Þjóðólfur - 02.12.1854, Page 3

koma fyrir í hverri landafræfei ótal vísinda- og snilli-
oríi, sem hvert lifandi málife eptir annaft hefir sókt
,og helgafe sér úr frummálum allra vísinda, Latínu
og Grísku. Af þessu er ljóst, aí> þab er aí> nokkru
leyti mjög vandasamt, ab snara á góía íslenzku
stuttu og velsömdu ágripi af Landafræfci, eins og
þetta er eptir Ingerslev.
Vér ætlum nú, aí> þýlandinn lierra Haldór
Friðriksson liafi leyst þenna hluta verks síns mikií)
vel og vönduglega af hendi yfir höfuö afe tala, og
þess vegna væri þaí) rángt aí> gjöra mikicj úr, þótt
einstöku orÖ efcur or&atiltæki viröist miöur eiga vií)1.
Málií) er hreint og gott, en má ske ekki alstafear
aS því skapi lilugt, einkum frainan af bókinni,
þar sem þýöandinn hefir aí> oss virÖist, sumstaÖar
ab framan fremur haft vifc orbaskipun sögumálsins
forna, heldur en hvaíi nú þykir liöugast og er al-
gengast.
En þó góí> og nákvæm þýLíng sé mikill kostur
vif) þetta uppbyggilega kver, þá álítum vér miklu
meira vert um viðaulca þá, sem þý&andinn hefir
aukib mei bók þessa; 1. skýríngargreinirnar vií>
hvert þab land, sem Norbmenn hiifbu kynni af og
vibskipti vib í fornöld, og því er getib ab nokkru
í sögum vorum, og 2. Landafræbi fósturjarbar vorr-
ar bls. 86-143.
Ilinar áminnstu skýríngargreinir nm þau lönd,
sem getib er í fornsögum vorum,, er þab fyrsta^
*) liir upp á viljtim vi'r til færa einstoku dæmi: 912
„b yrbi jarbarinnar" (Jordens Overflade); þetta kann ab vera
rétt eptir fornu máli; en getnr valdib misskilníngi; vér sjá-
um ekki hvab er í móti ab hafa yfirborb ebur flatar-
mál; 911 „skorpa“ er naumast algeng íslenzka; landsmenn
nefna þab almennast skel eba skurm; mundi ekki vera ebli-
iegra ab nefnaþað steypu? 918 „loptib —sem teygja má“;
loptib verbur í rauninni, ekki teygt — eins og t. d. skinn, — en
þab þenst í sundur, má þrvfcta ebur þjappa því saman „og
tekur þó vib sér aptur“; í þessu er fólginn hinn „elastiski"
eiginlegleiki loptsins og annara hluta, sem hafa þá náttúru.
Sumstabar heflr þýbarinn haldib danskri endíngu á hiuu
útlenda nafni fjalla, héraba o. fl. t. d. 1 ö7 „Vogesor“ íjóllin ;
16ó Nýja Castilieu, „Gamla Castilien" „Gallicien“; vér álítum
miklu réttara, ab annabhvort sé endíng slíkra nafna hTdb
eins og hún er í sjálfu máli þess lands —, eba þá undin vib
til íslenzkrar eudíngar í íslenzkri búk, eins og hér kemur
fram og víbar ab Danir gjora.
Víbast heflr þýbandinn lagt út „indskrænket Mouarkie“,
,o. s. frv. „einskorbub“ einveldisstjórn; þetta áiítutn vér
ekki rétt; menn geta nefnt hverja þá einvaldsstjóm sem er
þo otakmorkub sé eba obundin ,einskorbaba (nl. meb „konúnga-
lógum“, stjórnarskrá, eba iandslógunum yfir hófub ab tala);
einskorbaba má nefna hverjaþá stjórn sem ekki erharbstjóru
(D esp otie),eba óstjórn (Anarchie). Indsknenket Monarkie,
áhturn vér miklu réttara ab nefna „b u n d n a einveldisstjoru“
•ins og er gjört 165,s
sem vér höfum séfe á prenti af því tagi, í sam-
bandi og samanhengi vif> landafræbi þegsara landa
eins og skipulag þeirra og ástand er nú, og vér
þurfum ekki ab fara mörgum orÖum um, hvab
fróblegt og naubsynlegt þetta er fyrir hvern þann,
sem vill hafa meira en hálft gagn af fornsögum
vorum, og sem vill geta gert sér nokkra hugmýnd
um þessi lönd í fornöld og hver breytíng þar er
nú orbin á. Forfefeur vorir voru frá Noregi, sigldu
þrávallt þángab, svo og í Svíþjób til Danmerkur,
Englands Skotlands og Irlands, í Austurveg og
Hólmgarb, og til Vesturheims, nefndu hvert fylki
þar og önnur örnefni sínu nafni, og þó ætlum vér
ab margir séu þeir lærbir menn, sem nefndir eru,
er enga rétta hugmynd hafa haft um hina fornu
fylkjaskipun í Noregi, auk heldur í hinum löndr
unum.
Vér höfum ab vísu séb Landafræbi um Island
í liinni miklu Landafræbisbók, sem er kenud vib
Gunnlaug sál. Oddsen og sem Bókmenntafélagib
gaf út; en bæbi var sú bók dýr, og er nú orbin
ófáanleg, enda skortir hana, —- svo prýbilega og
vönduglega sem hún var samin á sinni tíb, —
mjög mikib á til ab fullnægja því skipulagi, sein
nú er orbib títt og álitib naubsynlegt á þessari
fræbi. Herra H. F. hefir hér skýrt frá öllu er fs-
land snertir, meb sama fyrirkomulagi sem er fylgt
í kveri Ingerslevs, nema hvab hann varb ab hafa
þab allt lengra og greinilegra, sem ísland snerti,
og svo hlaut þab ab vera, þar sem ekkert eldra rit
var til ipeb því skipulagi, er sækja hefbi mátt í
nákvæmari upplýsíngar ef ágrip, jafn umfángslítib
og Ingerslevs kverib hefir um önnur lönd, hefbi
ekki þókt nægja. Ab svo mikltt leyti vér þekkjum
til um landib, er kafli þessi um ísland saminn
vönduglega og rétt, og þab er aubséb, ab hann hefir
kostab höfundinn mikla fyrirhöfn, svo lítib sem
ekkert er hann hefir haft vib ab stybjast í þessu
efni. Ef allur fjöldi manna má finna og játa, hve
ófróbir menn eru uin landafræbi íslands, og ah
livergi var ábur þar um libs ab leita, nema lítils-
háttar í þeirri bók sein fæstir báru af og nú er
hyergi ab fá, þá verba mentt einnig ab votta hötf-
undinnm maklega viburkenníngu fyrir þenna mikils-
verba vibauka í kverinu.
Allur hinn ytri frágangur bókarinnar. er sér-
deilislega vandabur, letrib frítt og skýrt, pappír
mikib góbur, prentvillur alls engar sem teljandi eru.
Vér þykjumst því meb fyllstu ástæbum mega leggja
til ab landsmenn kaupi þenna fróblega og vandaba
bæklíng. meb því líka verbib má liéita næsta 'ægt