Þjóðólfur - 29.09.1855, Blaðsíða 2

— 130 —
svo að þeir, sem mest eru þurfandi, geta fengið
meðölin ókeypis, að minnstð kosti að nokkru
leyti; en til að geta orðið þess aðnjótandi,
verða menn að hafa vitnisburð frá hreppstjóra
sínum, og verða þeir og að gefa „kvitteríngu*
fyrir því, sem þeir taka við; þarað auki hvilir
á þeim sú skylda, að gefa mér nú þegar í vet-
ur með miðsvetrarpóstum, skriflega skýrslu um,
hvaða árángur meðöl þessi og viðleitni manna
með þau hafi haft.
Reykjavík, 23. septnmber 1855.
,/. Hjaltalín.
Um prestaskólann.
^egar menn tala og rita um prestaskólann
hér hjá oss, þá mun mega fullyrða, að flestuin
þyki, að honum í mörgum veruiegum atriðum
sé ábótavant, og að það sé naumlega, að hann
samsvari þeím tilgángi, sem honum er fyrir
settur. Af þeim, sem ritað hafa um skólann
var það einúngis blaðið „lngólfur“, sem tók
að sér að heija hann upp til skýjanna fyrir
allar aðgjörðir sinar; en eins ogvandi hans var
til, færði hann engin rök fyrir þvi, og geta
mennekki álitið þá grein annað, en annaðhvort
háð um skólann, eða smjaður fyrir honum eða
þá ertur við „JjóðólP, eða allt þetta samtvinn-
að. Og þótt að forstöðumaþur skólanshafi, eins
og náttúrlegt er, tekíð svari hans, og viljað
færa allt til betri vegar fyrir honuin og lofað
hann, þá hefir slíkt ekki megnað að telja mönn-
um hughvarf um, að margt sé að skólanum að
finna, sem þurfi að laga og án hvers hann ekki
geti fengið neitt álit, og jafnvel ekki staðizt til
lengdar. Vér viljum nú lýsa þvi, í hverju
þessi aðfindni að prestaskólanum er fólgin, og
hvaða ástæður eru fyrir því, að hann er ekki í
því áliti, sem æskjandi væri, til þess að stjórn
hans viti það og kynni að finna eitthvað satt í
þvi og gera við þvi.
Mönnum þykir það þá að, að par er svo
að segja ekkert gengið eptir, að stúdentarnir
gjöri skyldu sina; menn eiga ekki við, að þar
skuli vera neinn smásmuglegur agi, því hann
á að vera genginn á undan, en að það sé þó
einhver tilsjón með verki þeirra. 5að er at-
kunnugt, að eins og híngað til hefir verið, hafa
stúdentar þeir, sem á skólanum gánga, verið
látnir öldúngis sjálfráðir, hvort þeir lesa nokk-
uð eða ekkert, og ekkert aðhald haft, nema það,
sem embættisprófið á að gefa; það munr ekki
vera ofsagt, þó sagt sé, að þeir komi í kennslu-
tíma, þegar þeim svo líkar betur, og að það hafi
opt borið við, að þegar kennararnir hafa komið
í kennslustofuna til að halda fyrirlestra, þá hafi
enginn lærisveinninn verið fyrir, svo að þeir hafi
beðið þar og eydt hálfri stundu, og gengið svo
heim til sín, án þess að stúdentarnir hafi svo
mikið sem nefnt það á nafn, að þeir væri for-
fallaðir; og ef menn nú vita, að forföllin stund-
um ekki hafa verið önnur en þau, að fá sér
skemmtigaungu, eða vera í afmælisdagsgildi,
meðan víngarðurinn stendur mannlaus, þá er
full von, þó mönnum finnist ekki til. 5«>r að
auki er það alkunnugt, að stúdentar á presta-
skólanum gefa sig við mörgum öðrum óviðkom-
andi sýslunum, — þeir geta ekki að eins verið
giptir, — sem að vísu ekki kynni að vera til-
tökumál, en virðist þó eitthvað óviðkunnanlegt
i tilliti til þeirra, sem ný skroppnir eru úr
skóla, — og stundað börn og bú, heldur og
frílystað sig meginið af deginum, skrifað og
skáhlað, kennt og leikið skemmtileiki; sumir
geta ferðazt burtu, meðan á kennslutímanum
stendur, upp i sveitir. jþetta þykir mönnum
vottur þess, að tilhögunin á kennslunni sé ó-
fullkomin, og linlega eptir gengið, og ekki bor-
in sú umönnun fyrir áliti og framförum stofn-
unarinnar, sem vera ber.
Menn þykjast þó með fullum réttí geta kraf-
izt þess, að þeir, sem á prestaskólann gánga,
verði að leggja svo-lítið að sér, og líði ekki
svona á blómsturstráðum vegum inn í embætt-
in, án þess þeir viti sjálfir af, sem ekki getur
heldur orðið affarasælt, hvorki fyrir þá né skól-
ann, né kirkjuna, né landið; því það er óyggj-
andi sannleikur: að „enginn verður ágætur af
engu“, né „óbarinn biskup“. 3>eir læra í skól-
anum á opinberan kostnað að miklu leyti; þeim
eru veitt þvílík hlunnindi í samanburði við aðra,
sem hafa borið miklu meiri þúnga og hita, að
það yrði himinbrópandi ránglæti, ef ekki er að
gjört; þeir gánga til brauða næstum jafnt við
kandidata frá háskólanum, og eru þar að auki
teknir fram yfir presta, sem lengi (— í 10—20
ár—) hafa*verið við embætti með sóma, —þó
menn efist um, hve löglegt það sé,— og jafnvel
hinum slökustu frá prestaskólanum hafa menn
dæmi til, að hafi verið veitt góð brauð fyrir 20
ára gömlum presti, sem að minnsta kosti hefir
gegnt emdætti óuppátalið. 3>að virðist þá, sem
einhverjir örðugleikar og kostgæfni ætti að vega
upp á móti slíkum hlunnindum, ef ekki á að á-