte.r millíónir
ríkisdala á ári hverju, og aft á henni lifftu 80
þúsnmlir maima árlega, auk matrósa af 200
skipuni, sem árlega meft þyrftu til aft flytja
þángöskuna á ýmsa stafti landsins. Hinn
mesti liluti þessarar þángbrennslu hefir verift
um höml hafftur á vestureyjum, nefnilega
Orkneyjum og Hetlandseyjum, (Hjaltlamli) og
þaftan keinur enn þá mesti hluti jiángösku
þeirrar, sem seld er til verksmiftjanna á Eng-
lamli og á Skotlandi.
Nokkru fyrir aldamótin höfftu Íslendíngar,
sem voru í Kaupmannahöfn, orðift þess vísir,
aft jtáng mætti þó brúka til einhvers annars,
en láta þaft rotna niftur í sjáfarmálinu, ogfóru
þeir jiá aft skrifa um jiángbrennslu í liinuin
„gömlu Félagsrituin“. 5etta var aft vísu gófts
vilja vert, en því miftur voru rithöfundarnir
ekki svo vel aft sér í þángbrennslunni, sem
óskandi lieffti verift, og því varft leiftbeiníng-
in liýsna óljós, emla er og bágt aft kenna
slíkt meft ritum, nema menn séu því nauft-
kunnugri allri aftferftinni, og því erjxir aft lýtur.
Um aldamótin ætlaði Englendíngur nokk-
ur, Murdveh Macauly aft nafni, aft fara híngaft
til aft kénna mönnum aft hrenna jiáng, en
stjóriiin vildi ekki gánga aft skilmálum þeim
er harin setti, og sýnast þeir þó, þar sem um
svo inikift var að gjöra, ekki aft bafa verift
ósanngjarnir. Hann var æfftur þángbrennari
frá Skotlandi, og haffti hiua beztu vitnisburfti
frá lielztu inönnum í Kaupmannahöfn. Hæfti
amtmaftur Thorarensen og amtmaftur Wíbe
lögftu á inóti honum2,og þókti ógjörandi, aft
gefa lionum einkaleyfi til þángbrennslu upp
<) Málstpluiini, eða ftilltrúa-þíngi Kngteudinga.
3) Hefði Macauly þá fengið það umlieðna einkaleyii,
niiindi þángbrennslan liér á landi, allt til 1830,, liafa urdið
ei-nhvei' liiiin aiðsaiuasti atvinnuvegur fyrir Útaud, enti